Seancë plenare/ Miratohet Raporti, Çelo Hoxha: ISKK realizoi objektivat…

Parlamenti i Shqipërisë miratoi sot në seancën plenare Raportin vjetor të ISKK. Duke prezantuar raportin për vitin 2019, Drejtori ekzekutiv, Çelo Hoxha, tha se ISKK realizoi objektivat e parashikuara në planin vjetor.

Në mënyrë të përmbledhur, objektivat tha Çelo Hoxha, ishin:

• Informimi publik mbi krimet dhe dhunimin e të drejtave të njeriut gjatë regjimit komunist.
• Përmirësimi i transparencës publike të aktivitetit të Institucionit.
• Vazhdimësia e projekteve arsimore.
• Vazhdimësia e projekteve afatgjata në lidhje me kërkimin arkivor dhe historinë gojore.
• Promovimi i aktivietit të Institutit përmes konferencave promovuese.
• Zgjerimi i rrjetit të bashkëpunimit me institucione të tjera në vend dhe institucione ndërkombëtare.
• Forcimi i impaktit publik të Institucionit.

RAPORT PËRMBLEDHËS PËR AKTIVITETIN E ISKK GJATË VITIT 2019

Instituti i Studimit të Krimeve dhe Pasojave të Komunizmit gjatë vitit 2019 i realizoi objektivat e parashikuara në planin vjetor, të cilat po i prezantojmë të përmbledhura më poshtë, së pashku me vizionin e ISKK për vitin 2020.

I.Objektivat e përgjithshme

Duke u nisur nga korniza ligjore, veprimtaria e ISKK gjatë vitit 2019, u përqëndrua kryesisht në:

-Informimin publik mbi krimet dhe dhunimin e të drejtave të njeriut gjatë regjimit komunist, përmes hulumtimit, evidentimit, dokumentimit, publikimit, dhe analizimit mbi baza shkencore të këtij informacioni, objektivë kjo e materialuzuar në projekte të tilla si: konferenca, botime, film dokumentar, ekspozita fotografike;

-Sensibilizimin publik dhe institucional në lidhje me trashëgiminë materiale të periudhës komuniste, për ruajtjen dhe revitalizimin e saj si dëshmi e kujtesës historike;

-Përmirësimin i transparencës publike të aktivitetit të Institucionit, përmes përdorimit më të gjërë të rrjeteve sociale, pjesëmarrjes në debate në median elektronike dhe të shkruar, artikujve shkencorë, etj;

-Vazhdimësinë e projekteve arsimore, të përqëndruara kryesisht në planin taktik, në hartimin e një platforme gjithpërfshirëse dhe në përgatitjen e mjeteve për një qasje më tërheqëse dhe më origjinale në vitet në vazhdim, duke i paraprirë në të njejtën kohë politikave arsimore që kanë të bëjnë me pëcjelljen e historisë së komunizmit në Shqipëri.

-Vazhdimësinë e projekteve afatgjata në lidhje me kërkimin arkivor dhe historinë gojore, siç është pasurimi i databasës dhe arkiva e video-regjistrimeve, dhe aktivitete derivate të tyre: kolana e “Fjalorit Enciklopedik të Viktimave të Komunizmit” dhe  kolana e “Zërave të Kujteses”.

-Promovimin e aktivietit të Institutit përmes konferencave promovuese, pjesëmarrjes në panairin kombëtar të librit, bisedave në universitete dhe pranisë në media.

-Zgjerimin e rrjetit të bashkëpunimit me institucione të tjera në vend dhe institucione ndërkombëtare përmes konferencave të përbashkëta dhe shkëmbimit të eksperizës.

-Forcimin e impaktit publik të Institucionit përmes aplikimit të formave interaktive dhe lehtësisht të aksesueshme, si janë Muzeu Virtual dhe Ekspozita Fotografike.

II.Aktivitetet kryesore të realizuar gjatë vitit 2019

1.Konferenca shkencore “Menaxhimi i trashëgimisë materiale të komunizmit në Shqipëri” e cila pati si objekt evidentimin e gjurmëve materiale dhe sensibilizimin publik & institucional në lidhje me ruajtjen dhe manaxhimin e kësaj trashëgimeve materiale, përmes krjimit të një networku midis muzeve, institucioneve kërkimore dhe atyre arsimore dhe trajnimeve.

2.Konferenca shkencore “Komunizmi dhe feminizmi: format e trajtimit të grave gjatë regjimit komunist në Shqipëri “, e cila tërhoqi përfshirjen e një game të gjërëse studiuesish të historië, sociologjisë, drejtësisë, ekonomisë, duke e analizuar statusin, të drejtat, mirëqenien e gruas në sistemin komunist në Shqipëri, e krahasuar edhe me ish- vendet tjera komuniste. E konsideruar si një nga pikat pozitive të atij sistemi, tema nxiti një debat të gjërë. Çështja kyçe e gjithë konferencës ishte: sa i mirëqenë ishte emancipimi femëror, i mbështetur edhe me ligj, në kushtet e  mungesës së lirisë politike, ditaturës së proletaratit, luftës së klasave, ekonomisë jo-produktive, teknologjisë së ulët dhe mendësisë patriarkale?

3.Konferenca përkujtimore në ish burgun e Spaçit dhe të Qafë Barit, si evokim i revoltave të ish burgosurve politikë në këto kampe.

4.Bashkëpunime dhe kontribute në katërmbëdhjetë koferenca të tjera shkencore apo me karakter sensibilizues, të organizuara nga IDMC, Konrad Adenauer, Shoqata e Ish Përndjekurve Politikë, AIDSSH, institucionet dhe organizatat e tjera, të cilat kanë pasur objekt evidentimin e dhunës, keqatrajtimin në burgje, abuzimin me punën e të burgosurve politikë, dhunimin e të drejtave të njeriut në disa nivele, dhe rolin e propagandës në përçarjen e shoqërisë.

5.Përgatitja e një platforme edukimi për përfshirjen e historisë së komunizmit nëpër shkolla përmes një propjekt-propozimi drejtuar Zyrës së Komisionit Evropian, dhe realizimin e  disa hapave konkretë për një qasje bashkëkohore dhe efiçiente ndaj grupmoshave të reja (botimi i librit me ilustrime për fëmijë mbi jetën e Sabiha Kasimatit).

6.Pasurimi i database-s, që është një projekt afatgjatë i ISKK, me dokumente nga AQSH (332 dosje, rreth 6000 faqe dokumente);  AIDSSH (Dosje formulare 5076 nga arkivi i Ministrisë së Brendshme; Platforma e sigurimit e vitit 1948, 1958, 1986, 1987; Historiku i Sigurimit; Dosje nga arkivi i Ministrisë së Brendshme: Fondi 4 (Shtabi) – 48 dosje), etj.

7.Realizimi i 30 orëve intervista me të mbijetuarit e burgjeve dhe kampeve në Shqipërinë komuniste, si pjesë e projektit afatgjatë të arkivës së dëshmive në formën e video-regjistrimeve.

8.Realizimi për shtyp dhe botimi i Vëllimit të VII-të të “Fjalorit enciklopedik të viktimave të terrorit komunist”, (Gërmat ‘Sh’, ‘T’, ‘Th’, ‘U’, ‘V’).

9.Prodhimi i filmit dokumentar në formë video-produksioni me grafikën 3D, i titulluar “Muzeu virtual i Kampit të Maliqit: pjesa I-rë”

10.Përgatitja për shtyp e 15 librave, nga të cilët nëntë janë botime studimore, pesë janë të zhanrit të memuarit dhe njëri i përket katëgorisë së literaturës nga burgjet dhe kampet.

11.Realizimi i përformancës publike në formën e një ekspozite fotografike në ambjentet publike, e titulluar “Shqipëria komuniste: realiteti dhe propaganda”

12.Pjesëmarrja e ISKK në Panairin e Librit “Tirana 2019” me 95 tituj librash dhe revistash dhe me prezantime librash të posaçëm. Një nga botimet e fundit,”Grabjani rrëzë kodrave”- skena, personazhe, historira nga fshati i interrnimit në vitet ‘70-’80” i Lekë Tasit, u vlerësua si vepra më e mirë e Panaritit të Librit 2019 në gjininë e publicistikës.

13.Bisedë me studentët të Masterit Shkencor dhe Masterit Profesional në Histori, në Departamentin e Historisë, Universieti i Tiranës dhe me studentët e Universitetit Europian të Tiranës.

14.Prani mediatike e aktivitetit të ISKK në rreth 30 programe televizive, në formën e kronikave, intervistave, dhe pjesemarrjeve në debate televizive.

III.Vizioni për vitin 2020

Duke qenë që viti 2020 shënon edhe dhjetë-vjetorin e krijimit të ISKK, brenda këtij viti, është planifikuar realizimi i një konference ndërkombëtare si një event i veçantë, e cila synon të promovojë arritjet më të rëndësishme të këtij institucioni gjatë një dekade, dhe përmes tyre të tërheqë vëmendjen drejt procesit të dekomunistizimit në përgjithësi dhe rëndësisë e tij në një shoqëri demokratike.

Përveç kësaj, ISKK tashmë e ka një plan aktivitetesh të miratuar edhe nga Bordi Ekzekutiv i këtij Instituti, ku peshën kryesore e zënë projektet aftagjata, siç janë: database dhe ‘Fjalori Enciklopedik i Viktimave të Komunizmit’; pasurimi i video-arkivës së dëshmive të regjistruara dhe seria e botimeve ‘Zërat e kujtesës”, seria e filmave dokumentarë të muzeve virtualë të bugjeve dhe kampeve komuniste me ndihmën e grafikës 3D; si edhe projektet në bashkëpunim me institucionet arsimore, në vijim të marrëveshjes më Ministrinë e Arsimit.

Por, nëse në 2019 ka qenë prioritet trashëgimia materiale, në vitin 2020, është planifikuar t’i jepet prioritet drejtësisë në shtetin komunist. E thënë ndryshe: ndërsa tashmë ekziston deridiku një lloj informacioni i përgjithshëm në lidhje me krimet e kryera dhe dhunimin e të drejtave të njeriut në shtetin totalitar, pak është diskutuar për termat ligjore, kontekstin ligjor përtej akteve të dhunës, persekutimit, dhe gjithë kuadrin ligjor që shoqëroi procesin e dehumanizimit nën diktaturë. Cilat janë fazat e evolimit të ligjit socialist; si ia doli socializmi shtetëror të vinte kontroll të përgjithshëm mbi çdo sferë të jetës shoqërore në shërbim të një qëllimi të vetëm; cila ishte mendësia revolucionare në hartimin dhe zbatimin e ligjit; çfarë argumentimi ligjor ekziston përtej akteve të dhunës dhe persekutimit; cilat janë mospërputhjet e kushtetutës me kodin penal; cilat janë abuzimet dhe aktet e paligjshme në zbatimin e vetë ligjshmërisë së kohës; cila është përgjegjësia shtetërore dhe ajo individuale në këtë drejtim—janë disa nga çështjet që do të shtrohen në një konferencë që ISKK planifikon rë realizojë në muajin tetor, pikërisht mbi këtë temë: drejtësia në shtetin komunist.

Diskutimi për nga aspekti ligjor i kampeve të punës, do të jetë një nga çështjet e trajtuara edhe në konferencën mbi Kampin e Punës së Maliqit, e cila do të mbahet në muajin qershor, si edhe në një ekspozitë grafike me dokumente të afishuar nga proceset e hetuesisë dhe gjyqet. Ndërsa studimi “Abuzimi me pronën në Shqipërinë komuniste: 1945-1946”, që do të botohet gjatë vitit, shumë specifik në llojin e tij, do të argumentojë ilegjitimitetin e një pjese të mirë të reformave ekonomike gjatë dy viteve të para të instalimit të shtetit komunist, pra, sekustrimin e pronës në kuadrin ligjor të kohës.

Me ekskluzivitetin që do t’i jepet në 2020 analizimit të drejtësisë komuniste, ISKK synon të argumentojë ilegjitimitetin e shtetit komunist, degradimin e të drejtave civile si pasojë e degradimit të sistemit të drejtësisë, dhe përgjegjësitë që vijojnë nga ky proces. 

Rritja e aksesit në sektorin e edukimit, do të vazhdojë të jetë një tjetër përparësi gjatë vitit 2020. Biedat në universitete, shkolla të mesme dhe në ato nëntëvjeçare, do të jenë më interaktive tashmë, me shfaqjen e dokumentarëve të ISKK dhe mjeteve të tjera të komunikimit vizual. Ndërkohë, takimeve në shkolla, do t’i paraprijë një ëorkshop me mësuesit dhe ekspertë të shkencave pedagogjike, duke marrë si shkak botimin e librit me ilustrime mbi jetën e Sabiha Kasimatit. Me pak fjalë, gjatë vitit 2020 do t’i kushtohet vëmendje e veçantë strategjisë së qasjes, për një impakt më të fuqishim tek të rinjtë.