Varfëria në konsum rrit varësinë e inflacionit nga çmimet e frutave dhe perimeve
Duke qenë se gati gjysma e shpenzimeve të shqiptarëve kanalizohen në blerjen e ushqimeve, çmimet e tyre janë përbërësit kryesor të inflacionit në vend, pra luhatshmerisë së përgjithshme të çmimeve.
Banka e Shqipërisë në një analizë të posaçme për këtë çështje vë në dukje se inflacioni ka varësi të lartë ndaj çmimeve të futave dhe perimeve.
Rasti i inflacionit në Shqipëri tregon se shpesh goditje nga krahu i ofertës shkaktohen nga luhatjet e parregullta në çmimet e ushqimeve, pasi pesha e ushqimeve në shportën e iÇK-së është e konsiderueshme.
Kjo e bën më të ndjeshëm inflacionin total ndaj lëvizjeve të çmimeve përkatëse. Grupi “Ushqime dhe pije joalkoolike” zë rreth 35% të shportës sonë të IÇK-së dhe nëngrupi “Fruta-perime” që shfaq luhatjet më të larta, ka një peshë 9.5% në shportës (INSTAT, 2021).
Ndërkohë që për 27 vendet e BE-së, peshat e “Ushqime dhe pije joalkoolike” dhe “Fruta–perime”, janë përkatësisht 18% dhe 3.6% (Eurostat, 2021). Pra, për goditje të krahasueshme nga grupi ushqimor, inflacioni total i vendeve të BE-së përjeton luhatje mjaft më të dobëta se sa në rastin e vendeve kandidate përfshirë Shqipërinë, për shkak të diferencave të qenësishme në peshat respektive.
Ndërsa çmimet e grupeve të tjera, me pesha relativisht të ulëta në shportë ose janë kompensuar midis tyre ose e kanë ndikuar lehtësisht shkallën e luhatjeve të inflacionit.
Banka sjell në vëmendje disa shembuj. Periudha e dy viteve të fundit është karakterizuar nga episode të shpeshta të goditjeve të ofertës nga grupi i fruta-perimeve ku përmenden: fillimi i 2019, me vlera maksimale të kontributeve nga “Fruta-perime”; vlerat e ulëta një vit më vonë; rritja e inflacionit në fillim të vendosjes së kufizimeve për shkak të pandemisë (mars-prill 2020); periudha e relaksimit të masave anti-COVID (maj-korrik 2020) gjeti pasqyrim në rënien më të shpejtë të kontributeve të komponentit përkatës ushqimor, kundrejt atij bazë.
Viti 2021 filloi me vlera ekstremisht të ulëta të inflacionit të fruta-perimeve, me kontribute thellë negativ në inflacionin total. Gjysma e parë e vitit 2021, paraqitet me luhatshmëri të shtuar të këtij nëngrupi.
Luhatshmëria reflekton pothuajse plotësisht goditje të ofertës në tregun vendas për këta artikuj të shportës. Një pjesë e tyre lidhet me zhvillimet e vitit 2020 si një vit i jashtëzakonshëm, me pasiguri të larta në terma të kërkesës së huaj dhe të brendshme edhe për produktet bujqësore. Si rezultat, luhatshmëria e inflacionit total është rritur me rreth 9 pikë përqindje gjatë periudhës 2019 -2021, kundrejt vitit 2015-2016). Kjo ka ardhur kryesisht për shkak të dyfishimit të luhatshmërisë për nëngrupin “Fruta-perime” për periudhat krahasuese, analizon Banka. Ndërkohë që, inflacioni bazë ka dëshmuar për një qëndrueshmëri.
Luhatshmëria e inflacionit me burim nga çmimet e ushqimeve dhe më specifikisht nga ato të “Fruta-perimeve”, është trajtuar si zhvillim tranzitor. Episodet kanë qenë të shpeshta në dy vitet e fundit, duke e vështirësuar “leximin” e shifrës së inflacionit, por në afat të shkurtër. Parregullsia e luhatjeve në nëngrupin “fruta-perime” ka ndikuar performancën parashikuese afatshkurtër të inflacionit përkatës./Monitor/
