27 “detyrat e shtëpisë” që Shqipëria duhet të kalojë për të prekur BE-në
Hapja e negociatave dhe anëtarësimi i Shqipërisë në Bashkimin Europian do të kalojë në një proces të gjatë që konsiston në përputhjen e 31 kapitujve që përfshijnë të gjithë aktivitetin jetësor në vend, që nga demokracia dhe institucionet e saj deri tek kriteret ekonomike dhe sociale.
Aktualisht, 27 kapitujt janë në zbatim që kur vendi mori statusin e vendit kandidat. Deri tani, të gjithë kapitujt janë në fazën fillestare të zbatimit, që nënkupton përputhjen e legjislacionit shqiptar me atë të BE-së në të gjithë sektorët. Më pas, zbatimi i ligjeve do të jetë sfida e procesit të hapjes së negociatave dhe anëtarësimit të plotë. Kapitulli i parë është lëvizja e lirë e mallrave, e cila në themel ka heqjen e barrierave tregtare dhe masave mbrojtëse kombëtare për kategori të veçanta.
Shqipëria, në këtë kapitull, ka marrë vlerësim mesatar, për stadin që i kërkohet, pasi ende nuk kemi përmbushur legjislacionin dhe nuk kemi forcuar institucionet për mbikëqyrjen e tregut. Raporti i progresit dha vlerësime pozitive për procedurat e prokurimit publik, të drejtat e autorit dhe sigurinë ushqimore, si dhe vlerësoi tërësisht pa progres zhvillimet në sektorin e bujqësisë dhe investimeve në shkencë dhe teknologji.
Raporti i fundit i progresit që dha rekomandimin pozitiv për hapjen e negociatave e vuri theksin te krijimi i një ekonomie tregu funksionale dhe aftësinë për të përballuar me presion konkurrues dhe forca të tregut brenda Bashkimit.
Kapitulli 1: Lëvizja e lirë e mallrave (progres mesatar)
Lëvizja e lirë e mallrave siguron produktet të tregtohen lirisht në të gjithë BE-në, bazuar në rregulla dhe procedura të përbashkëta.Këtë vit, Shqipëria duhet:→ të vazhdojë të harmonizojë legjislacionin e saj me atë të BE-së, veçanërisht në fushën e metrologjisë dhe standardizimit;→ të forcojë më tej kapacitetin e Inspektoratit të Mbikëqyrjes së Tregut.
Kapitulli 2: Lëvizja e lirë e punëtorëve (nuk është bërë progres)
Qytetarët e një shteti anëtar kanë të drejtë të punojnë në një shtet tjetër anëtar dhe duhet të kenë të njëjtat kushte pune dhe sociale, si punëtorët e tjerë.Këtë vit, Shqipëria duhet:→ të vazhdojë të harmonizojë legjislacionin e saj me BE-në në fushën e lirisë së lëvizjes për punëtorët;→ të vazhdojë negociatat dhe implementimin e marrëveshjeve të reja dypalëshe për sigurimet shoqërore, sidomos me vendet anëtare të BE-së.
Kapitulli 3: E drejta e vendosjes dhe liria për të ofruar shërbime (nuk ka progres)
Personat fizikë dhe juridikë të BE-së kanë të drejtë të vendosen dhe të punojnë në çdo Shtet Anëtar.Këtë vit, Shqipëria duhet:→ të vazhdojë të harmonizojë legjislacionin e saj me Direktivën e Shërbimeve dhe Profesionin, Direktiva e Kualifikimeve;
Kapitulli 4: Lëvizja e lirë e kapitalit (Vlerësim mesatar)
Në BE, kapitali dhe investimet duhet të jenë në gjendje të lëvizin pa kufizime dhe ekzistojnë rregulla të përbashkëta për pagesat ndërkufitare.Këtë vit, Shqipëria duhet:→ të vazhdojë harmonizimin legjislativ me atë të BE-së për luftimin e pastrimit të parave dhe financimin e terrorizmit;→ të marrë masa afatshkurtra dhe afatmesme për të zbatuar planin e veprimit për blerjen e tokës nga të huajt.
Kapitulli 5: Prokurimi publik (vlerësim i mirë)
Rregullat e BE-së sigurojnë që prokurimi publik i mallrave, shërbimeve dhe punëve të jetë i hapur për çdo Anëtar.Këtë vit, Shqipëria duhet:→ transpozojë plotësisht direktivat e vitit 2014 mbi prokurimet publike të BE-së, duke përfshirë shërbimet vendore dhe koncesionet→ të forcojë më tej kapacitetet administrative të Agjencisë së Prokurimit Publik dhe të autoriteteve kontraktuese;
Kapitulli 6: Standardet e Raportimit të kompanive (Vlerësim mesatar)
BE ka rregulla të përbashkëta për formimin, regjistrimin, kontabilitetin dhe raportim financiar.Këtë vit, Shqipëria duhet:→ të rrisë përpjekjet për të harmonizuar legjislacionin e saj me BE-në në kontabilitet dhe të forcojë kapacitetet zbatuese;→ të sigurojë transparencë të plotë të pasqyrave financiare të kompanive në regjistrin e biznesit.
Kapitulli 7: Pronësia intelektuale (vlerësim i mirë)
BE ka harmonizuar rregullat për mbrojtjen ligjore të të drejtave të pronësisë intelektuale (IPR) dhe të së drejtës së autorit dhe të drejtave të lidhura me to.Këtë vit, Shqipëria duhet:→ të vazhdojë të harmonizojë legjislacionin e vet mbi të drejtën e autorit dhe të drejtat fqinje me BE;
Kapitulli 8: Politika e konkurrencës (vlerësim mesatar)
Rregullat e BE-së mbrojnë konkurrencën e lirë.Këtë vit, Shqipëria duhet:→ të sigurojë pavarësinë operacionale të Komisionit të Ndihmës Shtetërore (SAC) dhe të forcohet kapaciteti i Njësisë së Ndihmës Shtetërore;→ të rrisë përpjekjet për të përmirësuar rekordin e zbatimit të tij në fushën e kontrollit të ndihmës shtetërore.
Kapitulli 9: Shërbimet financiare (vlerësim mesatar)
Rregullat e BE-së synojnë të garantojnë konkurrencën e ndershme dhe stabilitetin e institucioneve financiareKëtë vit, Shqipëria duhet:→ të harmonizojë legjislacionin e saj me Bazel III dhe të përgatitet për zbatimin e Basel IV dispozitat;→ të përshpejtojë miratimin e ndryshimeve në Ligjin për Sigurimin e Detyrueshëm në sektorin e transportit.
Kapitulli 10: Shoqëria e informacionit dhe media (vlerësim mesatar)
BE mbështet funksionimin e tregut të brendshëm për komunikimet elektronike, tregtinë elektronike dhe shërbimet audiovizive.Këtë vit, Shqipëria duhet:→ të përfundojë procesin e vonuar të kalimit dixhital, të lirojë dividentin dixhital dhe të rishikojë planin kombëtar broadband me objektiva të qarta;
Kapitulli 11: Bujqësia dhe zhvillimi rural (Vlerësim negativ)
Politika e përbashkët bujqësore mbështet fermerët dhe zhvillimin rural. Kjo kërkon sisteme të fuqishme të menaxhimit dhe kontrollit.Këtë vit, Shqipëria duhet:→ të hartojë një plan për përmirësimin e regjistrave të fermave dhe shtazëve dhe të bëjë të disponueshme statistikat bujqësore për hartimin e politikave;→ të përfundojë reformën e sistemit këshillues në bujqësi, në mënyrë që të forcojë rritjen e investimeve në bujqësi dhe agro-përpunim;→ kompletimi i kuadrit ligjor, institucional dhe administrativ për produktet organike.
Kapitulli 12: Siguria e ushqimit, politika veterinare dhe fitosanitare (ka progres)
Rregullat higjienike të BE-së për prodhimin e produkteve ushqimore sigurojnë një nivel të lartë të sigurisë ushqimore. Shqipëria ka një nivel të përgatitjes në fushën e sigurisë ushqimore.Këtë vit, Shqipëria duhet:→ të azhurnojë legjislacionin përkatës për ta përafruar atë me legjislacionin më të fundit të BE-së për shëndetin e kafshëve dhe shëndetin e bimëve; dhe të zbatojë rregullat e sigurisë ushqimore, përfshirë kontrollet, kushtet e importit dhe nivelet maksimale të mbetjeve të pesticideve;
Kapitulli 13: Peshkimi (nuk ka progres)
Politika e përbashkët e peshkimit përcakton rregullat për menaxhimin e peshkimit, mbron burimet e detit dhe kufizon ndikimin mjedisor në sektorin e peshkimit.Këtë vit, Shqipëria duhet:→ të krijojë kapacitetet e duhura institucionale dhe administrative në përputhje me strategjinë;→ të bëjë hapa për të siguruar menaxhimin e duhur të resurseve të peshkimit, duke siguruar rregullimin e flotës së peshkimit dhe mbledhjen e statistikave të sakta→ të forcojë kapacitetin e inspektimit, kontrollit, monitorimit dhe mbikëqyrjes.
Kapitulli 14: Transporti (disa përparime)
BE ka rregulla të përbashkëta për standardet teknike dhe të sigurisë, standardet sociale, shtetin, ndihmën dhe liberalizimin e tregut në transportin rrugor, hekurudhat, aviacionin dhe transportin detar.Këtë vit, Shqipëria duhet:→ të rishikojë planin kombëtar të transportit në përputhje me strategjinë kombëtare të transportit;→ të miratojë legjislacionin për zbatimin e reformës së sektorit hekurudhor;→ të ndjekë përpjekjet për të përmbushur kërkesat në fazën e parë kalimtare të Marrëveshjes së Përbashkët Europiane të Hapësirës Ajrore.
Kapitulli 15: Energjia (vlerësim mesatar)
Politika e BE-së e energjisë mbulon furnizimin me energji, infrastrukturën, tregun e brendshëm të energjisë, konsumatorët, energjinë e rinovueshme, efikasitetin e energjisë, energjinë bërthamore dhe sigurinë bërthamore mbrojtjen nga rrezatimi.Këtë vit, Shqipëria duhet:→ të finalizojë dhe të miratojë strategjinë kombëtare të energjisë;→ të harmonizojë plotësisht Ligjin e Eficencës së Energjisë me BE, të krijojë një fond për efikasitet energjetik→ të finalizohet ndarja e kompanive energjetike.
Kapitulli 16: Tatimet (vlerësim mesatar)
Rregullat e BE mbi taksat mbulojnë Tatimin mbi Vlerën e Shtuar dhe akcizat, si dhe aspektet e tatimeve të korporatave.Këtë vit, Shqipëria duhet:→ të krijojë kadastrën fiskale në pilot komunat (Tiranë, Korçë, Fier, Durrës) dhe të zbatojë ligjin e rishikuar të tatimit në pronë;→ të rrisë përpjekjet për të negociuar marrëveshje të taksimit të dyfishtë, veçanërisht me anëtarët e BE-së;→ të adresojë përsëritjen e vonesave në rimbursimet e TVSH-së dhe shmangë akumulimin e borxheve.
Kapitulli 17: Politika ekonomike dhe monetare (vlerësim mesatar)
Rregullat e BE kërkojnë pavarësinë e bankave qendrore dhe i ndalojnë ata që të financojnë drejtpërdrejt sektorin publik.Këtë vit, Shqipëria duhet:→ të harmonizojë më tej legjislacionin me BE-në në lidhje me Bankën e Shqipërisë (BSH) në lidhje me pavarësinë dhe llogaridhënien;→ të forcojë mekanizmin e qeverisë për koordinimin dhe konsultimin e politikave me palët joqeveritare kur formulojnë reformat prioritare sektoriale.
Kapitulli 18: Statistikat (vlerësim mesatar)
Rregullat e BE-së kërkojnë që Shtetet Anëtare të jenë në gjendje të prodhojnë statistika në bazë të profesionalizmit pavarësisë, paanshmërisë, besueshmërisë, transparencës dhe konfidencialitetit.Këtë vit, Shqipëria duhet:→ të miratojë ligjin e ri për statistikat dhe të vendosë më shumë përpjekje në zbatimin e legjislacionit ekzistues→ të harmonizojë më tej statistikat makroekonomike në ESA 2010.
Kapitulli 19: Politika sociale dhe punësimi (ka progres)
Rregullat e BE-së në fushën sociale përfshijnë standardet minimale për ligjin e punës, barazinë, shëndetin dhe sigurinë në punë dhe mosdiskriminimin.Këtë vit, Shqipëria duhet:→ të sigurojë kapacitete dhe burime të mjaftueshme njerëzore dhe financiare për të siguruar zbatimin e politikave të punësimit→ të zhvillojë një qasje strategjike për të trajtuar ekonominë informale dhe punën e padeklaruar;→ të intensifikojë përpjekjet për të zbatuar strategjinë e mbrojtjes sociale 2015-2020.
Kapitulli 20: Ndërmarrja dhe politika industriale (vlerësim mesatar)
Politika industriale e BE-së forcon konkurrencën, lehtëson ndryshimet strukturore dhe inkurajon një mjedis miqësor për biznesin që stimulon Ndërmarrjet e Vogla dhe të Mesme (NVM).Këtë vit, Shqipëria duhet:→ të ndërmarrë hapa për të rritur aftësinë e NVM-ve për të trajtuar teknologjitë e reja dhe proceset e biznesit;→ të përshpejtojë hartimin e legjislacionit me BE;→ të ulë barrën rregullatore për biznesin.
Kapitulli 21: Rrjetet Trans-Europiane (ka progres)
BE nxit rrjetet transeuropiane (TEN) në fushat e transportit, telekomunikacionit dhe energjisë, për të forcuar tregun e brendshëm dhe për të kontribuar në rritjen ekonomike dhe punësimit.Këtë vit, Shqipëria duhet:→ të përshpejtojë zhvillimin e rrjeteve të transportit me prioritizimin e investimeve në infrastrukturë→ të vazhdojë me harmonizimin e kuadrit ligjor me të BE-së dhe rregulloret
Kapitulli 22: Politika rajonale dhe koordinimi i instrumenteve strukturore (vlerësim mesatar)
Politika rajonale është mjeti kryesor i BE-së për të investuar në një ekonomi të qëndrueshme dhe gjithëpërfshirëse rritje.Këtë vit, Shqipëria duhet:→ të forcojë kapacitetet e saj administrative→ të rrisë kapacitetin e programimit në përputhje me qasjen sektoriale dhe politikat sektoriale.
Kapitulli 23: Arsimi dhe kultura (ka progres)
Shqipëria është e përgatitur mesatarisht në fushën e arsimit dhe kulturës. Disa përparime janë bërë në fushën e arsimit, sidomos duke përmirësuar kuadrin kurrikular për arsimin parashkollor dhe standardet e zhvillimit dhe të mësuarit për fëmijët e moshës 3-6-vjeçare.Këtë vit, Shqipëria duhet:→ të sigurojë zbatimin e strategjisë së arsimit parauniversitar dhe të reformës së arsimit të lartë dhe të përmirësojë më tej trajnimin e mësuesve;
Kapitulli 24: Shkenca dhe kërkimi (nuk ka progres)
BE siguron mbështetje të konsiderueshme për kërkimin dhe inovacionin. Të gjitha Shtetet Anëtare munden të përfitojnë nga programet e kërkimit të BE-së, veçanërisht aty ku ka përsosmëri shkencore dhe investime të forta në kërkime.Këtë vit, Shqipëria duhet:→ të rrisë investimet në kërkim në përputhje me angazhimet;→ të forcojë pjesëmarrjen në Horizon 2020
Kapitulli 25: Mjedisi dhe ndryshimet klimatike (ka progres)
BE nxit veprime të forta për zhvillimin e qëndrueshëm dhe mbrojtje të mjedisit.Këtë vit, Shqipëria duhet:→ të sigurojë një buxhet të përshtatshëm, të finalizojë strategjinë ndërsektoriale mjedisore dhe të forcojë kapacitetet e monitorimit dhe raportimit të agjencisë së mjedisit;→ të zhvillojë kuadrin ligjor, institucional dhe politik për ujin dhe të përmirësojë procesin e vlerësimit të ndikimit në mjedis, sidomos në hidrocentrale dhe sektorët e minierave;→ të fillojë zbatimin e Marrëveshjes së Parisit dhe kontributin e Shqipërisë në të, duke miratuar një strategji kombëtare dhe legjislacionin mbi ndryshimet klimatike, si dhe energjinë dhe transportin e lidhur me to.
Kapitulli 26: Mbrojtja e konsumatorit dhe shëndetit (ka progres)
Rregullat e BE-së mbrojnë konsumatorët në lidhje me sigurinë e produkteve, imitimet.Këtë vit, Shqipëria duhet:→ të harmonizojë më tej legjislacionin e vet me BE-në për kontrollin e duhanit→ të përmirësohet qasja në shërbimet për popullatat e prekshme, duke përfshirë gratë, romët, minoritetet egjiptiane, personat me aftësi të kufizuara dhe popullatat në zonat rurale ose të largëta;→ të zbatojë strategjinë kombëtare shëndetësore, duke shpërndarë fonde adekuate dhe staf në të dyja, qendror dhe lokal.
Kapitulli 27: Bashkimi doganor (vlerësim mesatar)
Të gjitha shtetet anëtare janë pjesë e bashkimit doganor të BE-së dhe ndjekin të njëjtat rregulla doganore dhe procedura.Këtë vit, Shqipëria duhet:→ të miratojë dispozitat ligjore dhe të zhvillojë Sistemin e Ri të Transmetimit të Kompjuterizuar;→ të avancojë regjistrimin e operatorëve ekonomikë të autorizuar;→ të ndjekë luftën kundër kontrabandës, importeve të produkteve të falsifikuara dhe korrupsionit. /Monitor
