Të zhdukurit me dhunë, trashëgimi e përbashkët botërore

nga Albin Kurti*

Ditën e sotme, bëhen plot 50 vite nga dita kur u instalua një nga diktaturat më të egra të shekullit XX. Më 11 shtator 1973, presidenti i Kilit, Salvador Allende, i zgjedhur në mënyrë demokratike më 1970, u rrëzua nga pushteti si rezultat i një puçi ushtarak. Në krye të puçistëve, ishte Gjenerali Augusto Pinochet, deri atë ditë Komandant i Përgjithshëm i ushtrisë kiliane.

Në ora 06:30 në mëngjesin e 11 shtatorit të vitit 1973, Pinocheti i urdhëroi trupat ushtarake ta rrethonin me tanke Pallatin La Moneda, rezidencën e Presidentit të Kilit në kryeqytetin Santiago. Para se të nisnin goditjet me armë, ai i dha afat Presidentit Allende dhe përkrahësve të tij të dorëzoheshin dhe të largoheshin nga selia presidenciale deri në ora 11:00.

Presidenti socialist i zgjedhur në mënyrë demokratike, Salvador Allende, në adresimin e tij të mbramë ndaj popullit kilian, deklaroi: “Nuk do të jap dorëheqje. I gjendur në një kapërcim historik, besnikërinë ndaj popullit, do ta paguaj me jetën time. […] Ata kanë forcë dhe do të mund të na dominojnë, por proceset shoqërore nuk mund të arrestohen as me krim as me forcë. […] Këto janë fjalët e mia të fundit dhe jam i sigurt se sakrifica ime nuk do të jetë e kotë, jam i sigurt që të paktën do të jetë një mësim moral që do t’i ndëshkoi krimet, frikacakët dhe tradhtinë.” Pas kësaj, Presidenti Allende u vetëvra në pallatin presidencial, ndërsa koha i dha të drejtë veçanërisht për fjalët e tij të fundit, meqë rasti i tij vërtetë u bë mësim moral mbi “krimet, frikacakët dhe tradhtinë”.

Nga ajo ditë e 11 shtatorit 1973, Kili kaloi një diktaturë ushtarake nën diktatorin Augusto Pinochet, deri më 11 mars 1990. Gjatë asaj periudhe diktatoriale të Qeverisë Ushtarake të Juntës që zgjati 17 vite, populli kilian përjetoi shumë shtypje, dhunë, mizori, burgosje politike dhe vrasje. Rreth 200 mijë kilianë u internuan jashtë Kilit, kurse 28 mijë kundërshtarë politikë u torturuan.

Sipas Komisionit Kombëtar të së Vërtetës dhe Pajtimit të vitit 1991, gjatë diktaturës së Pinochetit në Kili, agjentët e shtetit vranë 3200 njerëz, ndërkaq i kanë zhdukur gjithsej 1469 persona. Kjo metodë e zhdukjes së njerëzve, aq tipike për diktaturat në Amerikën Latine të shekullit XX, ka prodhuar në spanjishte termin “desaparecidos”, me të cilin janë konceptuar personat e zhdukur, e që supozohen të vrarë nga shërbimet e armatosura apo policia.

33 vite nga fundi i diktaturës së Pinochetit, në Kili edhe 1162 njerëz ende figurojnë të zhdukur. Ashtu siç 24 vite pas luftës, në Kosovë edhe 1617 njerëz janë ende të zhdukur, ndër ata që u rrëmbyen dhe u zhdukën me dhunë nga forcat e armatosura dhe autoritetet e Serbisë.

I kujtojmë, sepse të zhdukurit me dhunë, janë trashëgimi e përbashkët botërore!

*Kryeministër i Kosovës