Teatri Kombëtar, artistët kërkojnë ndihmë në BE: Bllokoni projektin e Ramës…

Aleanca për Mbrojtjen e Teatrit i është drejtuar me një letër autoriteteve më të larta të BE-së në Tiranë, por edhe në Bruksel, për të kërkuar ndërhyrjen e tyre në mbrojtje të godinës aktuale të Teatrit Kombëtar.

Letra që i drejtohet Shefes së Politikës së Jashtme të BE-së, Federica Mogherini, Komisionerit për Zgjerimin Johannes Hahn si dhe Ambasadores në ikje të BE-së në Tiranë, Romana Vlahutin, sqaron qëndrimin e artistëve, aktorëve, shoqërisë civile dhe qytetarëve, që nuk mbështesin planin e qeverisë për shembjen e godinës aktuale të Teatrit Kombëtar.

Ndërsa kanë renditur shkeljet që mbart miratimi i ligjit, artistët u bëjnë thirrje institucioneve të BE që ti mbështesin për ta kundërshtuar këtë ligj.

“Bazuar në arsyet e lartpërmendura, ju kërkojmë mbështetjen tuaj për të kundërshtuar Ligjin “Për krijimin e një procedure të veçantë për negocimin dhe kontraktimin me qëllim të “Projektimi dhe shpërndarja e projektit urban dhe ndërtesës së re të Teatrit Kombëtar”, pasi ajo shkel Marrëveshjen e Stabilizim Asociimit të nënshkruar midis Shqipërisë dhe shteteve anëtare të BE-së. Ligji gjithashtu shkel Kushtetutën e Republikës së Shqipërisë, si dhe parimet ligjore dhe themelet morale të një shteti demokratik”, thuhet ndër të tjera në letër.

Letra e plotë:

Të nderuar përfaqësues të BE:

Jemi mirënjohës që kemi mundësi t’ju drejtohemi për një çështje shumë të rëndësishme për ne dhe qytetarët e Shqipërisë. Nëpërmjet kësaj letre, ne do të dëshironim t’ju informojmë lidhur me miratimin nga Kuvendi i Shqipërisë i Ligjit: “Për krijimin e një procedure të veçantë për negociata dhe kontraktimi me qëllim të “Projektimit dhe dorëzimit të projektit urban dhe të projektit ndërtesë e re e Teatrit Kombëtar “, si dhe shprehim mendimin tonë kundërthënës për këtë çështje.

RRETHANAT E RASTIT

Parlamenti shqiptar, në mesnatë të enjten, 5 korrik 2018, miratoi ligjin e lartpërmendur, i cili sanksionon transferimin e një hapësire publike në qendër të Tiranës, ku është Teatri Kombëtar, tek një kompani të paracaktuar private. Ligji i jep një numri të zyrtarëve publikë fuqinë për të negociuar me kompaninë private të paracaktuar dhe të bien dakord për një kontratë për të rizhvilluar zonën pa ndonjë procedurë dhe klauzolë të specifikuara që mund ta kufizojnë këtë marrëveshje. Siç paraqitet nga përfaqësues të qeverisë në një numër të kufizuar të diskutimeve publike, qëllimin e projektit Parlamentin Shqiptar dhe u kërkoi deputetëve të votojnë kundër projektligjit në fjalë. Mbi pesë mijë qytetarë kanë nënshkruar një peticion drejtuar Presidentit, Kryetarit të Parlamentit dhe institucioneve të tjera t publike, duke u kërkuar atyre të ndalojnë procedurën. Megjithatë, qeveria po përfiton nga një periudhë unike në Shqipëri, pezullimi i Gjykatës Kushtetuese për shkak të largimit të anëtarëve të saj, është pjesë e reformës së vazhdueshme të drejtësisë. Kjo situatë pritet të vazhdojë në një periudhë afatshkurtër, duke rritur rrezikun që ky ligj nuk do të jetë i fundit i këtij lloji.

ANALIZA LIGJORE DHE SHKELJET KUSHTETUESE

Përfaqësues të nderuar,

Ligji i miratuar shkel parimet kushtetuese dhe morale mbi të cilat shqiptarët kanë vendosur të ngrenë shtetin e tyre dhe për shkak të të cilit është nënshkruar Marrëveshja e Stabilizim Asociimit midis Shqipërisë dhe vendeve anëtare të BE-së.

Së pari, ky ligj shkel parimet kushtetuese të “lirisë ekonomike” dhe “barazisë” para ligjit “të parashikuara në Marrëveshjen e Stabilizim Asocimit (SAA) 1 si dhe nga kushtetuta shqiptare.

Në mënyrë të veçantë, ligji shkel Nenet 71 dhe 74 të MSA-së, të cilat pengojnë favorizimin shtetëror të konkurrentëve në treg dhe detyrojnë një proces të lirë, të drejtë dhe transparent të ofertave dhe kontratave për publikun. Nenet 1 dhe 2 të MSA gjithashtu angazhojnë Shqipërinë për respektimin dhe zhvillimin e sundimit të ligj, i cili i jep barazinë para ligjit çdo qytetari.

Këto të drejta janë të definuara edhe në Kushtetutën Shqiptare. Neni 11, pika 1, e Kushtetutës përcakton të drejtat e qytetarëve shqiptarë në lirinë ekonomike, ndërsa neni 18 thotë se të gjithë qytetarët duhet të jenë të barabartë para ligjit.

Në këtë rast, para-përzgjedhja e një personi juridik, i caktuar me emër në vetë këtë ligjin, pa pretendimin e një konkurrence të hapur dhe të ndershme, i privon qytetarët nga mundësia ekonomike për të konkurruar për një kontratë publike e cila duhet të jetë e hapur për të gjithë. Si e tillë, kjo iniciativë, e shkruar në mënyrë specifike për një kompani të vetme, favorizon pabarazinë e qytetarëve përpara ligjit. Ky është një precedent tepër i rrezikshëm, sipas të cilit qeveria mund të paracaktojë fituesit dhe humbësit ekonomikë, jo konkurrenca. Ai i jep qeverisë autoritetin për të shkruar ligje që zbatohet vetëm për disa të zgjedhur, duke krijuar ligjërisht një shoqëri ku njerëz të ndryshëm kanë të drejta të ndryshme.

Së dyti, parimi kushtetues i decentralizimit, i përcaktuar në nenin 13, shkelet në mënyrë të përsëritur.

Në këtë proces, ajo gjithashtu shkel nenin 111, pika 1, të MSA-së, i cili përcakton se:

“1. Bashkëpunimi synon të sigurojë zhvillimin e një publiku efikas dhe të përgjegjshëm administrimi në Shqipëri, veçanërisht për të mbështetur zbatimin e sundimit të ligjit, funksionimin e duhur të institucionet shtetërore për të mirën e popullatës shqiptare në tërësi dhe zhvillimin e qetë të marrëdhënieve midis Bashkimit Evropian dhe Shqipërisë “.

Në këtë rast, qeveria ka anashkaluar të drejtat e institucioneve të tjera, duke vendosur nëpërmjet një zgjidhjeje të thjeshtë me shumicë votash, për të nxjerrë ligje mbi një pronë publike nën juridiksionin e Këshillit të Bashkisë së Tiranës edhe pse ligjet dhe procedurat në fuqi kërkojnë shumicë të kualifikuar në  1 https://eur-lex.europa.eu/legal-content/en/TXT/PDF/..

Në thelb qeveria thjesht vendosi ti japë vetes një fuqi që nuk duhet ta ketë sipas Kushtetutës dhe e ka bërë këtë përmes një ligji të zakonshëm.

Më konkretisht, neni 81, pika 2, shkronja (a), e Kushtetutës përcakton se ligjet në organizimi dhe funksionimi i të gjitha institucioneve të parashikuara nga Kushtetuta do të kalojnë vetëm përmes një shumicë prej tre të pestash. Në bazë të këtij neni, Kuvendi i Shqipërisë ka miratuar ligji nr. 139/2015 “Për vetëqeverisjen lokale” Neni 54, shkronja (e), i ligjit përcakton që:

“Këshilli Bashkiak ka këto detyra dhe kompetenca:

1. e) miraton tjetërsimin ose caktimin e pronës subjekteve të palëve të treta. “

Derisa neni 55, pika 4, parashikon që:

“4. Vendimet kërkojnë jo më pak se tre të pestat e numrit të përgjithshëm të anëtarëve të Komisionit këshillit për rastin e parashikuar në shkronjën (e) të nenit 54 të këtij ligji. ”

Siç mund të shihet, ligjvënësit kanë përcaktuar një bazë të qartë ligjore që rregullon çështjet në fjalë hartimin e ligjeve organike, pra ligjet që miratohen nga një shumicë prej tre të pestave në Parlament.

Ndërkohë, në rastin e Teatrit Kombëtar, përmes një “ligji të veçantë” që kërkon një shumicë të thjeshtë, Parlamenti e tejkalon mandatin e tij ligjor. Parlamenti ka vendosur për një shumicë të thjeshtë për të sunduar mbi një pronë publike që është në pronësi të këshillit bashkiak lokal. Ajo e ka bërë këtë, ndërkohë që nuk ka numrin e nevojshëm apo shumicën në Këshillin Bashkiak të Tiranës për t’ia caktuar pasurinë palëve të treta, siç duhet të ndodhë për të përfunduar një proces të tillë.

Përsëri, ky është një precedent jashtëzakonisht i rrezikshëm sipas të cilit qeveria njëanshmërisht dhe në mënyrë jokushtetuese vendosi të uzurpojë të drejtat e institucioneve të tjera të pavarura.

Së treti, për arsyet e shpjeguara më lart, ky ligj gjithashtu shkel parimin e përcaktuar në nenin 4, neni 1 i Kushtetutës, i cili parasheh që “Ligji përbën bazën dhe kufijtë e aktivitetit të shtetit “. Kjo do të thotë që asnjë institucion publik nuk mund të veprojë përtej fuqive të veta ligjore dhe kushtetuese

Së katërti, ajo anashkalon dhe kundërshton ligjin nr. 9643, datë 20.11.2006, “Për Prokurimin Publik”, nr i ndryshuar;

ligji nr. 125/2013 “Për Koncesionet dhe Partneritetet Publiko-Private”, të ndryshuar; ligji nr.

8743, datë 22.2.2001 “Për pronat publike”, të ndryshuar, etj.

Në fakt, ligji për prokurimet publike u ndryshua në vitin 2012 për të eliminuar rastet specifike kur prokurimet mund të kalojnë përmes ligjeve shtesë. Ky ishte një rezultat i drejtpërdrejtë i detyrimit në përputhje me kërkesat e MSA-së. Si e tillë, nuk ka arsye për të cilat një investim specifik publik duhet të kërkojë një ligj të ri, specifik, i cili anashkalon të gjitha mekanizmat që tashmë janë në vend që mbrojnë dhe garantojnë një proces të drejtë të prokurimit publik siç kërkohet nga MSA dhe Kushtetuta.

III. VËREJTJET PËRFUNDIMTARE

Përfaqësues të nderuar,

Parlamenti shqiptar ka ratifikuar Marrëveshjen e Stabilizim Asociimit me Ligjin nr. 9590, datë 27.07.2006. Sipas nenit 122, pika 2, të Kushtetutës: “Një traktat ndërkombëtar i ratifikuar me ligj është më i lartë se ligjet vendase që janë kundër tij “.

Bazuar në arsyet e lartpërmendura, ju kërkojmë mbështetjen tuaj për të kundërshtuar Ligjin “Për krijimin e një procedure të veçantë për negocimin dhe kontraktimin me qëllim të “Projektimi dhe shpërndarja e projektit urban dhe ndërtesës së re të Teatrit Kombëtar”, pasi ajo shkel Marrëveshjen e Stabilizim Asociimit të nënshkruar midis Shqipërisë dhe shteteve anëtare të BE-së. Ligji gjithashtu shkel Kushtetutën e Republikës së Shqipërisë, si dhe parimet ligjore dhe themelet morale të një shteti demokratik.

Qeveria, gabimisht, ka tentuar ta paraqesë këtë çështje si emocionale, duke e diskutuar atë vetëm në aspektin e trashëgimisë kulturore. Kjo është e pasaktë dhe thellësisht e pavlerë. Kjo është para së gjithash një çështje ligjore dhe demokratike. Ne besojmë se një nismë e ngjashme do të nxiste një protestë të ngjashme, nëse jo më të madhe, nga qytetarët e vendeve të BE. Një ligj i tillë do të ishte i paimagjinueshëm, nën ndonjë pretekst apo për ndonjë vepër publike, në çdo vend të BE.

Për t’i bërë gjërat edhe më keq, kjo iniciativë po aprovohet derisa Gjykata Kushtetuese nuk është funksionimin, duke shkelur kështu parimin e kontrollit dhe balancit. Nëse qytetarët janë të privuar nga e drejta

e apelit, shtyllat e demokracisë do të jenë dëmtuar dhe vendi do të jetë de facto nën një regjim totalitar – ku qeveria ka fuqi absolute me asgjë dhe askush nuk e kufizon atë.

Si qytetarë të një vendi që synon publikisht të jetë një anëtar i klubit të BE në të ardhmen e afërt dhe të gëzojnë të drejtat e njëjta ligjore dhe demokratike që bëjnë qytetarët e BE-së, kërkojmë që kërkesat tona të trajtohen si çdo kërkesë e qytetarëve të tjerë të BE-së.

Ne mbetemi shpresëplotë se institucionet e BE do të veprojnë si një mbrojtëse e demokracisë dhe sundimit të ligjit dhe ofruese e udhëzimeve të nevojshme për vendimmarrësit e Shqipërisë në mënyrë që ky ligj të shfuqizohet.

Faleminderit për vëmendjen,

Aleanca për Mbrojtjen e Teatrit