Shqipëria i shpëtoi zjarreve, fat i mirë apo një bombë me sahat?

nga Enio Jaço*

Vera e 2023 mund të quhet stina e artë e Shqipërisë, me numra rekord turistësh drejt plazheve, por dhe destinacioneve të tjera, si malet e gjelbra. Megjithatë fqinji ynë i afërt, Greqia, u shndërrua në një ferr, duke vuajtur dëme afatgjata, ndoshta dhe të pakthyeshme. Brenda dhjetë ditësh të tmerrshme, ishulli i Rodos, me një bregdet që e tejkalon atë të Vlorës dhe numra turistësh më të mëdha se jugu i Shqipërisë, pa 14% të territorit të kthyer në hi. Monumentet kulturore, resortet luksoze, vreshtat dhe ullishtet shekullore — të gjitha të zhdukur në tym dhe flakë.

Shqipëria, për fatin e saj, e shmangu tragjëdinë e zjarreve. Por është njësoj sikur të ulesh në radhën e parë të një filmi horror, dhe të shpresosh se pasojat nuk kanë lidhje me ty. Çështja nuk është ‘nëse’ do ndodhi, por ‘kur’ do të ndodhi në Shqipëri.

Për shkak të përvojës me zjarret dhe koordinimit me BE-në, Greqia ka pasur një nivel të caktuar përgatitjeje. Po Shqipëria, a është gati?

Është komode të rrish i qetë duke besuar te ‘fati’. Zjarret në fakt, janë të prirur drejt temperaturave të larta. Sipas NASA-s temperatura mesatare vjetore e Shqipërisë është 3.5 gradë Celsius më e ulët se e Greqisë. Por a mjafton kjo diferencë? Me ndryshimet klimatike që po intensifikohen, kjo mbrojtje po bëhet gjithnjë e më e dobet. Dhe mundësia e rënies pre e zjarreve po rritet çdo vit për Shqipërinë.

Rrija ekonomike mbështetet në tre sektorë-shtyllë: Energjia, e varur nga variacionet e burimeve ujore; Bujqësia, që ofron 40% të vendeve të punës dhe me 20% të PBB por vulnerabel ndaj ndryshimeve klimatike; dhe Turizmi, fëmija e re e artë por e ndjeshëm ndaj katastrofave nga moti si zjarret. Me pak fjalë, ndryshimet klimatike nuk po na ‘trokasin’ në derë; ato janë gati të ‘shembin’ derën dhe të hyjnë brenda. Mungesa e veprimit mund të kushtojë një rënie prej 8.7% në PBB deri në vitin 2050, paralajmëron Banka Botërore.

Por a ka ndonje plan? Ndershmerisht, mund të themi që infrastruktura jonë e menaxhimit të katastrofave është, ‘jo e gatshme’ për një përmasë të asaj që ndodhi në Greqi këtë vit. Dhe edhe nëse do të ishte, zjarret rrisin intensitetin çdo vit me përmasa të paparishikueshme. Autoritetet në Rodos (nga më ekspertët në botë) u kapën të papërgatitur nga intensiteti i pakrahasuar i zjarreve këtë verë.

Ajo që duhet nuk është një komitet tjetër ose një fushatë PR-i; Shqipërisë i duhen plane veprimi të ekzekutuara mirë në terren. Hapi i parë është themelimi i një kuadri robust të menaxhimit të rrezikut të katastrofave. Me dy fjalë, një institucion i fuqishëm, kompetent, jopolitik, i orientuar drejt BE-së dhe i pregatitur të veprojë në terren.

Hapi i dytë, është një përqasje teknologjike me monitorim në kohë reale dhe paralajmërime në kohë.

E treta partneritete teknike me institucione ndërkombëtare dhe sektorin privat për të investuar në praktika rezistentë ndaj ndryshimeve klimatike.

Është koha të pranojmë se status quo për Shqipërinë përfaqeson një ‘bombë me sahat’. Zgjedhjet që bëjme tani do përcaktojnë ‘fatin’ e viteve që vijnë.

*President i President i Dhomës Amerikane të Tregtisë – AmCham Albania