Seferan, fshati i bekuar nga Afërdita

Shqiptarët po e orientojnë gjithmonë e më shumë kohën e tyre të lirë drejt “ishujve”, duke mos kërkuar më luksin e restoranteve të mëdha, por atë të natyrës, ushqimit bio dhe aktiviteteve sportive. Vetëm një orë larg nga Tirana mund t’i gjesh këto në një fshat jo dhe shumë të dëgjuar. Seferan ndodhet katër kilometra larg nga një tjetër zonë, e kthyer në tendencë siç është Belshi. Të dy përbëjnë një paketë të plotë argëtimi për ata që zgjedhin të kalojnë një ditë ndryshe…

Mbi liqenin e Seferanit

Çdo vit, Afërdita, perëndesha e dashurisë, bijë e Zeusit dhe e Dianës, hyjneshës së gjuetisë, zbriste mbi liqenin e Seferanit dhe përzgjidhte djalin më të bukur të zonës. Në shenjë respekti dhe mirënjohje, banorët i dhuronin Afërditës punime terakote. Kur liqeni u tha në vitin 1974, prej mungesës së shirave dhe thatësirës së atij viti, u gjetën dhuratat ndaj perëndeshës së dashurisë, të cilat i dhanë jetë legjendës.

Buzë liqenit të Seferanit është improvizuar një amfiteatër simbolik me statujën e Afërditës, aty ku njerëzit e zonës besojnë se ka ekzistuar një faltore ku ilirët nderonin perënditë. Statuja ndodhet vetëm 2 kilometra larg Belshit, në fshatin Seferan, pjesë e programit “100 Fshatrat”. Mes kodrave të buta të zonës së Dumresë, Liqeni i Seferanit është një nga 84 liqenet në zonën e Belshit. Sot, fshati i Seferanit, dikur i lënë në harresë, po kthehet në një destinacion të turistëve, jo vetëm shqiptarë, duke rikthyer motivimin te banorët dhe të rinjtë.

Udhëtimi me makinë nga Tirana në Belsh nuk zgjat më shumë se 40 minuta, të cilat kalojnë pa u ndier sapo kalon qytetin e Elbasanit. Rruga, e cila kalon mes përmes kodrave të zonës së Dumresë, bëhet tërheqëse. Për ata që e kanë vizituar Toskanën, të heqësh paralelizma midis tyre nuk është e tepruar.

Ferat Mekshi, 24 vjeç, prej më shumë se dy vitesh e ndan jetën e tij mes Seferanit dhe Tiranës. Ishte student kur aplikoi për një nga programet e vetëpunësimit dhe fitoi projektin për transformimin e Seferanit, financuar nga Fondi Shqiptar i Zhvillimit, mbështetur edhe nga USAID.

Për pesë vite, ai do të mbajë në menaxhim strukturat akomoduese që do të ngrihen në zonë dhe restorantin. Pas përfundimit të këtij afati, menaxhimi do të kalojë te banorët e zonës. Qëllimi kryesor i këtij projekti është për t’i dhënë një shtysë kësaj zone që deri dje ishte e harruar dhe për të ndihmuar banorët.

Fshati i Seferanit ka rreth 1000 banorë, të cilët merren kryesisht me bujqësi. Ata kultivojnë ullinj, hardhi, bëjnë verë dhe raki, por së fundmi po guxojnë pak më shumë. Banorët atje janë ndër të parët që po merren me kultivimin e shafranit, bimë mjekësore shumë fitimprurëse, ndërkohë që po punojnë për ta kthyer zonën në një destinacion turistik shumëdimensional. Megjithatë, emigracioni mbetet burimi kryesor i të ardhurave për ta. Në fundjavë, numri i vizitorëve sipas Feratit, i kalon 1000, më shumë se sa vetë banorët e fshatit.

Nga turet ditore, te strukturat akomoduese

Gjithçka nisi para 3 viteve ku Ferati thotë se punonte si guidë për turistët që vizitonin zonën me anë të tureve ditore, ku u përball dhe me mosbesimin e të gjithëve për Seferanin. Jo rrallëherë ka dëgjuar t’i thonë fjalinë: “Ku do t’i çosh njerëzit atje?”. Turet e para kishin lidhje me kulinarinë e zonës.

Pasi grupi kishte eksploruar zonën duke bërë hiking apo me biçikletë, ndalonin në një nga shtëpitë e zonës për të provuar ushqimet tradicionale apo çajin e shafranit, verën e shtëpisë apo vajin e ullirit. Derisa me anë të një projekti e shndërruan një lokal të vogël fshati buzë liqenit në një restorant që duhet të rezervosh ditë përpara për të gjetur një vend të lirë. Fluksin e turistëve arrin ta kuptosh edhe këtë 1 Maj, që edhe pse ka rënë shi dhe qielli nuk duket aspak premtues, makinat e vizitorëve kanë bllokuar tërësisht rrugën kryesore me liqenin.
Ferati shpjegon se modeli që po ndjekin është i njëjtë me agroturizmin “Mrizi i Zanave”.

Në fundjavë, numri i njerëzve që angazhohen në të shkon në 20, ndërsa në ditët e javës janë të përhershëm 5-6 veta, të gjithë të zonës. Pjesë e programit ishte edhe trajnimi i tyre në kuzhinë. “Ne nuk kërkojmë që të shërbejmë luks, por ushqime bio”, – u shpreh Mekshi. Prodhimet e zonës janë baza me të cilin kanë ngritur Agroturizmin Zejtaria dhe gjithçka është bio. Madje i kanë dedikuar edhe një stendë prodhimeve të zonës, si vaji i ullirit, mjalti, fruta dhe zahiretë të ndryshme për të interesuarit. Të ardhurat u shkojnë banorëve të zonës. Synimi i tyre është që ta zhvillojnë si aktivitet jo vetëm gjatë stinës së pranverës dhe verës, por të shtrihet gjatë gjithë vitit.

Në fshat nuk mungojnë as strukturat akomoduese. Bujtina e Trëndafilave u shndërrua nga një shtëpizë e vjetër dhe e braktisur e fshatit në një strukturë akomoduese, e cila në fundjavë punon me kapacitet të plotë. Mekshi shprehet se projekti nuk ka përfunduar dhe presin të ngrenë edhe 10 struktura të tjera duke ndjekur këtë model. Ky destinacion po tërheq edhe turistët e huaj. Pothuajse çdo javë vizitojnë Seferanin 20-25 vizitorë nga Izraeli, të cilët vijnë nëpërmjet tureve që organizojnë agjencitë për të vizituar fshatin.

Kulinaria dhe prodhimet bio

Gatimet tradicionale dhe prodhimet bio janë një ndër atraksionet kryesore të zonës. Pjesa më e madhe e ushqimeve kanë si bazë drithërat dhe mishin, por në zonë mund të provoni dhe peshkun e liqenit. Duke qenë pjesë e Qarkut të Elbasanit, në Belsh mund të provoni bugaçen, gatim tradicional i krahinës, për të cilën vendasit atje thonë se kanë ruajtur recetën tradicionale, por edhe kulaçe apo bukë misri të bërë sipas mënyrës së vjetër.
Në zonë organizohen edhe ture degustimi për të provuar verën e prodhuar me varietetin autokton shqiptar Shesh i Zi, vajin e ullirit, çajin dhe rakinë e shafranit (të cilat nuk mund t’i gjesh në ndonjë cep tjetër të Shqipërisë). Në fshat prodhohen 5 lloje të ndryshme verërash, të gjitha artizanale, ku për secilin lloj prodhohen më pak se 2000 shishe në vit.

Mbi 200 pula në fshat japin më shumë se 150 kokrra vezë të freskëta çdo javë, të cilat shkojnë për shitje në dyqanin e ngritur për prodhimet bio në fshat. Në vetëm një pjatë mund të provosh reçel kumbulle të fshatit, djathë lope dhe kaçkavall të bërë nga banorët e fshatit, byrek me kunguj apo lakra të egra, plënc të skuqur në vaj ulliri, bukë misri e ngjyer në hirrë, bugaçë Elbasani, kulaç shtëpie me rozmarinë dhe gjalpë, ullinj dhe verë të kuqe nga vreshtat e Dumresë 3-15-vjeçare.

‘Turizmi outdoor’, aventurë mbi liqen

Nëse të teket të bësh një shëtitje me biçikletë, peshkim, kanotazh, piknik, badminton, kamping, mund të përjetosh pak nga të gjitha ngjyrat e aktiviteteve outdoor në Seferan. Për të gjithë të interesuarit për turizmin aktiv kanë disa alternativa për të shfrytëzuar natyrën e Seferanit, e cila ofron sportet e ujit, por edhe mundësi eksplorimi të natyrës.

Përgjatë liqenit mund të lundrosh mbi kanoe. Por liqeni mund të shfrytëzohet edhe nga të pasionuarit e peshkimit. Rreth e qark tij është ngritur edhe pista e biçikletave. Turistët nuk kanë nevojë që të marrin asgjë me vete, pasi të gjitha pajisjet për zhvillimin e aktiviteteve outdoor gjenden në zyrën turistike të fshatit Seferan. Pajisje kampingu, çiklizëm, badminton, kayak dhe piknik me shporta të parapërgatitura.

84 liqenet e Belshit, si po tërheqin turistët

Zona e Dumresë, me qendër Belshin, po kthehet në një atraksion turistik dhe po merr një zhvillim ekonomik që deri dje nuk e gëzonte. E gjithë krahina numëron 84 liqene karstike, midis tyre edhe disa të vegjël, të cilët e kanë bërë zonën më interesante.

Disa janë më të mëdhenj si ai i Seferanit, Merhojes, Cestijes, Degës, me një florë të pasur si zambaku i bardhë, zambaku i verdhë, karakteristikë për ujërat e këtyre liqeneve që tërheqin vëmendjen e vizitorit. Fauna e liqeneve është e pasur me peshq të llojeve të ndryshme.

Sipërfaqja e tyre e përgjithshme është rreth 640 hektarë, ndërsa aftësia ujëmbajtëse 26 milionë m³ ujë, që përdoret nga fermerët edhe për vaditjen e kultivimeve të tyre gjatë verës. Janë liqene kryesisht me regjim shiu, që mbushen nga reshjet që bien.
Emri i Dumresë ka lindur nga dëshira e njerëzve të zonës për të rënë shi. Është shumë interesante pasi ka 84 liqene natyrorë të pashtershëm, por nuk ka ujë të pijshëm. Nuk ka burime nëntokësore për ujë.

Programi “100 Fshatrat”, pjesë dhe fshati Seferan

Qeveria ka deklaruar tashmë nismën e saj për mbështetjen e ekonomisë jobujqësore në të paktën 100 fshatra, të cilat do të jenë pjesë e një program 4-vjeçar. Nga 188 fshatra të propozuar, Ministria e Bujqësisë dhe Zhvillimit Rural ka mbyllur listën me të përzgjedhurit ku bien në sy një pjesë e mirë e fshatrave që njihen si destinacione turistike nga Dardha, Voskopoja, Razma apo Boboshtica. Pjesë e kësaj liste është edhe fshati Seferan.

Në kuadrin e programit të “100 fshatrave”, janë identifikuar 3 projekte strategjike të cilat do të zbatohen me prioritet:

Krijimi i rrjetit të agroturizmit shqiptar
Programi do të synojë mbështetjen për rreth 27 sipërmarrje agroturizmi të reja dhe 150 bujtina. Mbështetja do të synojë edhe përmirësimin e fermave dhe staneve blegtorale për qëllime të veprimtarisë së agroturizmit dhe turizmit rural.

Rrjeti i inkubatorëve të produkteve tradicionale

Programi do të synojë të krijojë rrjetin e “Inkubatorëve të Produkteve Tradicionale”, që do të jenë hapësira që ofrojnë infrastrukturë të gatshme për të gjithë zinxhirin e vlerës së produktit, duke filluar që nga ambientet dhe pajisjet e prodhimit/magazinimit, linjave të paketimit dhe marketimit, mbështetje për standardizimin dhe certifikimin, si dhe hapësirë për shitje të produkteve.

Rrjeti i markatave/dyqaneve të produkteve shqiptare dhe tradicionale

Produktet tradicionale shqiptare kanë treguar që e kanë të vështirë depërtimin në tregjet dhe dyqanet e shitjes me pakicë, për shkaqet e shpjeguara në nënpikën ii). Në mbështetje të “hallkës” së fundit të zinxhirit të vlerës (shitja), programi do të synojë që të krijojë një rrjet të markatave/dyqaneve që do të jenë të specializuara në shitjen e produkteve shqiptare, në veçanti produkteve tradicionale.

Do të synohet që ky rrjet të ketë emërtimin e vet (markën/brandin) që e dallon nga rrjetet e tjera dhe bazuar në një strategji të posaçme marketingu dhe franchise, do të mund të krijojë një masë kritike të dyqaneve që do të bëjnë të mundur rritjen e përqindjes së shitjes së produkteve shqipatare/tradicionale. Mbështetja financiare për ngritjen e këtij rrjeti do të parashikohet në kuadrin e programit të 100 fshatrave.”/Monitor/