Tryezë, progresin dhe sfidat në gjykimet e krimeve të luftës

Gjatë vitit 2024 janë arrestuar 9 persona nën dyshimin për krime lufte, derisa gjatë këtij viti Prokuroria Speciale ka ngritur 13 aktakuza kundër 24 pjesëtarëve të forcave serbe, u tha në tryezën e organizuar Fondi për të Drejtën Humanitare Kosovë me temën. “Gjykimet për krimet e luftës në Kosovë – Me çka ende ballafaqohen këto procese?”

“Prej 13 aktakuzave të ngritura, 6 prej tyre janë ngritur në mungesë kundër 11 pjesëtarëve të forcave serbe dhe 7 aktakuza janë ngritur ndaj 13 pjesëtarëve të forcave serbe që janë arrestuar nga Policia e Kosovës dhe të cilëve i është caktuara masa e sigurisë”, tha autori i këtij raporti, Amer Alija.

Ai ka treguar se pse raporti është titulluar “Thyerja e heshtjes, drejtësia për viktimat e luftës”.

“Ky raport ka për qëllim të informojë rreth gjendjes aktuale të rasteve të krimeve të luftës ku gjatë këtij viti janë trajtuar gjithsejtë 35 raste të krimeve të luftës prej të cilave 10 raste përmbajnë akuza për dhunë seksuale si krim i luftës,” sqaroi Alija dhe krahasuar me 25 vitet e kaluara kur janë trajtuar vetëm 4-5 raste për dhunë seksuale si krime lufte, rritja e aktakuzave është një hap pozitiv pasi, thotë se viktimat e dhunës seksuale kanë filluar të thyejnë heshtjen , të luftojnë stigmat dhe të raportojnë krimet në organet e ndjekjes.

Zv/ministri i Drejtësisë, Vigan Qorrolli, foli për rëndësinë e mundësimit të gjykimit në mungesë.

“Nga gjithsejtë 35 raste të monitoruara nga Fondi, kam vërejtur se 15 nga to janë gjykime në mungesë. Natyrisht që kriminelët e luftës duhet gjetur e sjellë ta vuajnë dënimin,” tha Qorolli duke shtuar se krimet e luftës dhe krimet kundër njerëzimit që janë kryer gjatë luftës nga Serbia në Kosovë kanë lënë pasoja të thella jo vetëm për ata që i përjetuan drejtpërdrejt, por edhe për shoqërinë në tërësi ndërsa përfundoi:

“Krimet e luftës dhe krimet kundër njerëzimit janë shkelje të rënda edhe kur mbeten të pandëshkuara. Mos ndëshkimi e përkeqëson dhimbjen e viktimave dhe e bënë të pamundur procesin e pajtimit dhe bashkëjetesës në shoqërinë tonë. Vetëm kur krimet e luftës do të adresohen në mënyrë të drejtpërdrejt, mund të fillojë një proces i vërtetë shërimi, për ata që kanë vuajtur dhe për të ardhmen tonë  në tërësi si shoqëri.”

Kryetarja e Gjykatës Themelore në Prishtinë, Albina Shabani Rama, në të cilën funksionon Departamenti Special që nga vitit 2019, si i vetmi departament kompetent për t’i gjykuar lëndët për krime lufte, ka folur për progresin, por edhe sfidat që kanë në këtë drejtim.

Ajo tha se, përgjatë këtyre gjashtë viteve është shënuar progres  dhe janë shumë më mirë se më përpara, meqë, sipas saj, trajtimi i rasteve të krimeve të luftës ka marr dinamikë tjetër, pasi edhe numri i aktakuzave është rritur.

Por, kur foli për sfidat, tha se avancimet e pensionimet e gjyqtarëve janë një nga sfidat  kryesore të këtij departamenti.

 “Ndryshimet e shpeshta në Departamentin Special edhe avancimet e pensionimet e gjyqtarëve, janë një nga sfidat  kryesore të këtij departamenti meqë nuk po mundemi të mbajnë një lloj kontinuiteti , mbi faktin se gjyqtarët duhet të kenë në përgatitje profesionale specifike për trajtimin e këtyre rasteve.

Njëkohësisht është e domosdoshme që gjyqtarët të trajtojnë vetëm këto raste, por fakti që Departamenti Special është i ngarkuar edhe me lëndë të tjera të natyrave të tjera, që gjithashtu janë komplekse, deri tani nuk na ka dhënë mundësinë  komoditetin që të ndajmë Trupë Gjykuese të veçanta vetëm për trajtimin e krimeve të luftës,” tha Kryetarja e Gjykatës duek folur dhe për mungesën e bashkëpunimit ndërkombëtar, sidomos në aspektin me shtetin e Serbisë, për shkak që aty gjenden shumica e dëshmitarëve që i nevojiten Gjykatës dhe provat tjera materiale.

Ndërkaq, Prokurori Special, Ilir Morina që është udhëheqës i Departamentit për Krime Lufte pranë Prokurorisë Speciale tha se departamenti që ai drejton ka 5 vite që është konsoliduar dhe po bënë punë të mirë në drejtim të të gjitha rasteve të trashëguara të krimeve të luftës.

Ai ka ndarë statistika për punën që ka bërë Prokuroria Speciale nga viti 2021 deri sot.

“Gjatë vitit 2021 kemi ngritur një aktakuzë ndaj 1 personi, gjatë vitit 2022 kemi ngritur 3 aktakuza ndaj 3 personave, gjatë vitit 2023 kemi ngritur 15 aktakuza, ndaj 68 personave, gjatë vitit 2024 kemi ngritur 14 aktakuza ndaj 25 personave. Vetëm në tremujorin e vitit 2025 kemi 4 aktakuza ndaj 6 personave,” tha Ilir Morina duke vlerësuar se nga vitit 2023 është bërë punë të konsiderueshme në adresimin e rasteve të krimeve të luftës ndërsa përfundoi:

“Në total nga të gjitha aktakuzat që kemi ngritur janë 14 aktakuza në mungesë dhe 12 të tjera gjenden  në Gjykatë të trashëguara nga UNMIK-u e EULEX-i që i bie në total janë 26 aktakuza në mungesë dhe pritet të shqyrtohen nga Gjykata Themelore në Prishtinë”.