Raporti paraprak OSBE/ODIHR: Shit-blerja e votës, kërcënimet, presionet ndaj nëpunësve…

OSBE/ODIHR në Tiranë publikoi sot raportin paraprak për zgjedhjet parlamentare të 25 prillit ku zgjedhjet u vlerësuan se ishin të qeta dhe transparente, ndërsa u theksua fenomeni i shit-blerjes së votave, kërcënimet dhe presionet ndaj nëpunësve.

Kryesuesja e misionit të OSBE/ODIHR, Ursula Gacek, tha se shit-blerja e votave mbetet një problem, që duhet luftuar.

“Kemi pasur raporte lidhur me këtë. Vëzhguesit tanë afatgjatë janë marrë me këto çështje. Është e vështirë t’i gjurmosh çështje të tilla. SPAK ka raste, të cilat po i ndjek, që kanë të bëjnë me akuza për shit-blerjen, pavarësisht përpjekjeve të mëdha që janë bërë nga KQZ. Ne inkurajojmë njerëzit të mos humbasin të drejtën për të votuar, ne vazhdojmë të shohim shembuj apo akuza të shit-blerjes së votave. Është e rëndësishme që votuesit të kenë besim në sistemin zgjedhor. Shit-blerja e votave mbetet problem dhe patjetër që duhet luftuar. Nuk duhet lejuar dhe nuk do të lejohet. Kjo bën që shqiptarët të humbin besimin në zgjedhje,” tha Ursula Gacek në fjalën e saj, gjatë prezantimit paraprak të raportit për zgjedhjet e 25 prillit, se partitë që morën pjesë në zgjedhje dhe votuesit, që u paraqitën në numra të besueshëm, tregoi se pati besim te KQZ dhe administrata.

“Një vëzhgim që është kryer nga ODIHR, që nga mesi i muajit mars. Vëzhgimi i procesit për një kohë të tillë në 12 qarqet, më jep mundësinë të dalë në përfundimin se pas shumë konflikteve politike, besimi te procesi zgjedhor po vazhdon të rivendoset. Pas marrëveshjes politike të arritur vjet, aktorët tashmë kanë besim të mjaftueshëm për të marrë pjesë në zgjedhje. Partitë që morën pjesë në zgjedhje dhe votuesit, që u paraqitën në numra të besueshëm, tregoi se pati besim te KQZ dhe administrata.”

Kreu i Delegacionit të Asamblesë Parlamentare të Këshillit të Europës tha se vota është e fshehtë, pasi në të kundër qytetari është i kërcënuar:

“Vota është e fshehtë, pasi në të kundër vë në kërcënim qytetarin, dhe ky është një kërcënim për demokracinë. Nuk po bëjmë akuza dhe nuk e dimë kush fshihet pas kësaj, por po themi se kjo mënyrë vë demokracinë në rrezik. Kjo vlen për të gjitha vendet dhe jo vetëm për Shqipërinë”, tha ai ndërsa i pyetur nëse kanë siguruar ndonjë provë për shit-blerjen e votave, shtoi:

“Vëzhguesit tanë afatgjatë janë në dijeni të disa rasteve, por procedurat nuk kanë përfunduar, është folur për akuza, jo për fakte. Vëzhgojmë prej një kohe të gjatë në disa vende, ne do të vazhdojmë të vëzhgojmë si do të shkohet me këto akuza dhe si do të përfundojnë këto akuza, si do të jetë procedura e autoriteteve shqiptare. Kjo do të jetë një pjesë e punës sonë në të ardhmen, për të zbuluar nëse ato akuza ishin të sakta apo jo. Nëse do të ketë përgjigje negative, pra këto akuza nuk do të jenë të vërteta, patjetër që do të reflektohen në raportet tona”.

Ursula Gacek foli dhe për idenitifkimin elektronik dhe roli që kishte në këto zgjedhje:

“Identifikimi elektronik në gjithë vendin luajti rol të rëndësishëm te rritja e besimit. Ishte një sfidë, se u realizua në një kohë të shkurtër. Pati disa probleme teknike, megjithatë në përgjithësi vlerësimi ynë për votimin dhe numërimin është se zgjedhjet ishin të organizuara mirë. Mësuam për pretendime për shit-blerje votash nga partitë politike, diçka që është shumë e paqartë për t’u identifikuar. Kjo tashmë konfirmohet nga një numër i mirë hetimesh të hapura, që para ditës së zgjedhjeve. Kjo ka një ndikim te besimin e zgjedhësve. Tani është reagimi efikas i autoriteteve, që do të luajnë rol të rëndësishëm në këtë drejtim,” tha Ursula Gacek duke shtuar se ky mision do të qëndroj në Shqipëri deri në 7 maj:

“Së bashku me ekipin e analistëve, unë do të qëndroj në Shqipëri deri në 7 maj, dhe do të vazhdojmë të ndjekim çdo ankesë. Vetëm pasi ta kemi parë gjithë procesin, do jemi në gjendje të mbyllim punën tonë, të hartojmë raportin final dhe të bëjmë rekomandimet. Në fillim të këtij misioni iu premtova, se pavarësisht vështirësive, do të kemi një vlerësim të bazuar në prova, të paanshëm dhe të detajuar, dhe kam besim se ne e kemi bërë këtë.”

Raporti paraprak i OSBE/ODIHR:

Zgjedhjet parlamentare shqiptare u karakterizuan nga një fushatë e gjallë dhe gjithëpërfshirëse, falë një kuadri ligjor që ndihmoi në respektimin e lirive themelore. Në të njëjtën kohë, u panë përfitime të autoriteteve nga postet publike gjatë fushatës dhe pretendime për shitblerje të vazhdueshme votash, thanë vëzhguesit ndërkombëtarë në një deklaratë sot.

Misioni i përbashkët i vëzhgimit i Zyrës së OSBE-së për Institucione Demokratike dhe të Drejtat e Njeriut (ODIHR), Asamblesë Parlamentare të OSBE-së (OSCE PA) dhe Asamblesë Parlamentare të Këshillit të Evropës (PACE), konstatuan se pavarësisht disa paqartësive dhe mungesës së konsistencës, kuadri ligjor formon një bazë të përshtatshme për mbajtjen e zgjedhjeve demokratike. Ndryshimet e fundit në kuadrin ligjor ofruan garanci shtesë dhe bazoheshin në një konsensus të gjerë politik. Administrata e re zgjedhore i përballoi mirë detyrat e reja të zgjeruara dhe gëzoi përgjithësisht besim.

“Marrëveshja politike e vitit të kaluar nxiti reforma të rëndësishme dhe coi në futjen në përdorim të teknologjisë elektronike, e cila shërbeu për rritjen e besimit te procesi zgjedhor. Kjo tregon se kompromisi dhe dakordësimi politik i shërben interesave më të mira të popullit shqiptar,” tha Azay Guliyev, Koordinator i Posacëm dhe drejtues i vëzhguesve afatshkurtër të OSBE-së. “Inkurajoj të gjitha partitë politike që të ruajnë të njëjtën frymë në hapat që vijnë pas Ditës së Zgjedhjeve dhe të ndërmarrin masa të tjera për të mos lejuar shpërdorimin e burimeve administrative dhe presionet ndaj nëpunësve civilë në ciklet e ardhshme zgjedhore.”

Rreth 3.5 milionë zgjedhës u regjistruan për të votuar në këto zgjedhje, të cilat u mbajtën në kushtet e pandemisë globale të COVID-19. Megjithëse liritë themore u respektuan, mesazhet gjatë fushatës zgjedhore u fokusuan te drejtuesit e partive dhe jo te platformat politike. Tonet e gjuhës së përdorur gjatë fushatës nga disa politikanë kryesorë ishin konfrontuese dhe në të njëjtën kohë, media nuk ofroi informacione thelbësore që zgjedhësit të mund të zgjidhnin. Shqetësuese qe, gjithashtu, edhe prevalenca e shitblerjes së votave në të gjithë vendin.

“Pavarësisht përmirësimeve të përgjithshme të kuadrit të përgjithshëm, pretendimet për praktika të përhapura gjerësisht të shitblerjes së votave gjatë gjithë procesit të zgjedhjeve vazhdojnë të mbeten problem serioz në Shqipëri dhe kjo ka një ndikim negativ tek perceptimi i publikut dhe tek besimi në procesin zgjedhor. E njëjta gjë vlen edhe për stimujt dhe presionet ndaj nëpunësve civilë,” tha Aleksander Pociej, Shefi i delegacionit të Asamblesë Parlamentare të Këshillit të Evropës (PACE). “PACE dhe Komisioni i Venecias janë të gatshëm të vazhdojnë bashkëpunimin me autoritetet shqiptare për ta përmirësuar më tej kuadrin ligjor zgjedhor në vend.”

Sistemi i sapofutur në përdorim i identifikimit elektronik të zgjedhësve u instalua në të gjitha qendrat e votimit. Ai pati për qëllim të ulte rrezikun e mashtrimit zgjedhor, megjithëse futja e tij në përdorim me nxitim nuk la kohë për diskutime publike apo për një shqyrtim të pavarur të sistemit të ri. Megjithëse procesi në vetë ditën e zgjedhjeve qe kryesisht transparent dhe i qetë, masat e lidhura me pandeminë nuk u zbatuan plotësisht dhe distancimi social nuk u respektua gjithmonë.

“Futja në përdorim e teknologjive elektronike në zgjedhje përbën një përmirësim të rëndësishëm dhe të mirëpritur për Shqipërinë. Pata kënaqësinë të isha dëshmitar i efikasitetit në shkallë të lartë të sistemit të identifikimit biometrik që u përdor në të gjithë vendin. Ky është një hap i rëndësishëm, i cili veçse mund ta rrisë besimin tek procesi zgjedhor,” tha Reinhold Lopatka, Shefi i delegacionit të Asamblesë Parlamentare të OSBE-së. “Isha i shqetësuar për incidentet që i paraprinë ditës së zgjedhjeve dhe dëshiroj të theksoj se nxitja e dhunës nuk ka për t’u toleruar.”

Pavarësisht një kuadri të zhvilluar ligjor që ekziston tashmë për ndalimin e shpërdorimit të burimeve shtetërore, shumë figura publike vazhduan të bëjnë fushatë në kapacitetin e tyre zyrtar. Kjo, e kombinuar edhe me fillimin e disa projekteve të mëdha infrastrukturore të qeverisë para zgjedhjeve, i dha partisë në pushtet një avantazh të konsiderueshëm.

“Pas shumë konflikteve politike në Shqipëri kohët e fundit, është inkurajuese të shohësh se dalëngadalë po rivendoset besimi te procesi zgjedhor,” tha Urszula Gacek, e cila drejtoi misionin e kufizuar të ODIHR-it për vëzhgimin e zgjedhjeve. “Të gjitha partitë morën pjesë dhe në votim pati një numër më të madh zgjedhësish. Është për të ardhur keq që vazhdon të ketë parregullsi si shpërdorimi i postit apo raste të shitblerjes së votës.”

Misioni ndërkombëtar i vëzhgimit të zgjedhjeve për zgedhjet parlamentare shqiptare përbëhej nga 125 vëzhgues nga 32 vende, ku përfshiheshin 42 ekspertë të ODIHR-it dhe vëzhgues afatgjatë, 60 parlamentarë dhe staf nga OSCE PA, dhe 23 nga PACE.