Rusia, Turqia, Kina dhe Mini Shengeni/ Nëse BE i kthen shpinën, Serbia ka 4 alternativa por vetëm një të vërtetë!

“Drita e kuqe” për çeljen e negociatave me BE për Shqipërinë dhe Maqedoninë e Veriut, në Serbi u kuptua si rënie e kredibilitetit të vetë Bashkimit Evropian si dhe kontestim i rrugës evropiane të Ballkanit Perëndimor.

Ndonëse zyrtarët e BE u munduan në dhjetë ditët e fundit që të sqarojnë se problemi është tek ata dhe jo te vendet e Ballkanit, u bë e qartë se nuk ka garanci për askënd edhe nëse i plotësojnë kushtet

Ndërkohë, të tjerët fërkojnë duart, para së gjithash Rusia, e cila me të gjitha mjetet po bënë përpjekje që të përforcoj ndikimin në këtë pjesë të Evropës.

Lidhur me këtë ndikim, gjithmonë gishti drejtohet nga Serbia, mirëpo nuk është vetëm Rusia si fuqi botërore që është ulur këmbëkryq në tokën serbe. Nuk duhet harruar Kinën e cila fuqinë e saj po e demonstron përmes ekonomisë, por është dhe Turqia e cila si fuqi rajonale ka ndikim të madh.

Nëse ndodhë që BE realisht e ngrinë procesin e anëtarësimit deri sa ajo të reformohet, shkruan e përditshmja serbe “Blic” në analizën e saj, ose i ofron Serbisë statusin special ngjashëm me Turqinë, që do të thotë se anëtarësimi është opsion i pamundur, cilat janë alternativat dhe ato që ofrohen a mund të quhen alternativa.  

Alternativa 1: Rusia

Gati nuk ka zyrtarë perëndimor që nuk flet për ndikimin rus në Ballkan, duke e quajtur madje edhe malinj.

Nën vellon e lidhjeve historike dhe kulturore, aleancës në luftëra , luftës për Kosovën, Rusia në këto hapësira operon edhe kur janë në pyetje edhe çështjet tjera, e para së gjithash interesi personal – ulja e ndikimit të Perëndimit në këto hapësira.

Kësaj duhet shtuar edhe NATO-n, si fuqi dominuese ushtarake në këtë rajon, me përjashtim të Serbisë dhe Bosnje Hercegovinës, por edhe faktin se Serbia po armatoset seriozisht pikërisht nga Rusia, për çfarë dhe nuk po duron kritikat serioze nga Bashkimi Evropian.

Lidhjet me Rusinë, Serbisë tashmë i kanë kushtuar shumë, si me rastin e bllokimit të Kapitullit 31 i cili ka të bëjë me politikën e jashtme dhe sigurinë, për shkak të Rusisë, nga ana e disa shteteve anëtare të BE.

Serbia kritikohet jo vetëm për bashkëpunimin ushtarak por edhe për faktin se nuk i ka vendos sanksione Rusisë, siç kanë vepruar shumica e vendeve anëtare.

Madje Serbia tani është edhe në varësi energjetike nga Rusia.

Gjithashtu, njëra prej çështjeve shumë të qarta ka të bëjë me mbështetjen që gëzon Serbia lidhur me Kosovën, të cilën Rusia nuk e pranon si shtet të pavarur. Kjo i  duhet Serbisë meqë Rusia është dhe anëtare e përhershme e KS OKB me mundësi vetoje.

Por as këtu nuk ka vend për dyshim se bëhet fjalë për interesin rus, ose më saktë gjithçka që bënë lidhur me këtë çështje, Moska zyrtare e bënë për shkak të situatës që ka me Ukrainën, për çfarë nuk gëzon mbështetjen as të BE dhe atë Perëndimit.

Dhe në fund, duhet shtuar se Rusia është një vend ku shkelen seriozisht të drejtat e njeriut dhe demokracia, që shkon drejtë autoritarizmit, e cila përndjekë qytetarët e saj, arreston gazetarët, politikanët…

Alternativa 2: Kina

Investimet, infrastruktura, projektet, kreditë. Shkurt, kështu mund të përshkruhet mënyra se si Kina bashkëpunon me Serbinë.

Mirëpo, përveç ndikimit ekonomik nuk duhet shpërfillur ndikimin politik të cilin ky vend e ka, aq më shumë që është dhe anëtare e përhershme e KS të OKB, dhe nuk e ka pranuar pavarësinë e Kosovës.

Këto janë çështje të cilat Serbia i shikon me pozitivitet dhe llogaritë në to.

Mirëpo, ajo për të cilën flitet më pak është se sa do ti kushtoj Serbisë ky bashkëpunim ekonomik. Kreditë janë marrë për infrastrukturë, rrugë, autostrada, kompanitë kineze janë futur në tregun serb thuajse në gjithë Serbinë. Kush nuk kthen kreditë me kohë, mund të vijë në pozicionin, siç erdhën vendet afrikane, dhe potencialisht Mali i Zi, e cila edhe me territor ka garantuar kthimin e borxhit për financimin e autostradës.

Frika lidhur me Kinën është shprehur disa herë nga zyrtarët evropian, siç është Komisioneri në ikje për zgjerimin, Johannes Hahn, qëndrimi i të cilit është se BE e ka nënvlerësuar ndikimin e Kinës në Ballkan. Shqetësimi i tij konsiston para së gjithash në atë pse shtetet ballkanike marrin kredi nga Pekini, para së gjithash për projekte infrastrukturore.

“Kina kurrë nuk është kujdesur nëse një vend ka aftësi për shlyerjen e borxhit. Nëse nuk arrin të paguaj ekzistojnë presione që projektet të transferohen në pronësi kineze. Ndoshta kemi mbivlerësuar Rusinë dhe kemi nënvlerësuar Kinën,” tha Hahn.

Alternativa 3: Turqia

Rruga e tretë ku Serbia mund të drejtohet, në aspektin ekonomik, është Turqia. Bashkëpunimi i dy vendeve aktualisht ekziston, dhe në veçanti vitet e fundit, në fushën e ekonomisë, investimeve, infrastrukturës ndërkohë vazhdon e rritet shkëmbimi tregtar.

Nga ana tjetër, Beogradi zyrtar gjithnjë e më shumë bashkëpunon me vendin i cili çdo ditë e më shumë po largohet  nga Bashkimi Evropian, ku ajo pretendonte të anëtarësohej, dhe përzgjedhë partnerë të tjerë, lindor (rus).

Kështu Turqia edhe sot pas 15 vitesh sa ka çelur negociatat me Bashkimin Evropian, vazhdon të qëndroj para portës dhe arsyet janë të shumëta. Kjo, ndër të tjera ka sjellë që në fillim të këtij viti, në Parlamentin Evropian të thuhet se BE duhet të ndërpres negociatat me Turqinë për shkak të shkeljes së të drejtave të njeriut.

Me këtë rast, ashtu si edhe herë tjera, si fajtor kryesor apostrofohet regjimi autoritar i presidentin Reccep Tayip Erdogan, i cili tregoj dhe forcën e tij me rastin e përpjekjes për grushtet në vitin 2016. Njerëzit u larguan nga puna në mënyrë masive, u shoqëruan 160 mijë njerëz ndërsa janë arrestuar 70 mijë njerëz në mesin e të cilëve edhe gazetarë, aktivistë për të drejtat e njeriut dhe politikanë të opozitës. Ndaj 155mijë njerëzve janë iniciuar hetime për shkak të anëtarësimit në organizatë terroriste.

Alternativa 4: Mini Shengeni Ballkanik

Ideja e fundit që lakohet është “Bashkimi Ballkanik” që mund të jetë edhe vazhdimi i iniciativës së ashtuquajtur “Mini Shengen”, i cili u propozua para pak kohësh nga presidenti i Serbisë, Aleksandar Vuçiç, së cilës iu bashkuan edhe Shqipëria dhe Maqedonia e Veriut.

Ky bashkim, ndonëse ide e dy diktatorëve komunist Tito-Enver Hoxha, siç u tha nga Aleksandar Vuçiç, është me qëllim të lëvizjes së lirë të mallrave, shërbimeve, kapitalit dhe lëvizjes pa pasaportë. Edhe pse për “Mini Shengenin” aktualisht flitet vetëm në këto tri shtete, Kosova, Mali i Zi dhe Bosnje Hercegovina si shtete më të përgjegjshme, presin miratimin nga përfaqësuesit e institucioneve. Por përderisa dialogu Kosovë-Serbi vazhdon të jetë i pazgjidhur kjo vazhdon të jetë një çështje e pazgjidhur rajonale.

Siç sqaron për “Blic” Drejtorja e CEAS, Jelena Miliç, për Rusinë me siguri se mund të thuhet se shpërndanë ndikim malinj, por që vendet siç është Kina dhe Turqia nuk mund të thotë, duke pasur parasysh para së gjithash se Turqia është anëtare e NATO-s.

”Frika ekziston, por nëse vërtetë vendet e rajonit angazhohen për vlerat evropiane dhe perëndimin, ato do të kuptojnë rëndësinë e NATO dhe SHBA në këto hapësira,” thekson Miliç duke shtuar se pritet që Rusia do të shfrytëzoj ndikimin e saj dhe do të bëjë përpjekje për të destabilizuar rajonin, por që ky nuk është dhe synim i Kinës. Ideja për bashkim ekonomik të vendeve të Ballkanit në vetëvete nuk është e keqe.

“Ideja që fillimisht të niset me integrimin ekonomik nuk është e pa bazë, por nëse ka garanci se ky nuk është fundi,” thekson Miliç.

Cila është Alternativa e vërtetë?

Konkluzioni i cili imponohet vetëvetiu është se asnjëra prej katër alternativave as për së afërmi nuk mund të sjellë atë që sjellë anëtarësimi në BE, shoqërinë e vendeve më të përparuara ekonomike në botë, por gjithashtu, edhe bllokut i cili insiston në procedura demokratike dhe respektim të të drejtave të njeriut.

Në aspektin ekonomik gjërat janë edhe më të qarta. Vendet e BE marrin pjesë 67 për qind në eksportin e gjithëmbarshëm të Serbisë dhe 60 për qind importin total. Në vitin 2008, eksporti i mallrave serbe në BE ishte 3.2 miliardë euro ndërsa në vitin 2018 ai është rritë 10.9 miliardë euro. Partnerët më të rëndësishëm strategjik të Serbisë janë Italia dhe Gjermania, dhe gjysmën e prodhimeve bujqësore Serbia i eksporton në Bashkimin Evropian.

Gati 70 për qind e investimeve të huaja në Serbi vijnë nga vendet e BE, dhe në nëntë vitet e fundit, kishte gjithsejtë 13 miliardë euro investime. Duke pasur parasysh për të gjitha sa u tha më sipër, është e qartë se BE nuk ka alternativë, dhe se alternativat e theksuara në fakt janë të rreme kur ato krahasohen me ato që kanë ndodhur pas 5 Tetorit 2000.