Nga tronditja në tërbim, llogaritjet e gabuara të udhëheqësve të Izraelit dhe Gazës

Mizoritë e Hamasit dhe hakmarrja e Izraelit do t’i ndryshojnë përgjithmonë të dyja palët. Po dalin në pah llogaritjet e gabuara të udhëheqësve të Izraelit dhe Gazës, shkruan The Economist

Orët e para të katastrofës ishin një kaos i vërtetë. Banorët e Izraelit Jugor, pranë kufirit me Gazën, u zgjuan nga gjëmimet e raketave dhe bombave.

Ata nxituan drejt vendeve të strehimit, diçka që është bërë tashmë një zakon i trishtë në këtë pjesë të vendit, por gjithsesi një zakon me të cilin ishin mësuar.

Pastaj, disa minuta më vonë, u dëgjuan të shtëna armësh gjithnjë e më të forta dhe zëra në arabisht. Kjo nuk ishte aspak e zakontë.

Disa skena të papërfytyrueshme tmerri në Izrael, janë përhapur nëpër mediat sociale: militantë palestinezë që udhëtonin mbi një kamion, duke qëlluar pa pushim me plumba mbi kalimtarët; një pirg të vdekurish në një stacion autobusi, një tjetër në një pikë ushtarake.

Kaloi gjithë mëngjesi dhe nuk erdhi asnjë ndihmë. Izraelitët e dëshpëruar bënin thirrje nëpër emisionet televizive të lajmeve, duke pyetur se ku ishte ushtria e tyre.

Më pas, filluan raportimet për njerëz të marrë peng. Një nënë tha se dy djemtë e saj, njëri vetëm 12 vjeç, ishin rrëmbyer dhe tërhequr zvarrë përtej kufirit me Gazën.

Një video tregonte një grua të moshuar, duke u përpjekur të fshihte tronditjen me një buzëqeshje të dobët, që po parakalohej nëpër rrugët e Gazës mbi një karrocë golfi dhe një burrë i armatosur qëndronte ulur pas saj.

Për izraelitët, 7 tetori ishte një tmerr i jashtëzakonshëm. Më shumë se 1,300 njerëz u vranë, në një shtet me 10 milionë banorë. Numri i të vdekurve tejkalon numrin e izraelitëve të vrarë në të gjitha konfliktet midis izraelitëve dhe palestinezëve, gjatë 20 viteve të fundit.

3300 persona të tjerë u plagosën. Më parë, izraelitët kishin pandehur se Hamasi, grupi islamik palestinez që kontrollon Gazën, ishte një kërcënim që mund të përballohej.

Ndërsa tani, ai ka kryer sulmin terrorist më vdekjeprurës në historinë e shtetit të Izraelit. Ushtria më e fuqishme në Lindjen e Mesme, humbi papritur kontrollin mbi qytetet e saj dhe iu deshën ditë të tëra për ta rimarrë.

Autoritetet kanë identifikuar trupat e të paktën 1,500 militantëve palestinezë, më shumë se një batalion i tërë ushtarak i armatosur, të cilët arritën të vërshojnë përtej kufirit izraelit që mendohej se ishte i mbrojtur mjaft mirë.

Ndërsa tronditja fillestare po zëvendësohet nga tërbimi, pyetja e menjëhershme është: si do të përgjigjet Izraeli?

Ai tashmë ka nisur një sërë sulmesh ajrore hakmarrëse, që kanë vrarë më shumë se 1200 palestinezë, shumë prej tyre civilë, dhe janë zhvendosur më shumë se 300,000 qytetarë.

Izraeli nuk do të ndalet me kaq, edhe pse mundësitë ushtarake nuk janë tërheqëse. Në javët e ardhshme, me siguri që do të ketë më shumë vuajtje për izraelitët dhe palestinezët.

Pasojat

Por pasojat e 7 tetorit do të jenë shumë më të gjera. Masakra mund të ndryshojë rrënjësisht, jo vetëm qasjen e Izraelit ndaj palestinezëve, por edhe politikën e tij të brendshme.

Ajo kërcënon kontrollin e Hamasit mbi Gazën dhe rrezikon shpërthimin e një lufte rajonale.

Sulmi filloi me një breshëri prej 2200 raketash brenda pak orësh. Kjo e kapi krejt në befasi Izraelin. Më parë, Hamasit i ishte dashur pothuajse një muaj i tërë për të lëshuar kaq shumë raketa gjatë luftës kundër Izraelit në vitin 2014.

Por izraelitët shpejt zbuluan se këto goditje maskonin një operacion shumë më të madh. Buldozerët thyen mbrojtjen e kufirit izraelit dhe nëpër të kaluan me qindra militantë palestinezë.

Të tjerë fluturuan me parashuta mbi kufirin ose lundruan rreth tij me gomone. Ata u dyndën nëpër qytete dhe fshatra izraelitë dhe filluan të vrisnin.

Izraelit iu deshën me orë të tëra për të organizuar një mbrojtje. Disa njësi duhej të nxitonin nga kufiri verior në atë jugor.

Pasi mbërritën, humbën kohë nëpër stacionet ushtarake duke pritur komandantët që të hartonin aty për aty një plan beteje.

Disa gjeneralë të dalë në pension, veshën uniformat e vjetra dhe udhëtuan vetë drejt fshatrave të rrethuar, për të bërë kundërsulme të improvizuara.

Edhe përpara se të rimerrte kontrollin mbi territorin e vet, Izraeli nisi sulmet ajrore në Gaza. Kryeministri Benjamin Netanyahu, njoftoi se Izraeli ishte në luftë dhe qeveria e tij filloi të përgatitej për një sulm tokësor.

Ushtria ka mobilizuar 360,000 rezervistë dhe për ditë të tëra ka zhvendosur tanke dhe pajisje të tjera në kufirin e Gazës.

Ministri i Mbrojtjes, Yoav Gallant, premtoi se do të bëhej një rrethim i plotë i Gazës. “Pa energji elektrike, pa ushqim, pa ujë, pa karburant, gjithçka është mbyllur”. Më 11 tetor, i vetmi termocentral i Gazës mbeti pa karburant dhe u mbyll.

Erez, pika e vetme kufitare midis Izraelit dhe Gazës, është mbyllur për një kohë të pacaktuar. Izraeli u tha civilëve në Gaza që të largoheshin përmes vendkalimit Rafah me Egjiptin, por e ka bombarduar atë vazhdimisht.

Gjithsesi, Egjipti e ka kufizuar rreptësisht numrin e njerëzve që lejohen të kalojnë. Palestinezët e kanë të vështirë të largohen nga Gaza edhe në kohë paqeje. Tani është e pamundur.

Ndërsa përgatitet për të luftuar në Gaza, ushtria izraelite duhet të ruajë kufirin verior. Më 8 tetor, Hizbullah, një grup militant shiit dhe parti politike në Liban, bombardoi zonën Fermat Shebaa, për përkatësinë e së cilës ka pasur grindje me Izraelin.

Çdo gjë është e mundur. Hizbullah mund të tregojë mbështetje për palestinezët, por gjithashtu mund t’i tregojë Izraelit se nuk dëshiron një luftë më të gjerë.

Megjithatë, një ditë më vonë, ushtria izraelite vrau një grup njerëzish të armatosur që kaluan kufirin nga Libani. Më pas tre militantë të Hizbullah-ut u vranë nga bombardimet e Izraelit.

Grupi u hakmor, duke lëshuar raketa mbi një pikë ushtarake izraelite.

Asnjëra palë nuk dëshiron një luftë, por përshkallëzimi i konfliktit nuk udhëhiqet gjithmonë nga logjika.

Qytetarët libanezë kanë grumbulluar me të shpejtë ushqime dhe karburant. Izraeli ka evakuuar qytetet pranë kufirit verior. Hamasi ka bërë thirrje që të tjerët t’i bashkohen sulmit kundër Izraelit.

Veprimi më i fundit ushtarak i Izraelit në Gaza ishte në vitin 2014, kur shkatërroi tunelet që kishte hapur Hamasi nëntokë, për të depërtuar në Izrael.

Forcat izraelite nuk shkuan shumë larg në territorin e Gazës, i cili është rreth 10 km i gjerë dhe 40 km i gjatë, por shtëpia e 2 milionë njerëzve.

Megjithatë, operacioni tregoi se si mund të dështojnë sulmet tokësore. Një njësi e Hamasit sulmoi një patrullë izraelite pranë qytetit Rafah dhe kapi rob një oficer izraelit, Hadar Goldin. Izraeli më pas bombardoi Rafah-un për ditë të tëra, duke vrarë dhjetëra palestinezë.

Goldin më vonë u shpall i vdekur. Izraelitët e quajtën incidentin “E Premtja e Zezë”.

Sulmi i ardhshëm do të jetë shumë më i madh. Izraeli ka të ngjarë të dërgojë dy divizione të blinduara dhe një divizion më të lehtë ajror, secili me nga pesë brigada.

Disa nga këto njësi janë duke pritur që tanket dhe pajisjet e nevojshme të mbërrijnë në zonat rreth Gazës. Të tjerë kanë pësuar humbje gjatë disa ditëve luftimesh.

Po të hamendësojmë se udhëheqësit e Izraelit do të urdhërojnë një pushtim në shkallë të gjerë, ndoshta një ose dy brigada të blinduara me tanke do ta ndanin Rripin e Gazës më dysh, duke përparuar drejt perëndimit në pikën e tij më të ngushtë prej 6 km, afër qytetit Deir al-Balah.

Dy ose tri njësi të tjera, me disa mijëra ushtarë secila, ndoshta do të përqendroheshin në veri, duke përfshirë zona si Gaza City dhe një ose dy zona të tjera në Khan Yunis ose Rafah në jug.

Ndoshta shënjestra e tyre do të jetë njëkohësisht Hamasi dhe Xhihadi Islamik, një grup i veçantë militant, që përqendrohet në infrastrukturën përtej mundësive të sulmeve ajrore.

Hamasi ka pohuar se në Gaza ka tunele që shtrihen disa qindra kilometra. Izraeli me siguri do të përqendrohet në gjetjen e hyrjeve të tyre dhe bombardimin me eksplozivë.

Sfida më e madhe do të jetë lufta urbane, një detyrë jashtëzakonisht e vështirë. Gaza është më e populluar se Londra apo Tokio, çka do të thotë se militantët kanë shumë vende për t’u fshehur dhe civilët pak vende për t’u strehuar.

Hamasi, nga ana tjetër, mund të llogarisë një sulm relativisht të kujdesshëm. Grupi ndoshta mendon se Izraeli nuk do të tolerojë numrin e madh të viktimave që do të sillte një pushtim tokësor.

“Ne e dimë se ata janë frikacakë”, tha Moussa Abu Marzouk, një zyrtar i lartë i Hamasit në Katar.

“E dimë se nuk ua mban të luftojnë në terren”. Hamasi gjithashtu pret që forcat izraelite të stepen nga fakti se janë marrë peng mbi 100 izraelitë dhe të huaj në Gaza.

Hamasi kërkon t’i shkëmbejë këto pengje me shumë, apo edhe me të gjithë, palestinezët e mbajtur në burgjet izraelite, që arrijnë në 5200 veta.

Ai gjithashtu ka kërcënuar se do të vrasë nga një njeri të marrë peng, çdo herë që Izraeli bombardon shtëpitë e civilëve në Gaza “pa paralajmërim paraprak”.

Numri katastrofik i vdekjeve në ditët e fundit mund ta bëjë Izraelin të ndryshojë llogaritjet. “Gatishmëria izraelite për të përballuar kostot e luftës, është shumë më e lartë se në të kaluarën”, thotë Natan Sachs nga Instituti Brookings, një institut kërkimor në Uashington.

Për sa u përket pengjeve, shumë izraelitë që ende po varrosin të dashurit, thonë se nuk janë në gjendje të bëjnë pazare me grupin që i vrau.

Pasojat e shpërfilljes së rrezikut

Në të vërtetë, Izraeli duhet të rishqyrtojë shumë llogari që ka bërë prej kohësh, të cilat më së shumti, mbështeteshin në besimin se Gaza mund të lihej e pakontrolluar, pa shkaktuar ndonjë gjullurdi.

Pasi Hamasi mori në dorë kontrollin e Gazës në vitin 2007 nga Autoriteti Palestinez (PA), Izraeli dhe Egjipti shtrënguan rreptësisht kufijtë, duke asfiksuar ekonominë e Gazës.

Pavarësisht sulmeve të dhunshme që kanë ndodhur vazhdimisht që atëherë, zyrtarët izraelitë kishin menduar se Hamasi ishte bërë më pragmatik.

“Ata duan mbi të gjitha të mbajnë kontrollin e Gazës”, tha një oficer i ushtrisë vitin e kaluar. “Për ta bërë këtë, duhet të përmirësojnë ekonominë”.

Kështu, izraelitët menduan se nëse do t’i lejonin qeveritë arabe të financonin shërbimet bazë sociale në Gaza dhe nëse do të lëshonin më shumë leje pune në Izrael për banorët e Gazës, atëherë territori do të mbetej i qetë.

Jo vetëm që kjo pikëpamje ishte krejtësisht e gabuar, por shërbimet izraelite të sigurisë, që mbahen si shumë të afta, nuk arritën dot të dallonin as se po kurdisej një sulm i hollë.

Çdo telefonatë në Gaza kalon përmes rrjeteve izraelite, gjë që do të thotë se përgjimi është i thjeshtë.

Shpesh mbi Gaza fluturojnë dronë izraelitë. Izraeli gjithashtu ka një rrjet të gjerë informatorësh në këtë territor. Të gjitha këto duket se qenë krejt të padobishme.

Pa dyshim që një pjesë e problemit ishte ideja e gabuar që kishte krijuar Izraeli: besimi se Hamasi e kishte humbur interesin për konflikte në shkallë të gjerë. Në fakt, edhe disa udhëheqës të Hamasit duken të habitur.

Zoti Abu Marzouk thotë se atij dhe udhëheqësve të tjerë në Katar nuk i kishin treguar më parë për sulmin. Që nga viti 2017, kur Yahya Sinwar u bë udhëheqësi i Hamasit në Gaza, një numër i vogël njerëzish të rreptë, kryesisht me bazë në Gaza, kanë konsoliduar pushtetin.

Një gabim i dytë ishte politika “përça dhe sundo” e Benjamin Netanyahu-t ndaj palestinezëve. Ai ka qenë kryeministër i Izraelit për 12 vitet e fundit. Netanyahu është përpjekur prej kohësh të zhvlerësojë Autoritetin Palestinez, i cili ende drejton disa pjesë të Bregut Perëndimor.

Ai nuk ka pranuar të rifillojë bisedimet për paqe, që kur ato u ndërprenë në vitin 2014. Ka ngrirë transferimet e të ardhurave nga taksat që Izraeli grumbullon në emër të Autoritetit Palestinez.

Në të njëjtën kohë, e ka trajtuar Hamasin si një fuqi legjitime në Gaza.

Në vitin 2011, për shembull, miratoi një marrëveshje për shkëmbimin e 1,027 të burgosurve palestinezë për Gilad Shalit, një ushtar izraelit që militantët e kishin kapur rob në vitin 2006.

Ky shkëmbim natyrisht që ngriti pozitën e Hamasit në sytë e palestinezëve.

Për zotin Netanyahu, logjika ishte e qartë. Autoriteti Palestinez kërkon të bisedojë me Izraelin për një zgjidhje me dy shtete, gjë që nuk pëlqehet aspak nga mbështetësit e krahut të djathtë të kryeministrit.

Prandaj zhvlerësimi i qeverisë dhe nxitja e rivalit të saj militant, në sytë e Netanyahu-t do të krijonte idenë se Izraeli nuk ka “ortak për paqe”.

Por palestinezët nxorën një mësim tjetër, se e vetmja mënyrë për të nxjerrë lëshime nga Izraeli, është përmes forcës.

Megjithatë, Hamasi tani mund t’i ketë kaluar kufijtë. Disa vëzhgues besojnë se Hamasi nuk e priste që sulmi i tij të ishte kaq i suksesshëm dhe nuk është i sigurt si të vazhdojë.

Ai mund të ketë shpresuar se thjesht do ta frikësonte Izraelin për të bërë lëshime, por në vend të kësaj, ka bërë që ai të armatoset deri në dhëmbë për luftë.

Ushtria izraelite u tha atasheve të huaj të mbrojtjes më 10 tetor, se qëllimi i saj ishte të “hiqte qafe” udhëheqjen e Hamasit.

“Qëllimi përfundimtar ushtarak është të shkatërrojmë aftësinë e Hamasit, pavarësisht se sa kohë do të duhet”, tha ushtria në një deklaratë.

Megjithatë, kjo është më e lehtë të thuhet sesa të bëhet, siç mësoi Amerika gjatë luftës së gjatë në Afganistan, ose edhe Izraeli gjatë pushtimit 18-vjeçar të Libanit Jugor.

Çfarë do të ndodhë

Edhe nëse Izraeli mund të arrijë ta çrrënjosë Hamasin, askush nuk është i sigurt se çfarë do ta zëvendësonte atë.

Autoriteti Palestinez është shumë i dobët për të pretenduar autoritetin në Gaza; ai nuk është as mjaftueshëm i fortë sa të kontrollojë Bregun Perëndimor, pjesë të të cilit kanë rënë në anarki.

Një shumicë palestinezësh dhe banorësh të Gazës duan ta shpërbëjnë fare atë. Mahmoud Abbas, presidenti 87-vjeçar, nuk ka shkelur në Gaza për gati 20 vjet.

Janë bërë disa biseda të kota për dërgimin e paqeruajtësve arabë për të siguruar Gazën, por pak regjime arabe do të dëshironin ta bënin këtë. Egjipti e pushtoi Gazën nga viti 1949 deri në vitin 1967; të dyja palët kanë kujtime të hidhura nga ajo kohë.

Shtetet e Gjirit Persik si Arabia Saudite dhe Emiratet e Bashkuara Arabe nuk kanë dëshirë të sundojnë mbi 2 milionë palestinezë. As shumica e izraelitëve nuk dëshirojnë të ripushtojnë territorin.

Megjithatë, po të pushtonin dhe pastaj të largoheshin, nuk do të ndryshonte status quo-ja. Udhëheqësit e Hamasit dhe një pjesë e madhe e luftëtarëve të tij, me siguri do të dalin nga bunkerët dhe do të rivendosin kontrollin mbi Gazën, menjëherë sapo izraelitët të largohen.

Kjo është një rrjedhojë e pakëndshme, por edhe më e mundshmja.

Gjetja e një rruge të qartë do të ishte e vështirë për çdo qeveri izraelite, por veçanërisht për atë të tanishmen. Ky ka qenë një vit me trazira të thella politike.

Netanyahu fitoi një shumicë vendesh parlamentare në zgjedhjet e parakohshme në nëntor, pas më shumë se një viti në opozitë.

Ai kryeson një qeveri të përbërë tërësisht nga partitë e djathta dhe fetare. Ministri për Sigurinë Kombëtare, Itamar Ben-Gvir, e ka pasur të ndaluar të shërbejë në ushtrinë izraelite, për shkak të pikëpamjeve të skajshme nacionaliste.

Netanyahu ka ndjekur një axhendë përçarëse, duke kufizuar autoritetin e Gjykatës së Lartë për të përmbysur politikat e qeverisë dhe duke u dhënë politikanëve më shumë peshë në emërimin e gjyqtarëve.

Kritikët e kanë quajtur këtë një “grusht shteti” gjyqësor dhe kanë organizuar protesta të mëdha çdo të shtunë të këtij viti, deri më 7 tetor, kur ato u pezulluan.

Rezervistët e ushtrisë kërcënuan se do të bojkotonin shërbimin e detyrueshëm (edhe kjo taktikë është anuluar).

Optimistët shpresojnë se masakra e këtij muaji do të ndihmojë për të zhvendosur politikën izraelite përsëri drejt qendrës.

“Nëse mund të ketë një pajtim pas këtyre ditëve të errëta, ai do të jetë që Izraeli të vijë në vete, t’i japë fund krizës politike dhe të formojë një qeveri të bashkuar”, shkroi Shimrit Meir, këshilltar i Naftali Bennett, i cili në vitin 2021, zëvendësoi për një kohë të shkurtër Netanyahu-n si kryeministër.

Në një fjalim më 9 tetor, Netanyahu u kërkoi partive të qendrës që t’i bashkohen qeverisë së tij “pa parakushte”.

Më 11 tetor, pas disa ditësh bisedime, Benny Gantz, ish-shef i ushtrisë që drejton partinë e dytë më të madhe centriste, Bashkimi Kombëtar, ra dakord që të bashkohej me një “qeveri urgjente” të përkohshme.

Por Yair Lapid, kreu i partisë më të madhe opozitare, Yesh Atid, deri tani nuk ka pranuar të marrë pjesë.

Të bashkuar dhe në dyshim

Të dyja partitë janë në dilemë për bashkimin me një qeveri kundër së cilës mbështetësit e tyre kanë protestuar pa reshtur gjatë vitit të kaluar.

Netanyahu ka premtuar se nuk do të ndjekë asnjë legjislacion që nuk ka lidhje me luftën, por nuk ka pranuar të heqë dorë nga ortakët më të skajshëm të koalicionit.

Kjo tregon një kryeministër shumë të shqetësuar për mbijetesën e tij politike.

Qeveria e përkohshme do të zgjasë për aq kohë sa do të zgjasin luftimet. Netanyahu nuk dëshiron të tjetërsojë partitë që do t’i nevojiten për të formuar një tjetër koalicion të krahut të djathtë.

Gantz, edhe pse pa qejf, është bashkuar me qeverinë, duke i dhënë asaj ekspertizë ushtarake që i mungon.

Megjithëse kjo do ta mbajë qeverinë të qëndrueshme tani për tani, ngjarjet e ditëve të fundit mund t’i japin fund karrierës së gjatë dhe të mbushur me rikthime të zotit Netanyahu.

Ai ka kaluar një vit duke luftuar një betejë të panevojshme politike, në vend që të përqendrohet në kërcënimet e vërteta dhe shumë vite më parë, është përpjekur për ta bërë Palestinën një problem pa zgjidhje.

Siguria është përparësia e tij dhe ka mbikëqyrur forcat e armatosura izraelite dhe shërbimet e inteligjencës për më shumë se një dekadë, me vetëm një ndërprerje të shkurtër.

Hamasi, nga ana e tij, ka zgjedhur nihilizmin vrasës. Të flasësh me udhëheqësit e tij, do të thotë të hysh në një botë imagjinare ku Gaza është “çliruar”, edhe pse banorët e saj janë bllokuar në varfëri, në një qeli prej 365 kilometrash katrorë; ku fitorja mbi Izraelin është e afërt dhe deri atëherë qytetarët e Gazës do të durojnë me kënaqësi fatin e tyre.

Që nga masakra, grupi e ka bërë të qartë se, përveç dëshirës për të nisur një sulm më të gjerë ndaj Izraelit, nuk ka asnjë plan përtej dhunës së vazhdueshme.

Shkurt, katastrofa që po shpaloset, do të nxjerrë në pah varfërinë e të menduarit nga të dyja palët. Mjerisht, gjakderdhja e tmerrshme e ditëve të fundit dhe gjasat për tmerre të tjera që do të vijnë, do ta bëjnë shumë më të vështirë një qasje racionale ndaj konfliktit./Përgatiti: Monitor/