Raporti i UNESCO, Ina Zhupa: Përgjigjia më e mirë ndaj të pavërtetave të Martin Matës!

Raporti i UNESCO që kundështon koncensionin e Butrintit është përgjigjia më e mirë ndaj të pavërtetave të Martin Matës, shprehet deputetja e Partisë Demokratike, Ina Zhupa, duke raguar pas intervistës së bashkëdrejtorit të Fondacionit Shqiptaro-Amerikan të Zhvillimit, Martin Mata dhënë për Zërin e Amerikës.

Të pavërtetat e intervistës së Martin Matës, nënkryetar i Bordit të Drejtorëve të koncensionarit të Butrintit, thotë Ina Zhupa, janë të shumta, janë aq shumë sa nuk e kuptoj si i doli koha në 4 minuta sinkron.

1- Mashtroi publikisht në intervistë me Zërin e Amerikës se “raporti i UNESCO-s nuk sulmon dhe nuk bën kritika” Jo vetëm bën kritika, por e kundërshton dhe përmend AADF specifikisht ku Mata është CEO, si të papërshtatshme, që nuk ofrojnë zgjidhjet që duhet për mbrojtjen e Vlerave të Jashtëzakonshme Universale të Butrintit.

Citoj një pjesë raporti nga dhjetra: “Marrëveshjet mes Ministrisë se Kulturës, AADF-se dhe Fondacioni i ri nuk japin një zgjidhje të përshtatshme, pasi nuk janë përgjegjëse për menaxhimin e pasurisë së Trashëgimisë Botërore si të tillë”.

2- Vetë Martin Mata është goditur nga raporti dy herë, një herë si koncensionar AADF, si të papërshtatshëm, që nuk ofrojnë zgjidhje dhe një herë tjetër si individ, anëtar i bordit të fondacionit që e merr Butrintit.

Citoj raportin: “ Sipas misionit Bordi i Drejtoreve te Fondacionit nuk kishte kuptuar si duhej kufijte e pasurise se Trashegimise Boterore dhe funksionin e zones se saj buferike te miratuar nga Komiteti i Trashëgimise Boterore ne vitin 2007. Kjo situate tregon që nuk jane kuptuar potencialisht mjaftueshem kerkesat per menaxhimin dhe mbrojtjen ne kontekstin e Trashegimise Botërore”.

Pra Bordi i Drejtorëve në tetor 2022 kur erdhi misioni, Elva Margariti, Martin Mata, Aleksandër Sarapuli, Fjona Borici dhe Richard Hodges nuk kanë kuptuar sic duhet kërkesat për menaxhimin dhe mbrojtjen e Trashëgimisë Botërore”.

Me kaq Mata duhet të jepte dorëheqjen dhe jo të jepte intervistë sepse ka marr përsipër të bëj një punë që nuk e kupton dhe kështu na dëmton pasurinë tonë të mbrojtur UNESCO.

3- Mata tha se “ AADF ka mandat për tu përfshirë në trashëgiminë kulturore të vendit, medemek me mision filantropik” Kjo është e pavërtetë, AADF ka mandat vetëm për turizëm kulturor . Le të na tregojë Martin Mata se ku e bazon AADF përfshirjen në trashëgimi kulturore?! Lerë pastaj misionin filantropik, i cili sigurisht nuk bëhet duke marr në posedim pasurinë publike, duke marr në koncension Butrintin por duke dhënë në posedim paratë dhe duke i mbikqyr ato!!!

4- Mata fshehu të vertetën se kur AADF përfshihet në trashëgiminë kulturore ka berë dëme dhe nuk është hera e parë që UNESCO e kundërshton. Komiteti i Trashëgimisë Botërore [KTB] e shkatërroi imazhin e AADF-së në këtë drejtim me Vendimin e vet 45 COM 7B.104 8 të 14 shtatorit 2023 në Sesionin e 45 të Riadit, ku shprehu shqetësimin më të thellë për Projektin e Parkut Ujor Drilon Tushemisht – projekt ku AADF-ja ka investuar në 7 prej 15 nënprojekteve – dhe deklaroi se Liqeni i Ohrit mund të futet në të ardhmen në Listën e Pasurive Botërore në Rrezik;

5- Ai shprehet “ Nuk ka prezantuar AADF një Plan Menaxhimi” për Butrintin. Kësaj i përgjigjet vetë me deklaratat e AADF, ku e ka paguar planin me 250.000 dollar, e prezantuar dhe e ka marr vetë Butrintin.

6- Martin Mata tha presim vendimin e Gjykatës Kushtetuese, gënjeshtër e madhe nga ana e FMB nuk është pritur asgjë përkundrazi janë hapur tendera dhe prokurime me shumicë, janë bërë konkurse për Qëndren e Vizitorëve etj.

E vërteta është që pas thirrjes publike me publikimin e raportit UNESCO tërësisht kundra jush, ministri i ri Gonxhe nuk ja u firmosi transferimin sic prisnit ju dhe tani jeni të detyruar të prisni Gjykatën jo se jeni të ndërgjegjshëm por nga halli!

Gjej rastin të them se ministri i ri ka vepruar kundrejt rregullave ligjore për të stopuar transferimin kur ka një proces në Gjykatë Kushtetuese, jo si parardhësja e tij Margariti që njihte autoritet të vetëm Martinin dhe Sandrin e AADF. Të cilët me shumë mundësi do e mbajnë të angazhuar me projektet e AADF.

7- Mata tha se ata nuk i pushojnë dot punonjësit e shtetit, këtu në fakt shprehet për një akuzë imagjinare, nuk i ka akuzuar njeri që i pushojnë por sic e kam deklaruar po i bëjnë presion të japin dorëheqjen se akoma se kanë marr koncesionit. Pra u përpoq të fshihej pas gishtit për një sjellje aspak dinjitoze që kanë berë vartësit e tij në AADF

Si përfundim dua ti theksoj zotit Mata që nuk do e bësh dot Butrintin si Davosi me hotele, me qendra biznesi, e me restorante e salla konferencash.

“Ne, populli shqiptar jemi krenar dhe të vetëdijshëm për historinë tonë” siç citon Kushtetuta e vendit tonë, të cilën do e mbrojmë dhe nuk do lejojmë që trashëgimia jonë, identiteti, historia për të cilën jemi krenar të jepet me koncesion! As për Ju, edhe as për askënd tjetër në këtë tokë!

Ndryshe, Fondacioni Shqiptaro-Amerikan i Zhvillimit, i cili është pjesë e marëveshjes me ministrinë shqiptare të Kulturës, për menaxhimin e ri të Parkut Kombëtar të Butrintit, duke reaguar për Raportin e fundit të misionit të UNESCO-s, përmes bashkëdrejtorit të këtij fondacioni Martin Mata, në një interviste në Zërin e Amerikës thotë se “Raporti i UNESCO-s nuk sulmon dhe nuk bën kritika për Planin e Menaxhimit të Butrintit, por shpreh një shqetësim të drejtë për dy çështje: për menaxhimin e gjithë sipërfaqes së Parkut Kombëtar të Butrintit dhe për dakordësimin midis autoriteteve shqiptare dhe të UNESCO-s, për çdo ndryshim të tij”; Intervistë të cilën po e botojmë të plotë:

Fondacioni Shqiptaro-Amerikan i Zhvillimit iu përgjigj interesimit të Zërit të Amerikës për të folur për raportin e fundit të misionit të UNESCO – ICOMOS për Butrintin.

Raporti është mjaft kritik me autoritetet shqiptare për ndryshimin e kufijve të Parkut pa vënë në dijeni dhe pa miratimin e UNESCO-s si dhe për formën e re të menaxhimit vetëm të një pjese të vogël të Parkut Kombëtar, që përfshin qytetin antik, duke lënë jashtë nën zonat e tjera.

Në një intervistë për Zërin e Amerikës, bashkëdrejtori i Fondacionit Shqiptaro-Amerikan të Zhvillimit, Martin Mata tha se ishin në dijeni të misionit të UNESCO-s në Shqipëri.

“Fondacioni Shqiptaro-Amerikan për Zhvillim ka qenë pjesë e vizitës dhe e bisedave që ekspertët nga UNESCO-s bënë kur erdhën në Shqipëri për të hartuar raportin në fjalë. Kështu që mund të themi që AADF ka qenë në dijeni që do të shkruhej një raport dhe me shumë korrektesë dhe në përputhje me të gjithë kërkesat e tyre ka dhënë atë informacion që i është kërkuar për rolin dhe pjesën që do të luante AADF në menxhimin e Butrintit”, thotë zoti Mata.

Fondacioni Shqiptaro-Amerikan i Zhvillimit është pjesë e marreveshjes me ministrinë e Kulturës për krijimin e një Fondacioni të Ri për menaxhimin e Butrintit për zonën A3, e cila përfshin sipërfaqen e qytetit antik që është më e vizitueshmja dhe zë rreth 614,3 hektarë nga rreth 9424 hektarë që është sipërfaqja tërësore e Parkut Kombëtar të Butrintit.

Misioni i fundit i UNESCO-s shprehet se menaxhimi vetëm i kësaj pjese nuk përmbush menaxhimin e integruar të arkeologjisë, monumenteve dhe pjesës natyrore të Butrintit, kërkuar edhe nga misionet e mëparshme të UNESCO-s. Misioni shprehet se, Ministria e Kulturës duhet të ruajë autoritetin në gjithë territorin e Parkut Kombëtar.

I pyetur se sa Fondacioni i qëndronte modelit të menaxhimit vetëm të qytetit antik ( zonës A3) zoti Mata u përgjigj: 

“Së pari një korrektesë të vogël. Nuk ka prezantuar AADF një Plan Meaxhimi. AADF ka një detyrë shumë specifike, është një organizatë filantropike që duhet të ndihmojë në Shqipëri dhe një nga fushat ku ndihmon është trashëgimia lulturore. Në një proces që u bë për të përzgjedhur kompaninë që do të shkrunte planin e menaxhimit AADF ka financuar këtë pjesë si një ndihmë që ne besojmë që Butrintit i duhej dhe i shërbente shumë.

Plani i Menaxhimit i prezantuar, në opinionin tonë dhe me atë që kemi dëgjuar nga ekspertët është një plan i mirë që adreson disa nga sfidat që ka Butrinti sot. Pjesa e menaxhimit të sipërfaqes, qoftë të qytetit antik, apo të gjithë sipërfaqes në tërësi ka qenë, është dhe do të jetë gjithmonë detyrë e organeve qeveritare dhe nëse doni të dini shumë ndershëm mendimin e AADF është që: po në mënyrë absolute çdo menaxhim, çdo tjetërsim, çdo ndryshim i kësaj sipërfaqe duhet të bëhet në përputhje të plotë me protokollet, me proçedurat dhe në dijeni të UNESCO-s sepse mos të harrojmë çfarë është Butrinti si një vlerë e trashëgimisë botërore dhe listuar në UNESCO.”

Plani i Menaxhimit të Butrintit miratuar nga qeveria shqiptare në qershor të vitit 2020 rekomandonte që vetëm një sipërfaqe ndoshta 100-150 hektarë që i përkiste zonës ndërtimore të Ksamilit të hiqej nga Parku Kombëtar dhe të vendosej një ‘Brez i Gjelbër’ përreth, për të parandaluar përparimin e ndërtimeve.

Në janar të vitti 2022, megjithëse qeveria e kishte miratuar vetë Planin e Menaxhimit hoqi nga Parku i Butrintit 600 hektarë dhe i hapi rrugë ndërtimeve në vijën bregdetare nga Kanali i Cukës afër Sarandës drejt Butrintit.

Raporti i fundit i misonit të UNESCO-s përmend se pas vendimit të rishikimit të kufijve të Zonave të Mbrojtura dhe heqjes së 600 hektarëve nga Butrinti, vendim që u mor në janar të vitit 2022, pa dijeninë dhe pa miratimin e Komitetit të Trashëgimisë Botërore, për më tepër u miratua një muaj më vonë leja për ndërtimin e një resorti, në shkurt të vitit 2022.

I pyetur lidhur me me këto zhvillime në zonën natyrore të Butrintit bashkëdrejtori i Fondacionit Shqiptaro- Amerikan të Zhvillimit, Martin Mata thotë: “Butrinti ka një zonë që ne e quajmë “buffer zonë” (zona tampon) dhe duke qenë se ajo është përsëri pjesë e tërësisë për ta mbrojtur si vlerë botërore Butrintin, mendimi i AADF është që çdo ndryshim poe përsëris. Apo tjetërsim i kësaj sipërfaqe duhet të bëhet në përputhje me protokollet e UNESCO-s dhe duhet të bëhet në dijeninë e tyre dhe me aprovimin e tyre.

Ne si AADF , edhe të duam nuk e kemi atë rol, nuk e kemi atë mundësi, nuk e kemi atë vendimmarrje që të ndikojmë mbi qeverinë e radhës të Republikës së Shqipërisë dhe ti themi bëje këtë punë me UNESCO-s në këtë mënyrë, apo në një mënyrë tjetër.

Detyra jonë, është shumë specifike që ne të ndihmojmë me financime dhe me gjetjen e modeleve më të mira që janë sot në botë dhe për fat të mirë trashëgimi botërore ka me shumicë sot në botë dhe për fat të mirë ka modele të mira shumë, siç ka edhe modele të këqija të cilat për fat të keq kanë rrënuar ndoshta disa nga qendrat më të rëndësishme të trashëgimisë botërore në botë dhe janë mësime të nxjerra të cilat ne jemi munduar me shumë modesti, t`i sjellim nëpërmejt këtij plani të menaxhimit që të mënjanojmë gabimet e mëdha dhe të shikohet mundësia nëpërmjet këtij plani që Butrinti të menaxhohet në mënyrë moderne dhe në mënyrë të qëndrueshme si asnjë sit tjetër”

I pyetur se a kishte një reagim nga Fondacioni lidhur me procesin në Gjykatën Kushtetutese për marrëveshjen për Butrintin, zoti Mata u përgjigj: “Komenti ynë është heshtja në respekt të një procesi i cili ka nisur. Kjo është hera e parë që ne po japim një intervistë me një kompliment të merituar, ndoshta dhe për arsyen prej prestigjit dhe reputacionit të Zërit të Amerikës.

Ne besojmë që kur një çështje është në proces palët duhet të bëjnë durim , palët duhet të presin dhe duhet të respektojnë 100% atë vendim që Gjykata Kushtetuese do të marrë. Këtë do të bëjë edhe AADF, pa diskutim. Në dijeninë tonë Raporti i UNESCO-s , me aq sa e kemi parë, ne nuk e kemi parë raportin të tërë, raporti nuk kritikon, nuk sulmon dhe nuk jep koment negativ mbi Planin e Menaxhimit.

Raporti, në mendimin tonë shpreh një shqetësim të drejtë për dy gjëra; për menaxhimin e sipërfaqes së të gjithë Parkut Kombëtar të Butrintit dhe për rakordimin, për dakordësimin midis autoritetev përkatëse shqiptare dhe të UNESCO-s për çdo ndryshim të tij.

Plani i Menaxhimit është botuar në faqen e internetit të UNESCO-s që në vitin 2020 dhe është konsultuar me UNESCO-n është pranuar si një plan menaxhimi i mirë dhe në mbarim të proçesit të Gjykatës Kushtetuese, të cilin jemi duke e respektuar 100 % me heshtjen tonë për të pritur vendimin, besoj, patjetër edhe AADF do kushtëzojë dhe do përshtasë rolin e vet ndihmues në përputhje me atë vendim që do të marrë Gjykata Kushtetuese”.

Sipas marrëveshjes për menaxhimin e Butrintit 14 shkurti shënonte kohën e kalimit të Parkut të Butrintit tek Fondacioni i ri. Zoti Mata thotë se kjo është shtyrë pas një propozimi të Ministrisë së Kulturës dhe Ekonomisë.

“Është detyrë e Fondacioni për menaxhimin e Butrintit, ngritur me vendim të parlamentit të Shqipërisë, ku ne kemi rolin tonë ndihmues, që të përcaktojë hapat që do merren. Është e vërtetë që më datën 14 shkurt sipas kësaj marrëveshje duhet të ndodhte ky tranzicion. Ka një sërë hapash si Plani konservimit , protokollet e sigurisë, plani hidrologjisë, plani arkeologjisë të cilat janë nisur dhe janë në proces. Duke qenë që këto janë kritike për jetën dhe egzekutimin Fondacionit të ri për menaxhimin e Butrintit u kërkua nga ministria e Kulturës dhe Ekonomisë që kjo periudhë tranzitore të zgjasë edhe për disa muaj.

Në gjykimin tonë nuk është rëndësi koha që harxhohet sa është rëndësi që këto protokolle dhe standarde të ushtrohen në mënyrën më të mundshme. Pra ne jemi dakord me shtyrjen. Kemi dëgjuar së fundi me keqardhje disa komente lidhur me punonjësit e Parkut që kanë presion të humbin punën. Këto nuk janë të vërteta pasi nuk është roli i AADF që të marrë dhe pushojë nga puna njerëz në institucione që janë jashtë juridiksionit dhe fuqisë së AADF-së.

Në një moment të caktuar, kur Fondacioni i ri për menaxhimin e Butrintit do jetë efektiv, në përputhje me gjithë legjislacionin e Shqipërisë këta punonjës 100% e tyre, që janë sot të punësuar në Butrint do të kalojnë nga ai punësim tek punësimi i Fondacionit për Menaxhimin e Butrintit. Jo vetëm kaq, por në mënyrë korrekte do t`i merret përsipër dhe do t`i njihen vjetërsitë e punës, ekperiencat, trajnimet, pagesat, dhe do të shikohet që t`i jepet një paketë sa më e mire e mundshme që të justikohet ajo punë që do të bëhet atje”

Lidhur me raportin e misionit të UNESCO-ICOMOS për Butrintin nuk ka ende asnjë reagim zyrtar nga autoritetet përgjegjëse shqiptare.

Prej tetorit të vitit të shkuar kur raportii misionit iu dorëzua Institutit Kombëtar të Trashëgimisë Kulturore ai nuk u publikua nga UNESCO pasi pala shqiptare nuk dha pëlqimin.

Gjykata Kushtetuese, në një gjest të pazakontë, në jaanr të këtij viti, bëri një ndryshim të procedurave të saj, duke i kërkuar qeverisë raportin e UNESCO-s dhe rihapjen e seances plenare për Butrintin.

Një grup prej 36 deputetësh opozitarë i kanë kërkuar kësaj gjykate që ta shfuqizojë si antikushtetues ligjin mbi administrimin e Parkut Kombëtar të Butrintit.