Pengesat u identifikuan, IFC: Sektorët kritikë që mund të përshpejtojnë rritjen ekonomike!

Janë tre sektorë kritikë që mund të ndihmojnë në përshpejtimin e rritjes ekonomike të Shqipërisë: agrobiznesi dhe përpunimi i ushqimit, turizmi dhe prodhimi. Që ky potencial të shfrytëzohet, do të jetë thelbësore të adresohen pengesat dhe mangësitë e tregut tashmë të identifikuara, si për shembull, aftësia dhe inovacioni i shoqërive vendase, planifikimi dhe menaxhimi i infrastrukturës, fragmentimi i tokës e të tjera.

Portofoli i Korporatës Financiare Ndërkombëtare (IFC), institucioni më i madh global i fokusuar në sektorin privat në vendet në zhvillim (pjesë e Bankës Botërore) ka arritur në 1 miliard euro në Shqipëri. Rana Karadsheh, drejtore rajonale për Europën e IFC-së, thotë në një intervistë për “Monitor” se janë disa sektorë me potenciale për investime.

P.sh., riorganizimi i tregtisë ndërkombëtare dhe dinamika e zinxhirit global të vlerave pas COVID, Shqipëria mund të shfrytëzojë mundësi të reja sektoriale. Agrobiznesi dhe përpunimi i ushqimit, turizmi dhe prodhimi janë sektorë të tjerë me interes.

Znj. Karadsheh shton se në pesë vitet e ardhshme, strategjia e IFC-së në Shqipëri do të përqendrohet në përmirësimin e infrastrukturës së biznesit në nxitje të konkurrencës; promovimin e diversifikimit ekonomik dhe mbështetjen e rimëkëmbjes së gjelbër.

Si e vlerësoni ecurinë e projekteve tuaja deri tani në Shqipëri?

Që nga viti 1991, investimet afatgjata të IFC-së në Shqipëri kanë arritur pothuajse në 1 miliard euro në të gjithë sektorët, duke përfshirë energjinë e rinovueshme, infrastrukturën, sektorin financiar e të tjera.

IFC-ja ka pasur gjithashtu një program të fortë shërbimesh këshillimore, me fokus sektorin energjetik, klimën e investimeve dhe konkurrencën në fushën e bujqësisë, lehtësimin e tregtisë, integrimin ekonomik rajonal, zgjidhjen e borxhit për bizneset dhe Partneritetet Publike-Private (PPP).

Një nga nismat tona të para në Shqipëri ka qenë Projekti për Zhvillimin e Ndërmarrjeve të Europës Juglindore (SEED), pjesë e një përpjekje më të gjerë rajonale, e cila ndihmoi në forcimin e sektorit privat, duke rritur konkurrencën, duke nxitur një treg të qëndrueshëm për shërbimet e biznesit dhe duke përmirësuar mjedisin e biznesit në përgjithësi.

Më tej, ne kemi ndihmuar në përmirësimin e kuadrit rregullator në sektorin e energjisë së rinovueshme dhe rritjen e qëndrueshmërisë së furnizimit me energji elektrike, nëpërmjet krijimit të kapaciteteve shtesë. Ne gjithashtu kemi mbështetur bankat vendase në forcimin e njohurive në fushën e eficiencës së energjisë, si dhe duke u ofruar linja krediti për financimin e projekteve të eficiencës së energjisë, me përfitim, si për bizneset e vogla e të mesme, ashtu edhe për familjet.

Kohët e fundit, IFC-ja ka mbështetur në krijimin e Bursës Shqiptare të Energjisë Elektrike, ALPEX, e cila do të ndihmojë në rritjen e transparencës së çmimeve, likuiditetit, si dhe në zbutjen e rrezikut të kredisë. IFC-ja gjithashtu ka ndihmuar në tërheqjen e investimeve të huaja në sektorin e prodhimit, duke forcuar tregun vendas dhe duke krijuar vende pune afatgjata nëpërmjet investimeve të përbashkëta me Titan Group, prodhues ndërkombëtar i çimentos dhe materialeve të ndërtimit.

Midis të tjerave, IFC-ja ka kontribuuar në përmirësimin e mjedisit të biznesit nëpërmjet projekteve me Ministrinë e Bujqësisë dhe Zhvillimit Rural dhe agjencitë shtetërore, me synim thjeshtimin e kërkesave rregullatore në sektorin e agrobiznesit, forcimin e politikave të investimeve, krijimin e kapaciteteve për tërheqjen dhe kujdesin ndaj investitorëve dhe lehtësimin e aksesit në tregje, duke përmirësuar rregullat tregtare.

Ne kemi ndihmuar gjithashtu në hartimin dhe zbatimin e ligjit të ri për falimentimin, i cili u mundëson bankave të përmirësojnë rikuperimin e kredisë dhe shoqërive të rrisin kthimin e investimeve, e cila, ne besojmë se do të ndihmojë në stimulimin e mëtejshëm të aktiviteteve bankare dhe kredituese në treg.

Bazuar në ekspertizën dhe përvojën tonë në fushën e PPP-ve, IFC-ja ka ndihmuar në forcimin e kuadrit legjislativ dhe institucional, si dhe në zbatimin e transaksionit të parë PPP në sektorin e energjisë, nëpërmjet Hidrocentralit të Ashtës, një investim i kompanive Verbund dhe EVN. Transaksioni u pasua nga dy të tjerë të rëndësishëm në infrastrukturën rrugore dhe shëndetësi, që të dy të zbatuar me sukses.

Nëpërmjet projekteve të investimeve, IFC-ja ka mbështetur shoqëritë vendase në zbatimin e standardeve më të larta të performancës mjedisore, sociale dhe të qeverisjes në bizneset e tyre.

Sa më sipër, vetëm për t’iu bërë të njohur me disa nga aktivitetet e IFC-së në Shqipëri. Një nga investimet tona më të fundit është marrëveshja e financimit me Grupin Balfin, për të mbështetur një infrastrukturë të shitjeve me pakicë më të gjelbër dhe më eficiente për energjinë.

Ndërkohë ne po shikojmë mundësinë e mbështetjes me financim të projektit për ndërtimin e dy parqeve fotovoltaike me kapacitet 240 MW, i cili do të ndihmojë në diversifikimin e prodhimit të energjisë, rritjen e qëndrueshmërisë në furnizimin me energji elektrike, duke vazhduar ndërkohë në rrugën e energjisë së gjelbër.

Në lidhje me programin këshillimor, ai, ndër të tjera, përqendrohet në përfshirjen e Shqipërisë në zinxhirin global të vlerave në sektorin e industrisë së lehtë dhe në rritjen e aksesit në financime për fermerët, nëpërmjet burimeve alternative të financimit.

Qëllimi ynë final është të ndihmojmë vendin dhe klientët tanë të përmirësojnë rolin e sektorit privat, pasi ne besojmë fuqimisht se kjo do të sjellë më shumë vende pune, do të mbështesë rritjen e qëndrueshme dhe do të përmirësojë rezultatet e përgjithshme ekonomike.

Si u ndikua cilësia e portofolit të kredisë së IFC-së nga pandemia dhe inflacioni i lartë?

Për fat të mirë, duke qenë se portofoli aktual i investimeve të IFC-së në Shqipëri përqendrohet në sektorin e energjisë së rinovueshme, ne nuk jemi ndikuar nga COVID-19 dhe inflacioni i lartë pasues.

Megjithatë, ne mbajmë kontakte të ngushta me klientët tanë, për të kuptuar sfidat dhe shqetësimet e tyre në këto kohë të vështira.

Cilat janë planet tuaja në lidhje me projektet dhe mbështetjen për Shqipërinë në të ardhmen?

Reformat e qëndrueshme të politikave janë jetike për infrastrukturën e nevojshme dhe një klimë të favorshme biznesi, e cila ndihmon në tërheqjen e investimeve dhe rritjen e aftësisë kredidhënëse. Disa reforma institucionale dhe rregullatore të Shqipërisë, tashmë pjesë të procesit të anëtarësimit në BE, pritet të nxisin Investimet e Huaja Direkte (IHD) dhe një integrim më të mirë me zinxhirin global dhe rajonal të vlerave.

Megjithatë, distancimi nga politikat e IHD-ve, të cilat përqendrohen vetëm në fuqinë punëtore të lirë, dhe ndjekja e një strategjie të re për të tërhequr IHD që fokusohen në eficiencë, do të jetë i rëndësishëm për të nxitur diversifikimin, konkurrencën dhe orientimin për një rritje ekonomike të udhëhequr nga sektori privat. Kjo do të ndihmojë në diversifikimin e ekonomisë dhe rritjen e aftësive në tregun e punës.

Në pesë vitet e ardhshme, strategjia e IFC-së në Shqipëri do të përqendrohet në:

• Përmirësimin e infrastrukturës së biznesit në nxitje të konkurrencës: adresimi i kufizimeve gjithësektoriale, duke përfshirë konektivitetin dhe logjistikën, dixhitalizimin dhe infrastrukturën ‘broadband’, dhe aksesin në shërbimet financiare
• Promovimin e diversifikimit ekonomik: riorientimin e burimeve drejt sektorëve me produktivitet më të lartë dhe vlerë të shtuar, dhe
• Mbështetjen e rimëkëmbjes së gjelbër: duke ndihmuar në aplikimin e zgjidhjeve inovative në fushën e financimit të gjelbër, e-qyteteve dhe diversifikimin e energjisë së rinovueshme.

Cilët janë sektorët që ka gjasa të kenë më shumë potencial investimi në të ardhmen?

Duke pasur parasysh riorganizimin e tregtisë ndërkombëtare dhe dinamikën e zinxhirit global të vlerave pas COVID, Shqipëria mund të shfrytëzojë mundësi të reja sektoriale.

Pak kohë më parë, ne prezantuam Raportin për Diagnostikimin e Sektorit Privat në Shqipëri (CPSD) – një dokument i përgatitur nga IFC dhe Banka Botërore – i cili ofron rekomandime se si të shfrytëzohet më së miri vendndodhja gjeografike e Shqipërisë, pasuritë natyrore dhe kuadri i përmirësuar institucional dhe i politikave.

CPSD-ja përmend tre sektorë kritikë që mund të ndihmojnë në përshpejtimin e rritjes ekonomike të Shqipërisë: agrobiznesi dhe përpunimi i ushqimit, turizmi dhe prodhimi. Që ky potencial të shfrytëzohet, do të jetë thelbësore të adresohen pengesat dhe mangësitë e tregut tashmë të identifikuara, si për shembull, aftësia dhe inovacioni i shoqërive vendase, planifikimi dhe menaxhimi i infrastrukturës, fragmentimi i tokës e të tjera.

Më tej, duke pasur parasysh ndikimin e ndryshimeve klimatike në nivel global, diversifikimi i burimeve të energjisë dhe forcimi i integrimit në treg do të ndihmojë Shqipërinë të përgatitet për të përballuar ndryshimet klimatike. Drejtimi i investimeve private strategjike në burimet e rinovueshme jo ujore do të reduktojë më tej varësinë e vendit nga importet dhe do të përmirësojë kapacitetet përballuese të energjisë.

Së fundmi, PPP-të mund të shërbejnë si një mjet i rëndësishëm, duke i mundësuar qeverisë të ndajë rreziqet që lidhen me projektet afatgjata të infrastrukturës dhe të paguajë për një shërbim, dhe jo për një aset që duhet të funksionojë dhe mirëmbahet.

IFC-ja është e gatshme të mbështesë qeverinë, duke shfrytëzuar fuqinë e sektorit privat për të përmirësuar mjedisin e biznesit, për të diversifikuar ekonominë dhe për të nxitur një rimëkëmbje të gjelbër.