Operacioni Reka, krimi për të cilin në Serbi nuk është dënuar askush

Iniciativa e të rinjëve për të drejtat e njeriut ka mbushur qytetet e Serbisë me mesazhe duke rikujtuar vrasjen e civilëve shqiptarë në Operacionin Reka në vitin 1999. Për këtë krim, rikujtojnë ata, askush në Serbi nuk ka dhënë përgjegjësi.

nga Una Sablakoviç

“Varreza masive: Batajnica – 15 km, Meja – 405 km“. Mesazhe të këtij lloji janë shfaqur mëngjesin e së enjtes së 27 prillit nëpër qytetet e Serbisë: Beograd, Nish, Novi Sad, Kragujevc dhe Pazar të Ri.

Aktivistët e Iniciativës së të rinjëve për të drejtat e njeriut në Serbi, YIHR, në këtë mënyrë kanë rikujtuar vrasjen e rreth 350 civilëve shqiptarë të Kosovës më 27 dhe 28 prill të vitit 1999 në luginën Rekë të Kosovës, të kryer nga pjesëtarët e forcave paramilitare dhe të Ushtrisë së Jugosllavisë dhe Policisë së Serbisë.

Nga Iniciativa e të rinjëve theksojnë se hetimet që janë kryer në Serbi nuk kishin epilog gjyqësor. Në Serbi askush nuk është gjykuar as për operacionin e fshehjes së trupave të pajetë në varrezën masive në Batajnicë, ku janë gjetur edhe viktimat e Operacionit Reka. Qendra Memoriale kushtuar viktimave të gjetura në Batajnicë nuk ka filluar të ndërtohet, përkundër apeleve shumëvjeçare të organizatave joqeveritare në Serbi.

Operacioni Reka

Para 24 viteve, më 27 prill 1999, në rajonin e Gjakovës, pjesëtarët e njësiteve paramilitare dhe të Ushtrisë së Jugosllavisë dhe Policisë së Serbisë filluan nga fshati në luginën Rekë të Kosovës të dëbojnë popullsinë shqiptare. Disa mijëra civil u nisën kështu me traktorë drej Shqipërisë, por në fshatin Mejë u ndaluan nga pjesëtarët e Policisë Serbisë.

Nga gratë dhe fëmijët ndanë meshkujt të cilët, nga pjesëtarët e Ushtrisë Jugosllavisë, i vranë në një vend të panjohur. Në mesin e të vrarëve ishin 274 civil ndër të cilët 33 minorenë

Operacioni vazhdoi deri ditën e ardhshme e bilanci i saj ishte rreth 350 civil të vrarë, trupat e pajetë e të cilëve në Mejë dhe fshatrat përreth luginës Rekë, u larguan nga pjesëtarët e Ushtrisë Jugosllavisë.

Trupat e pajetë të 252 civilëve nga Meja u gjetën në vitin 2001 në një varrezë masive në Batajnicë, ku në mënyrë sekrete janë varrosur 744 civilë shqiptarë, që ishin vrarë në Kosovë në vitin 1999.

Përgjegjësia e kreut ushtarak dhe policor

Për krimet në fshatin Mejë, para Gjykatës ndërkombëtare për krime lufte në Ish-Jugosllavi, në çështjet “Shainoviç dhe të tjerët” dhe “Gjorgjeviç”, janë përgjegjur krerët e ushtrisë dhe policisë së RF Jugosllavisë. Në mesin e tyre ishin komandanti i armatës së tretë të Ushtrisë Jugosllavisë, Nebojsha Pavkoviç, komandanti i korpusit të Prishtinës, Vladimir Lazareviç, dhe ish-shefi i policisë, Vlastimir Gjorgjeviç.

Nebojsha Pavkoviç u dënua në vitin 2014 me 22 vjet burg për krime kundër njerëzimit dhe shkeljes së ligjeve të luftës. Dënimin është duke e vuajtur në Finlandë. Në prill të vitit 2019, në Beograd nën kujdesin e Ministarisë së Mbrojtjes u promovua libri i tij, ndërsa intervista që dha në vitin 2020 për të përditshmen “Vesti”, vazhdon të jetë në web-faqen e kësaj ministrie.

Vladimir Lazareviç u dorëzua në vitin 2005 dhe u dënua në vitin 2014 me 14 vjet burg, pasi u shpall fajtor për dëbimin, zhvendosjen me dhunë dhe krimet kundër njerëzimit në Kosovë në vitin 1999. Në gjykatë deklaroi se operacioni në luginën Rekë ishte “një ndërmarrje legjitime antiterroriste vetëm kundër UÇK-së”.

Gjykata e Apelit në Hagë, megjithatë është shprehur se për këto deklarata Lazareviç nuk ka dhënë dëshmi të mjaftueshme dhe se dëshmitë të cilave ai iu referuara ishin të parëndësishme. Kështu që u pranua konkluzioni se Operacioni Reka ishte “drejtuar kryesisht kundë popullsisë shqiptare civile në Kosovë”.

Lazareviç u lirua përkohësisht në liri në vitin 2015, kohë nga e cila ai është shpesh prezent në mediat proregjimit në Serbi, e Aleksandar Vuçiç e ka quajtur këtë vit “hero i madh serb”.

Përgjegjësia për fshehjen e kufomave

Ish-shefi i policisë serbe, Vlastimir Gjorgjeviç, në vitin 2014 u dënua nga Gjykata e Hagës me 18 vjet burg, pasi u vërtetua se ka marrë pjesë në ndërmarrjen e organizuar kriminale për të ndryshuar strukturën etnike të Kosovës. Për këtë qëllim janë kryer vrasje dhe dëbime, shkruan në vendimin e Gjykatës së Apelit në Hagë.

Në vendim thuhet se Gjorgjeviç ka koordinuar varrimin e trupave të civilëve shqiptarë (në mesin e të cilëve edhe viktima të Operacionit Reka) në Qendrën për aftësimin e Njësive Speciale Antiterroist, SAJ, në Batajnicë, pasi në vitin 1999, trupat e tyre të pajetë u gjetën në një kamion frigoriferik në lumin Danub.

Gjorgjeviç tha se këtë e kishte ditur vetëm kur kamionët me trupat e pajetë arritën në Batajnicë, por jo dhe si e kur janë kryer krimet.

“Nuk kam kundërshtuar fshehjen e krimit. Nuk kam ndërmarrë masa për ndjekjen penale të atyre që kanë kryer krimin, gjë që është dashur ta bëjë,” tha Gjorgjeviç para Gjykatës së Hagës, që sot vazhdon të vuaj dënimin në Gjermani.

Hetimet në Serbi pa epilog gjyqësor

Në Serbi askush nuk është përgjigjur për Operacionin Reka, dhe as për fshehjen e trupave të shqiptarëve civil të vrarë. Fondi për të drejtën humanitare në një prej dosjeve rikujton se në Operacionin Reka rol të rëndësishëm kishte edhe shefi i sigurisë në korpusin e Prishtinës, Momir Stojanoviç

Fondi thekson se ish-oficeri i Ushtrisë Jugosllavisë, Nik Peraj, të cilin Gjykata e Hagës e vlerësoi si dëshmitar të besueshëm, ka dëshmuar se Stojanoviç në një mbledhje është angazhuar për pjesëmarrjen e ushtrisë dhe policisë kundër civilëve shqiptarë në luginën Rekë.

“Mbledhja është mbajtur disa ditë pas vrasjes së katër policëve në Mejë nga ana e UÇK-së (…) Stojanoviç tha se lugina Rekë ’do ta paguaj çmimin e lartë’, se do të eliminohen të paktën 100 ’koka’ dhe do të digjen të gjitha shtëpitë,“ tha Peraj para gjykatës.

Iniciativa e të rinjëve për të drejtat e njeriut në komunikatën e lëshuar pas këtij aksioni, rikujton se me vendimet e Gjykatës së Hagës, Momir Stojanoviç theksohet si njëri ndër organizatorët e Operacionit Reka.

Prokuroria për krime lufte, megjithatë, në korrikun e vitit 2019 ka vendosur të ndaloj hetimin kundër Stojanoviçit dhe tre personave të tjerë të dyshuar për krime lufte në rajonin e Gjakovës në vitin 1999.

“Për shkak të veprimit politik kundër koalicionit qeverisës, nga viti 2016 Stojanoviç është bashkëbisedues i shpeshtë në të përditshmen serbe Danas dhe televizionet N1 e Nova S, ku në këto media deri më sot nuk është pyetur për përgjegjësinë për krime lufte në Operacionin Reka,“ thekson Iniciativa e të rinjëve për të drejtat e njeriut në Serbi./DW/