Niveli i ulët i lindjeve, të dhënat e Eurostat zbulojnë se kur mund të vijë kolapsi i BE-së

Bashkimi Evropian, BE, është përballur me sfida demografike gjithnjë e më serioze në dekadat e fundit që kërcënojnë qëndrueshmërinë e ekonomive dhe sistemeve të saj sociale.

Të dhënat e Eurostat treguan se norma e fertilitetit ka rënë në nivele rekord, ndërsa pjesa e popullsisë së moshuar po rritet dhe hendeku midis nevojave të tregut të punës dhe rezistencës ndaj imigracionit po zgjerohet.

Numri i lindjeve në rënie

Në vitin 2023, në BE lindën 3.67 milionë fëmijë, rreth 5.4% më pak se në vitin 2022 dhe më i ulëti që nga fillimi i regjistrimeve në vitin 1961. Norma e fertilitetit ishte 1.38 lindje për grua, shumë nën 2.1 të nevojshme për riprodhim të thjeshtë.

Numri më i ulët u regjistrua në Maltë 1.06 dhe Spanjë 1.12 lindje për grua, dhe më i larti në Bullgari 1.81 dhe Francë 1.66 lindje për grua.

Mosha mesatare e grave në lindjen e fëmijës së tyre të parë në BE ishte 29.8 vjeç, më e ulëta në Bullgari 26.9 dhe më e larta në Itali, 31.8. Ky trend i shtyrjes së amësisë po zvogëlon numrin e përgjithshëm të fëmijëve që gratë kanë gjatë jetës së tyre.

Plakja e popullsisë

Plakja e popullsisë po ushtron një presion shtesë në pamjen demografike të BE-së. Ky presion mund të shprehet përmes të ashtuquajturit raport varësie nga mosha – i cili përfaqëson pjesën e personave të moshës 65 vjeç e lart në raport me numrin e personave në moshë pune të moshës 15 deri në 64 vjeç.

Në fillim të vitit 2024, indeksi për BE-në ishte 33.9 për qind, që do të thotë se kishte rreth 34 persona të moshuar për çdo 100 persona në moshë pune. Raportet më të ulëta u regjistruan në Luksemburg 21.7 për qind dhe Irlandë 23.6 për qind, dhe më të lartat në Itali 38.4 për qind dhe Portugali 38.2 për qind.

Imigrantët me norma më të larta lindjeje

Duke pasur parasysh rënien e normës së lindshmërisë dhe plakjen e popullsisë, imigracioni po shfaqet si një faktor kyç për ruajtjen e fuqisë punëtore dhe rritjen ekonomike në BE.

Në vitin 2022, rreth 5.1 milionë emigrantë erdhën në BE nga vendet jashtë BE-së, më shumë se dyfishi i numrit në vitin 2021. Numri më i madh u prit nga Gjermania 1.6 milionë, Spanja 860.000 dhe Italia 334.000.

Ndërsa fertiliteti tek gratë e lindura në Bashkimin Evropian po bie, ato të lindura jashtë BE-së shpesh kanë norma më të larta fertiliteti, gjë që kontribuon në numrin e përgjithshëm të lindjeve. Migrimi ndihmon në ruajtjen e ekuilibrit demografik. Në vitin 2023, rreth 23 për qind e fëmijëve të lindur në BE kanë lindur nga nëna që kanë lindur jashtë vendit të lindjes, duke përfshirë gratë e lindura jashtë BE-së.

Imigracioni si problem
Megjithatë, imigracioni është, nga ana tjetër, një çështje politike shumë e ndjeshme.

Në shumë vende të BE-së, e djathta radikale po fiton terren kryesisht për shkak të kundërshtimit ndaj imigracionit. Ky kundërshtim shpesh buron nga frika se mbërritja e një numri të madh të të huajve mund të kërcënojë identitetin kombëtar, gjuhën dhe traditat e popullsisë vendase.

Ekzistojnë gjithashtu shqetësime në lidhje me lidhjen e mundshme midis imigracionit dhe një rritjeje të krimit dhe terrorizmit, megjithëse këto lidhje shpesh janë të ekzagjeruara statistikisht – hulumtimet tregojnë se një krim ka pesë herë më shumë gjasa të shfaqet në media nëse kryhet nga një i huaj.

Përveç kësaj, disa qytetarë kanë frikë se konkurrenca më e madhe në tregun e punës mund të çojë në paga më të ulëta dhe kushte pune më të pasigurta.

Në tremujorin e katërt të vitit 2024, 124.935 shtetas të vendeve të treta u urdhëruan të largoheshin nga BE-ja, një rritje prej 16.3 për qind krahasuar me të njëjtën periudhë të vitit të kaluar.

Demografia e pafavorshme në jug të BE-së

Ndërsa të gjitha vendet anëtare të BE-së përballen me sfida demografike, shtetet anëtare jugore si Spanja dhe Italia kanë shkallë më të ulët lindjeje dhe popullsi më të vjetër se vendet veriore si Franca, Suedia ose Irlanda.

Këto ndryshime janë rezultat i një kombinimi faktorësh ekonomikë, kulturorë, socialë dhe institucionalë.

Një arsye është se vendet veriore të BE-së, veçanërisht vendet nordike, kanë futur sisteme të fuqishme të mbështetjes sociale, siç janë leja e lindjes dhe e atësisë, orari fleksibël i punës, kujdesi i subvencionuar për fëmijët dhe lehtësimet tatimore për familjet me fëmijë. Këto masa bëjnë të mundur pajtueshmërinë e prindërimit dhe punësimit, veçanërisht për gratë.

Për shoqëritë më tradicionale të BE-së jugore, është folur për pabarazi më të madhe gjinore në jetën familjare, kujdesi për fëmijët dhe kujdesi shtëpiak, që shpesh bien ekskluzivisht mbi gratë.

Ndërkohë për shoqëritë më veriore, thuhet se rolet janë më të barabarta dhe baballarët kanë të drejta dhe zakone më të mëdha pjesëmarrjeje në rritjen e fëmijëve. Si rezultat, konstatohet nga disa studime se shumë gra në vendet jugore e shtyjnë ose heqin dorë nga amësia nëse duan të ndjekin një karrierë.

Por, papunësia e lartë tek të rinjtë, vendet e pasigurta të punës dhe pritjet e gjata për të ardhura dhe strehim të qëndrueshëm janë karakteristikë e ekonomive jugore.

Të rinjtë shpesh largohen vonë nga shtëpia e prindërve, krijojnë familje vonë dhe jetojnë në kushte të pasigurta jetese për më gjatë. Në Spanjë, për shembull, papunësia tek të rinjtë në vitin 2023 ishte rreth 28 për qind dhe në Gjermani nën 6 për qind.

Ndërsa në vendet veriore kanë më shumë emigrantë që shpesh janë më të rinj dhe kanë më shumë fëmijë, gjë që përmirëson lindshmërinë në nivel kombëtar.

Në vendet jugore të BE-së, kjo pjesë është më e ulët dhe migrimi shpesh drejtohet jashtë.

Kolapsi mund të ndodhë së shpejti

Sipas parashikimeve të Eurostat dhe OECD, BE do të arrijë një raport kritik të të moshuarve me njerëzit në moshë pune rreth vitit 2050, me më shumë se 56 pensionistë për çdo 100 njerëz në moshë pune. Në disa vende, ky raport do të jetë edhe më drastik, për shembull, në Itali, Greqi dhe Portugali.

Nëse norma e lindjeve nuk rritet, imigracioni nuk rritet dhe sistemet e pensioneve dhe të shëndetësisë nuk reformohen deri atëherë, mund të presim një kolaps financiar të fondeve të pensioneve, një rënie të produktivitetit dhe rritjes ekonomike, një ulje drastike të shërbimeve publike dhe tensione sociale dhe politike për shkak të konflikteve brezore.

Disa demografë paralajmërojnë se destabilizimi serioz i tregut të punës në sektorë të tillë si shëndetësia, kujdesi dhe arsimi mund të fillojë që në vitet 2035-2040.