Po sikur Canada të kërkojë vërtetë anëtarësimin në BE?

Sipas rezultateve të një sondazhi, 44 për qind e kanadezëve mbështesin idenë e anëtarësimit të Canadasë në Bashkimin Evropian. Edhe pse në realitet kjo është shumë pak e mundur, portali britanik Prospect, i specializuar në analizat e politikës, shoqërisë dhe marrëdhënieve ndërkombëtare, pyet: Çfarë do të ndodhte nëse një ide e tillë do të fitonte një shumicë të qëndrueshme në Canada dhe vendi do të aplikonte zyrtarisht për anëtarësim?

Çfarë thotë Traktati për Bashkimin Evropian?

Pika e fillimit do të ishte neni 49 i Traktatit për Bashkimin Evropian – dispozita e “hyrjes” që është homologu i nenit 50 më të njohur, baza për Brexit.

Neni 49 përcakton:

“Çdo shtet evropian që respekton vlerat e referuara në nenin 2 dhe angazhohet për t’i promovuar ato, mund të aplikojë për anëtarësim në Bashkimin. Parlamenti Evropian dhe parlamentet kombëtare do të njoftohen për aplikimin. Shteti kandidat do t’ia paraqesë kërkesën Këshillit, i cili do të veprojë njëzëri pasi të konsultohet me Komisionin dhe dakordësinë e Parlamentit Evropian. Kushtet e dakordësimit që ka përcaktuar Këshilli duhet të merren parasysh.

Kushtet e anëtarësimit dhe traktatet mbi të cilat është themeluar Bashkimi bien dakord ndërmjet shteteve anëtare dhe vendit kandidat. Kjo marrëveshje do të paraqitet për ratifikim nga të gjithë nënshkruesit, në përputhje me kërkesat e tyre kushtetuese.

Artikulli i referohet vlerave nga neni 2, i cili thotë:

“Bashkimi bazohet në vlerat e respektimit të dinjitetit njerëzor, lirisë, demokracisë, barazisë, sundimit të ligjit dhe respektimit të të drejtave të njeriut, duke përfshirë të drejtat e personave që u përkasin pakicave. Këto vlera janë të përbashkëta për shtetet anëtare në një shoqëri në të cilën mbizotëron pluralizmi, mosdiskriminimi, toleranca, drejtësia, solidariteti dhe barazia midis grave dhe burrave.”

“Kontinenti Evropa”

Siç na kujton profesori Steve Peers, në preambulën e Traktatit për Bashkimin Evropian përmendet gjithashtu “kontinenti i Evropës”, “integrimi evropian”, “trashëgimia evropiane” dhe “popujt e Evropës”.

E gjithë kjo sugjeron se anëtarësimi në BE u përket vetëm vendeve evropiane. Por çfarë do të thotë kjo në të vërtetë – dhe ku është kufiri i Evropës?

Nëse fillimisht pyesim veten se çfarë është një “shtet evropian”, është e qartë se nuk do të thotë domosdoshmërisht një shtet i vendosur ekskluzivisht në kontinentin evropian. Para vitit 1985, Grenlanda – përmes Danimarkës – ishte pjesë e Bashkësisë Ekonomike Evropian (paraardhësi i BE-së) edhe pse ndodhet në shelfin kontinental të Amerikës së Veriut. Dhe Mbretëria e Bashkuar, e cila u largua nga BE në 2020, me ligj përfshin gjithashtu ishullin e pabanuar të Rockall, në mes të Oqeanit Atlantik.

Edhe Qiproja anëtare e BE-së

Përveç kësaj, BE-ja njeh në mënyrë eksplicite nëntë “rajonet më të largëta”, duke përfshirë ato në Oqeanin Indian, si pjesë të Bashkimit. Përveç kësaj, ka 13 territore të tjera jashtë shtetit me një marrëdhënie të veçantë me BE-në – duke përfshirë Saint-Pierre-et-Miquelon, një arkipelag që ndodhet në brigjet e Canadasë.

Dhe e gjithë kjo para se të arrijmë në Qipro – një anëtar i plotë i Bashkimit Evropian, të cilin shumica e gjeografëve e klasifikojnë si Azinë Perëndimore edhe pse politikisht dhe kulturalisht konsiderohet një vend evropian. Pra, duket se “të jesh evropian” nuk do të thotë domosdoshmërisht të jesh gjeografikisht në Evropë – ndoshta është më shumë çështje identiteti.

Ndryshe nga Qiproja, Canadaja nuk e sheh veten si pjesë e Evropës, as kulturalisht, as politikisht. Kanadaja, ashtu si SHBA dhe Mexico, është një vend i Amerikës së Veriut. Do të ishte e vështirë të pretendohej bindshëm se është një vend evropian.

Përpjekjet e Marocut…

Por nëse Canadaja do të dorëzonte një aplikim zyrtar për anëtarësim, pyetja do të bëhej se si do të reagonte BE. Kur Marocu njëherë u përpoq të bashkohej me Bashkësinë Ekonomike Evropiane, sipas raporteve të gazetave të asaj kohe, ai u refuzua me arsyetimin se nuk ishte një vend evropian – megjithëse ky interpretim mund të mos jetë shkruar kurrë zyrtarisht.

Por kjo logjikë nuk vlente për Turqinë, pjesa kryesore e territorit të së cilës është gjithashtu jashtë Evropës. Turqia kaloi një proces të gjatë negociatash përpara se kërkesa e saj të dështonte për arsye të tjera.

Përgjigja në fakt nuk është ligjore, por politike. Nëse Canadaja do të donte vërtet të anëtarësohej në BE, dhe shtetet anëtare dhe institucionet evropiane do ta mbështesnin atë, do të gjendej një mënyrë. Termi “shtet evropian” mund të interpretohet shumë gjerësisht.

Dhe nëse do të insistohej zbatimi i fjalëpërfjalshëm i nenit 49, BE-ja thjesht mund të ndryshonte traktatet e saj – të cilat në çdo rast do të ishin të nevojshme për përfundimin e një traktati aderimi.

Çështja reale nuk është ligjore, por politike.
Në fund të fundit, çështja reale nuk është ligjore, por politike dhe ekonomike. A do të përmbushte Canadaja të ashtuquajturat kritere të Kopenhagës, të cilat përfshijnë gatishmërinë e vendit për të miratuar sistemin ligjor të BE-së, i njohur si acquis communautaire, dhe për të përqafuar synimet e bashkimit politik, ekonomik dhe monetar?

A do të dëshironte vërtet Canadaja t’i harmonizonte institucionet e saj me anëtarësimin në tregun e përbashkët dhe bashkimin doganor, të obligohej (të paktën në parim) ndaj euros dhe të miratonte një politikë të përbashkët konkurrence dhe tregtare? Ndoshta kjo mund të interpretohet edhe në mënyrë fleksibël, por vendet kandidate duhet gjithmonë t’i afrojnë ligjet dhe politikat e tyre me ato të BE-së – kjo është pjesë e procesit.

Për më tepër, gjeografia vazhdon të luajë një rol – dhe partneri kryesor tregtar i Canadasë do të vazhdojë të jetë fqinji jugor i saj (aktualisht mjaft i paqëndrueshëm), SHBA. Anëtarësimi në një bllok tregtar në anën tjetër të Atlantikut mund të përbëjë edhe një pengesë.

Arratisje e përshtatshme nga problemet e brendshme

Për shumë kanadezë, anëtarësimi në BE mund të tingëllojë si një arratisje e përshtatshme nga problemet e brendshme, por në realitet do të hapte sfida të mëdha për sistemin politik dhe ekonominë kanadeze. Ligjërisht, mund të jetë e realizueshme, me disa ndryshime në kontratë – por kaq.

Megjithatë, ajo që mund të ndodhë, shkruan Prospect, është krijimi i një entiteti të ri politiko-ekonomik që do të lidhë BE-në, Kanadanë, Mbretërinë e Bashkuar, Norvegjinë, Islandën dhe ndoshta edhe Grenlandën. Ky ent do të ekzistonte jashtë traktateve formale të BE-së, por do t’i plotësonte ato – dhe në atë rast nuk do të kishte më rëndësi se kush e konsideronte veten zyrtarisht pjesë të Evropës dhe kush jo.