Përpjekjet për armëpushim në Ukrainë, Trump për Putinin dhe hezitimi i Zelenskyyt për mineralet

Ndonëse ka kaluar një javë prej kur Kremlini dhe Shtëpia e Bardhë kanë prezantuar një marrëveshje për t’iu dhënë fund luftimeve mes Ukrainës dhe Rusisë në rajonin e Detit të Zi, dhe për t’i hapur rrugën armëpushimit të gjerë, shumë gjëra kanë mbetur në vend.

Në fakt, një përpjekje më e gjerë për të ndaluar luftën më të madhe në Evropë prej Luftës së Dytë Botërore është nën tendosje të madhe, e tërhequr në tre drejtime të ndryshme, nga tre presidentë dhe me tre prioritete ndryshe-ndryshe.

Ndërkohë luftimet vazhdojnë në fushëbetejë dhe gjithandej nëpër Ukrainë.

Autoritetet ukrainase kanë raportuar më 31 mars për sulme të fuqishme ruse në qytetin e dytë më të madh ukrainas, Harkiv. Forcat ukrainase raportohet të kenë kryer sulme dhe bastisje në rajonin Belgorod të Rusisë, dhe situata besohet se mund t’i ngjajë inkursionit të vitit të kaluar në rajonin e Kurskut.

“Bisedimet mes Moskës dhe Uashingtonit në Arabinë Saudite nuk kanë pasur ndonjë rezultat, ato duket se kanë dështuar,” tha analistja në Qendrën Carnegie, Aleksandra Prokopenko, në një analizë të publikuar së fundmi.

“Marrëveshjet nuk duket se janë prolog i vërtetë i paqes”.

“Strategjia e Rusisë është t’i bllokojë negociatat sa të jetë e mundur për t’i arritur synimet maksimaliste përmes mënyrave joushtarake,” tha ekspertja për sanksione në Institutin Ndërkombëtar për Studime Strategjike me qendër në Londër, Maria Shagina.

“Në të njëjtën kohë, Moska është e kujdesshme ndaj testimit të durimit të presidentit amerikan, Donald Trump. Topi është në anën e Trumpit për atë nëse beson që Rusia është duke negociuar me synime të mira, apo për të rritur presionin për tavolinën e negociatave.”

Kush ka rënë dakord për çka dhe kur?

Më 11 mars, Ukraina dhe Shtetet e Bashkuara kanë thënë se kanë arritur marrëveshje për t’i hapur rrugën armëpushimit 30-ditor. Përfundimi i luftës në Ukrainë përbën prioritet për Trumpin dhe ky ka qenë propozimi i parë konkret në këtë drejtim.

Putin ka hezituar, duke thënë se pajtohet në parim, por që ka nuanca që duhet të adresohen, si dhe kushte shtesë, përfshirë ndaljen e furnizimeve me armë për Kievin.

Një javë pas arritjes së marrëveshjes për armëpushim mes SHBA-së dhe Ukrainës, Shtëpia e Bardhë dhe Kremlini janë pajtuar për një marrëveshje më të ngushtë, duke u fokusuar në kufizim të sulmeve në infrastrukturën ruse dhe ukrainase të energjisë, përfshirë centralet e energjisë, linjat e transmisionit dhe nënstacionet.

Heqja e objekteve të energjisë nga shënjestrat ruse përbën prioritet për Kievin, i cili mezi i ka mbajtur dritat dhe ngrohjen ndezur, për shkak të sulmeve të vazhdueshme ruse prej nëntorit të vitit 2022.

Ukraina, në anën tjetër, është avancuar në industrinë e dronëve dhe raketave për t’i shënjestruar rafineritë dhe gazsjellësit rusë, si dhe objektet ushtarake.

E gjithë kjo situatë e ka nervozuar Moskën, ani pse sulmet nuk kanë shkaktuar pengesa të mëdha apo rritje çmimesh.

Pavarësisht marrëveshjes, Kievi dhe Moska i kanë vazhduar sulmet ndaj njëra-tjetrës. Më vonë është marrë vesh që dronët rusë kanë qenë rrugës për t’i shënjestruar objektet ukrainase, edhe kur Trump dhe Putin kanë qenë duke biseduar në telefon.

Moska insiston se e ka respektuar armëpushimin në sektorin e energjisë, diçka që zyrtarët ukrainas thonë se nuk qëndron.

Më 25 mars, pas bisedimeve të ndara amerikane me Ukrainën dhe Rusinë në Arabinë Saudite, Shtëpia e Bardhë ka bërë të ditur se janë arritur marrëveshje me Kievin dhe Moskën për të kufizuar veprimin ushtarak në Detin e Zi.

Nëse zbatohet, kjo marrëveshje do t’i japë më shumë mundësi Ukrainës për të eksportuar produkte të grurit në tregjet globale dhe për të forcuar ekonominë.

Shtëpia e Bardhë është pajtuar që t’i ndihmojë Rusisë për të rikthyer qasjen në tregjet globale për produktet bujqësore, për të zvogëluar çmimin e sigurimit për transport detar, për të rritur qasjen në porte, si dhe për sistemet e pagesave për transaksione të domosdoshme.

Tingëllon mirë, por si është rezultati?

Një nga minat kryesore për procesin ishin kushtet që ka përfshirë Kremlini në njoftimin e tij, që është lëshuar pak pas deklaratave të Shtëpisë së Bardhë.

Në mesin e kushteve është përfshirë kërkesa që Perëndimi t’i heqë sanksionet ndaj bankave ruse që janë përfshirë në tregtim të produkteve bujqësore, si dhe në anijet ruse.

Rosselkhozbank, bankë e madhe shtetërore për agrobizneset ruse, është përmendur në veçanti, përfshirë lidhjen e saj dhe subjekteve tjera ruse në sistemin global për transfere bankare, SWIFT.

Për ekspertët që kanë analizuar negociatat, kjo situatë është përshkruar si “pilulë helmuese” apo edhe test i Kremlinit për taktikat negociuese të Shtëpisë së Bardhë.

Kjo për disa arsye: kyçja e bankës Rosselkhozbank në sistemin global SWIFT kërkon pajtueshmëri evropiane, Shtetet e Bashkuara nuk mund ta marrin vetë vendimin.

Heqja e sanksioneve perëndimore ndaj kompanive të produkteve bujqësore dhe subjekteve tjera, sikurse anijet me mallra, do t’i mundësonte Moskës që t’i rriste të hyrat dhe do të përbënte hap të vogël drejt dobësimit të regjimit të sanksioneve.

A është duke luajtur mençur Kremlini?

Nëse synimi i Kremlinit është që të testojë Shtëpinë e Bardhë, atëherë gjykuar nga komentet e Trumpit më 30 mars, situata nuk është duke shkuar në drejtimin e duhur.

“Nëse Rusia dhe unë nuk mund të arrijmë marrëveshje në ndaljen e gjakderdhjes në Ukrainë, dhe nëse nuk mendoj që është faji i Rusisë – e që mund të mos jetë – por nëse unë mendoj që është faji i Rusisë, do të vendosë tarifa sekondare në naftë, gjithë naftën që del nga Rusia,” tha Trump për NBC News.

Tarifat sekondare janë kufizime ndaj shteteve tjera që blejnë naftë prej Rusisë, dhe ua vështirësojnë tregtinë me SHBA-në.

Një hap i tillë do të përbënte përshkallëzim të konsiderueshëm të regjimit perëndimor të sanksioneve ndaj Rusisë.

Trump është përgjigjur edhe ndaj komenteve të bëra nga Putini më 28 mars, kur ka bërë thirrje për “administratë të përkohshme,” në Ukrainë.

Këto deklarata kanë qenë në linjë me qëndrimet e zyrtarëve tjerë të Kremlinit, të cilët kanë sugjeruar se Zelensky nuk është lider legjitim, sepse Ukraina nuk i ka mbajtur zgjedhjet presidenciale për shkak të gjendjes së luftës.

Trump ka thënë se është “shumë i zemëruar dhe nervozuar” dhe Putinin që e ka vënë në pikëpyetje kredibilitetin e Zelenskyyt, dhe ka thënë se negociatat “nuk po shkojnë në drejtim të mirë”.

Këto mund të kenë qenë kritikat më të ashpra të Trumpit për Putinin. Në të kaluarën, ai ka sugjeruar se Rusia nuk duhet fajësuar për nisje të luftës dhe e ka quajtur Zelenskyyn “diktator”.

“Kremlini është mjaftueshëm inteligjent për të dhënë përshtypje se është duke bërë koncesione pa hequr dorë nga asgjë”, ka thënë Shagina për Radion Evropa e Lirë.

“Prioritet i Moskës është që t’i hiqen sanksionet para negociatave dhe të testojë sa mund t’i bëjë presion SHBA-ja, qoftë Bashkimit Evropian apo Mbretërisë së Bashkuar. Divergjenca e madhe në regjimin transatlantik të sanksioneve edhe mund të ndodhë, dhe kështu do të mund të minohet efekti i sanksioneve”.

“Ky është tentim për t’i bërë presion Kremlinit si dhe shprehje e pakënaqësisë,” tha analistja politike ukrainase, Oleksandra Filippenko, për Current Time.

“Ky është sinjal se si Donald Trumpi e sheh Putinin. Ai nuk e konsideron Putinin si partner të barabartë apo negociator, apo si rival në negociata. Donald Trumpi beson se ai duhet t’i zgjidhë të gjitha problemet ndërkombëtare dhe çështje tjera të lidhura me negociatat”.

Mineralet e Ukrainës?

Ky është një tjetër element i rëndësishëm.

Sukseset e Ukrainës në mbrojtje kundër pushtimit rus janë rezultat i furnizimit me armë amerikane.

Mirëpo në shkurt, administrata Trump ka sinjalizuar se mund të vendosë kushte për ndihmën amerikane ndaj Ukrainës në të ardhmen, duke përmendur nevojën për një marrëveshje që u jep qasje kompanive amerikane në mineralet e Ukrainës, përfshirë litiumin, titaniumin, uraniumin, si dhe naftën e gazin.

Propozimi fillestar i Shtëpisë së Bardhë nuk është pritur mirë në Kiev, madje disa zyrtarë ukrainas kanë thënë se marrëveshja do të dëmtonte ekonominë e Ukrainës në të ardhmen.

Në një propozim të përditësuar që ka parë Bloomberg News përmendet se SHBA-ja do të ketë “të drejtën e ofertës së parë” për investime në të gjitha projektet infrastrukturore dhe ato të burimeve natyrore, “një zgjerim i pashembullt i ndikimit ekonomik amerikan në shtetin më të madh të Evropës, në kohën kur ai po përpiqet të afrohet me Bashkimin Evropian”.

Dje para gazetarëve Trump tha se Zelenskyy po synon të tërhiqet nga marrëveshja për minerale, dhe e ka paralajmëruar se mund të përballet me probleme të mëdha nëse do të ndodhë ashtu.

“Nuk mendoj se Trump do të vendosë sanksione,” tha ish-negociatori ukrainas, Serhiy Harmash, për Current Time ndërsa përfundoi:

“Trumpi është më i interesuar në partneritet me Rusinë, sesa me Ukrainën. Ukraina nuk është lojtare për Trumpin. Ai beson se Ukraina mund të diktohet dhe kontrollohet”./RFE/