Normaliteti i ri i blerjes në Qendra Tregtare

By Pa frike Last updated Maj 16, 2020 656

Të bësh “shopping” në një qendër tregtare, në kohën e koronavirusit, do të jetë shumë larg realitetit që njihnim deri dje. Me rihapjen e këtyre njësive do të zbatohen protokolle në një nxitje për të bërë blerjet turravrap dhe, argëtimi nuk është më pjesë e “menusë”.

Segmenti i qendrave tregtare ishte edhe më herët në një terren sfidues, për shkak të numrit të lartë të njësive, por COVID-19 do ta bëjë edhe më të vështirë garën për tregun. Ekspertët presin që markat, të cilat funksionojnë si zinxhir dhe të mbështetura nga kompanitë mëmë, ta kalojnë më lehtë këtë situatë ndërsa mbijetesën do të sigurojnë vetëm ata që do të përshtaten shpejt me rregullat e reja të lojës.

Operatorët e tregut vlerësojnë që do të rriten shpenzimet operative dhe janë treguar fleksibël për qiratë e ambienteve, duke aplikuar lehtësi. Në finale parashikohet që bizneset brenda qendrave të vetëselektohen duke ndryshuar portofolin e emrave të pranishëm.

Jo si para koronavirusit

Përvoja e vizitës, në një qendër tregtare, nuk do të jetë më e njëjta si në kohën para koronavirusit. Nga e hëna, 11 maj, dyert janë të hapura, por juve do t’ju duhet të mbani radhë te dera, pasi do të funksionojnë vetëm dy: një për hyrjen dhe një për daljen.

Nëse deri “dje” mund të kalonit kohë pafund në një njësi të tillë, tashmë keni vetëm dy orë kohë për listën tuaj të blerjeve dhe t’i lini radhën dikujt tjetër për të bërë vrapin e tij brenda qendrës. Kini parasysh që e gjitha kjo do të kryhet duke respektuar parametrat e distancës, mbrojtjes dhe higjienizimit. Kjo nuk i ngjan aspak rutinës së dikurshme në një qendër tregtare, ku ishte një miks mes blerjeve dhe argëtimit.

Qendrat tregtare tradicionalisht janë njësitë me më shumë popullim çka ka bërë që të mbahen mbyllur prej rreth dy muajsh deri në qetësimin e situatës dhe lehtësimin e masave në kuadër të parandalimit të përhapjes së sëmundjes COVID-19. Hapja e tyre do të jetë larg normalitetit dhe teksa numri i tyre është i lartë, lufta për mbijetesë në një kohë me kosto shtesë do të jetë e lartë.

Kryeqyteti me 16 qendra tregtare, COVID-19 do ta bëjë të vështirë mbijetesën

Referuar shifrave zyrtare sot, kryeqyteti ka indeksin më të lartë të përqendrimit të qendrave tregtare edhe në raport me vende të tjera të zhvilluara të Europës. Me hapjen e qendrës më të fundit prej 60 mijë m², Toptani Shopping Center në vitin 2017, në qendër të Tiranës, sipërfaqja totale e qendrave tregtare në kryeqytet arriti në rreth 243 mijë m², sipas të dhënave të Colliers.

Sipërfaqja u rrit me një tjetër strukturë që ka të integruar pjesën e shërbimeve siç është Arena Kombëtare apo stadiumi Air Albania në vitin 2019. Po sipas Colliers, shtesa në metra katrorë përmes kësaj strukture është 8 mijë m², duke e çuar sot totalin në 251 mijë m². Vetëm në kryeqytet, aktualisht ka 16 qendra tradicionale tregtare, 4 prej të cilave janë në periferi. Treguesi i përqendrimit të qendrave për gjithë vendin arrin në rreth 80 m² për 1000 banorë.

Ndonëse ky indikator është i ulët në raport me vendet e tjera të rajonit (mesatarja e Europës Qendrore është 209 m² për 1000 banorë, sipas Europa Property), përqendrimi i tyre në zonën e Tiranës dhe Durrësit, ku jetojnë më se një e treta e popullsisë së vendit, rrezikon ta çojë këtë sektor drejt mbipopullimit. Vetëm për kryeqytetin, me 862 mijë banorë, treguesi shkon në rreth 280 m² për 1000 banorë, më e lartë se në vendet e tjera të zhvilluara të Europës Perëndimore e Qendrore, ku fuqia blerëse është shumë më e madhe. Në Itali, p.sh., ky tregues është 227 m² për 1000 banorë, në Gjermani 180 m², në Greqi 56 m², në Spanjë 244 m². Në vendet nordike, ky tregues është shumë i lartë, ku kryeson Norvegjia, me gati 900 m² për 1000 banorë.

Numri i madh i qendrave e bënte agresive konkurrencën, por situata e re me COVID-19 do të bëjë që një pjesë të mirë të tyre të luftojnë për të mbijetuar. Stela Dhami, Drejtore e Colliers International Albania, shprehet se ata që do të përshtaten shpejt me rregullat e reja të lojës do të jenë të suksesshëm. Ajo parashikon që bizneset do të vihen para zgjedhjes nëse do të qëndrojnë ose jo në qendrat tregtare.

“Njësitë tregtare do të vetëselektohen dhe kuptohet, ato që kanë gjendjen financiare më të shëndetshme dhe janë në gjendje që të përshtaten me rregullat e reja të lojës do të mbijetojnë e dalin më të suksesshme prej kësaj beteje. Çfarë vëzhgohet në rajon e më tej në botë, është se shumë zinxhirë markash të njohura mode kanë shpallur procesin e falimentit, sepse nuk përmbushin dot detyrimet financiare” nënvizon Dhami. Sipas saj, duhet të ketë më shumë fleksibilitet mes palëve për të mirëkuptuar këtë situatë dhe për të gjetur terma të përshtatshëm mbi pjesën e pagesave. Vetëm përmes kësaj praktike do të mund t’ia dalin.

Qendrat, gati të aplikojnë protokollet, pritet rritje e shpenzimeve operative

Qeveria ka miratuar protokollin që duhet të zbatohet nga çdo njësi në kategorinë e qendrës tregtare. Sipas protokollit, qendrat duhet të vënë në dispozicion një mjedis të posaçëm për izolim, në rast se dikush dyshohet si i infektuar me virusin, po kështu do të vendosin dezinfektues në hapësirat e qendrës, do të ketë dezinfektues më të shpeshtë të sipërfaqeve me ndotje apo prekje të lartë.

Qendra nuk mund të funksionojë me më shumë se 50% të kapacitetit të saj sa u takon vizitorëve, ndërkohë që do të duhet të bëhen rregullime të brendshme logjistike. Të gjitha këto kërkesa nuk do të kalojnë pa kosto për operatorët. Mariola Kuçi, Drejtoreshe Ekzekutive e ACREM, e cila ka nën administrim dy qendra tregtare, TEG dhe QTU, nënvizon se kjo kosto do të variojë deri në 25%.

“Kemi shtuar edhe disa masa të reja që janë për të frenuar përhapjen e COVID-19, protokolle të miratuara nga institucionet përkatëse. Rritja e masave për higjienën dhe dezinfektimin periodik të qendrave tregtare është një kosto aspak e përfillshme në krahasim me ruajtjen e shëndetit të vizitorëve dhe punonjësve. Ruajtja e shëndetit ka përparësi në këto momente, edhe pse rrit shpenzimet operative të qendrave tregtare me rreth 20-25%” nënvizon Kuçi.

Qiratë brenda qendrave në negocim, hyn në fuqi “klauzola” e forcës madhore

Qendrat tregtare nuk i kanë shpëtuar nevojës për negocim të kushteve të qirasë nga subjektet që kanë marrë ambientet brenda qendrave. Në këtë rast, shqetësimi i tyre është bazuar te klauzola e gjendjes së jashtëzakonshme dhe në kushte vështirësie nuk kanë hezituar ta përdorin. Stela Dhami nga Colliers thotë se ky mekanizëm negocimi ka rëndësi të veçantë në momente kritike si këto, por efektet do të shihen në një moment të mëvonshëm.

“Çmimet, sigurisht që janë ndikuar, aktualisht me shumicën e qiramarrësve të cilët kanë kërkuar një ‘rent freeze’ (ngrirje qiraje) si pasojë e situatës së gjendjes së emergjencës civile. Qiramarrësit ndërkombëtarë janë përpjekur të shfrytëzojnë klauzola si “force majeure” (forcë madhore), pra e gjendjes së jashtëzakonshme për të mos paguar qiranë mujore. Interpretimi i këtyre klauzolave dhe ka variuar nga qiradhënësi në qiradhënës, por presion për mospagesë e ulje të qirasë ka pasur menjëherë.

Në muajt në vijim do të vërehet reflektimi dhe tolerimi i qiradhënësve. Do të respektohen ata qiradhënës të cilët do të kenë qenë më të rregullt në detyrimet e tyre” nënvizon Dhami. Edhe Mariola Kuçi, nga ACREM, thotë se qiramarrësve brenda ambienteve të qendrave u janë ofruar kushte lehtësuese.

“Sipas udhëzimeve të Qeverisë Shqiptare mbi masat e administrimit të emergjencës së pandemisë së COVID-19 në vend, subjekteve qiramarrëse në TEG dhe QTU u janë propozuar kushtet lehtësuese dhe zbritjet përkatëse. Të gjitha këtyre subjekteve, qofshin shqiptare apo të huaja, u është ofruar bashkëpunim i njëjtë, për të mbështetur aktivitetet respektive mbi baza reciprociteti dhe mirëbesimi. Ne u jemi përgjigjur dhe u jemi gjendur partnerëve dhe bashkëpunëtoreve tanë në këtë moment të vështirë, në përputhje me atë që lejon jo vetëm një logjikë tregu dhe financiare, por edhe me frymën e solidaritetit” thekson ajo.

Rregullat e reja te qendrave

Rekomandime për funksionimin e përkohshëm të qendrës tregtare gjatë periudhës së parë të lirimit të masave

Një vizitor mund të qëndrojë vetëm për maksimumi dy orë dhe në qendër nuk mund të lejohen më shumë se 50% e kapacitetit të saj në të njëjtën kohë.
Qendra tregtare duhet të informojë paraprakisht vizitorët për limitin e fashës orare dhe kapacitetet që qendra tregtare duhet të ketë gjatë kësaj periudhe.
Qendra tregtare duhet të ketë dyer elektrike, duhet të përcaktojë vetëm një hyrje dhe një dalje, pra lëvizje e vizitorëve vetëm në një drejtim.
Të gjitha pikat e hyrjes në qendër duhet të jenë të hapura për të siguruar kalimin e vizitorëve në korridorin e sigurisë, i cili duhet të jetë me shenja të dukshme në dysheme.
Qendrat tregtare do të kenë një plan veprimi për higjienën dhe dezinfektimin.
Të gjitha qendrat tregtare do të kenë një dhomë izolimi mjekësor për qëllime urgjente në rast se dikush në qendër dyshohet se është i infektuar nga virusi.
Sipërfaqet me nivel ndotje apo prekje të lartë duhet të pastrohen shpesh me dezinfektues. (shkallët elektrike, butoni i ashensorit, tualetet etj.)
Të përdoret ashensori por jo më shumë se 30% e kapaciteteve të tij.
Qendra tregtare dhe dyqanet të promovojnë pagesat me kartë, por nuk përjashtohet pagesa “cash”.
Shërbimet tregtare me tavolina apo shërbim në këmbë, nuk lejohen gjatë kësaj periudhe në ambientet e brendshme të qendrës tregtare./Monitor/