Skanerët në pikat kufitare: Kur, si dhe pse?

Kur kryeministri i Kosovës bëri të ditur këtë javë se kufizimi ndaj importit të mallrave nga Serbia do të zëvendësohet me kontroll të shtuar në pikën kufitare në Merdare, dhe paralajmëroi instalimin e pajisjeve të skanimit, një pjese të audiencës mund t’i jetë kujtuar një vizitë e Albin Kurtit në Hamburg, këtë vit.

Atje, ai u informua në detaje se si Gjermania e ruan sigurinë e vet, duke analizuar secilin mall që i hyn në territor.

Vetë autoritetet gjermane ofruan ndihmë që edhe Kosova ta avancojë kontrollin në atë nivel.

Oferta e tyre për skanerë të avancuar pasoi kërkesën ndaj Qeverisë së Kosovës që të hiqte kufizimin ndaj mallrave të Serbisë, me argumentin se po shkelte Marrëveshjen për Tregti të Lirë të Evropës Qendrore, CEFTA, dhe se po rrezikonte pjesëmarrjen në nismat rajonale.

Me heqjen e kufizimit në Merdare u zhbllokua puna e CEFTA-s.

Pse bllokadë ndaj mallrave nga Serbia?

Masat kufizuese u vendosën në qershor të vitit 2023, pas arrestimit të tre policëve kosovarë nga autoritetet serbe. Zyrtarët policorë u liruan ndërkohë, por masa mbeti në fuqi.

Ndonëse qëndroi për më shumë se një vit, autoritetet kosovare nuk dolën asnjëherë me ndonjë raport vlerësues si ka ndikuar masa në nivelin e sigurisë.

“Kosova nuk ka masa tregtare ndaj Serbisë, Kosova ka masa të sigurisë, për shkak se për dy vjet na e kanë sjellë ushtrinë katër herë afër kufirit, dhe për shkak se katër herë kemi konfiskuar sasi të jashtëzakonshme të armatimit,” tha Kurti para mediave.

Këshilltari i tij, Jeton Zulfaj, tha për RFE se Ministria e Financave dhe Dogana e Kosovës do të nisin procedurat e prokurimit për të paktën një skaner, tani për tani, dhe se prioritet është pika e kalimit kufitar në Merdare.

“Është masë shumë e rëndësishme, sepse aty vërehet se çfarë po importohet. Nuk mund të kalohet asgjë pa u vërejtur në skanerë. Është e vështirë, pastaj, që të kontrabandohen armë, siç është bërë në të kaluarën. Ky është qëllimi, rritja e nivelit të sigurisë në mallra”.

Sipas Jeton Zulfajt, nga sigurimi i skanerëve tjerë do të varet hapja e pikëkalimeve të tjera për mallrat nga Serbia.

Si do të duken këto pajisje skanimi?

Pajisjet e skanimit patjetër se do të jenë të teknologjisë tredimensionale 3D. Nuk dihet ende nëse do të jenë statike apo mobile – për këtë pritet të vendosin doganierët, varësisht prej vlugut të qarkullimit në një pikëkalim.

Skanerët statikë montohen afër kufirit, apo në zonë të caktuar, dhe bëjnë skanim të detajuar të kamionëve të mëdhenj. Më pas, doganierët kanë në kohë reale pamje 3D të brendësisë së produktit dhe brenda kamionit.

Çmimi i një skaneri të tillë nuk dihet, por Zulfaj ka thënë se do të përzgjidhen ata që janë të pranueshëm edhe për Bashkimin Evropian. Nuk dihet as sa është buxheti që ka ndarë Kosova për blerjen e tyre.

A duhet që çdo mall të kalojë nëpër skanerë?

Zulfaj ka thënë se për këtë do të vendosin zyrtarë të Doganës, pas trajnimeve profesionale që do t’i kenë për përdorimin e tyre.

Gjermania veçse ka ofruar ndihmë në aftësimin e tyre.

Dogana e Kosovës nuk ka qenë e qasshme me gjithë përpjekjet e RFE për të kuptuar më shumë në këtë drejtim.

Ndihma nga Perëndimi

Kurti dhe zyrtarë tjerë të Kosovës kanë thënë se Gjermania, Shtetet e Bashkuara dhe BE i kanë premtuar ndihmë Kosovës për sigurimin e skanerëve.

Jeton Zulfaj ka thënë se autoritetet janë në komunikime të vazhdueshme me Gjermaninë.

Drejtori për Komunikime në Ambasadën gjermane në Kosovë, Christian Bottcher, tha për RFE se vendi i tij është i gatshëm t’i ndihmojë Kosovës, dhe që skanerët mund të sigurohen pas vlerësimit të nevojave dhe në përputhje me rregullat dhe procedurat e prokurimit publik.

“Kontrolle hermetike”

Drejtori i Qendrës Kosovare për Studime të Sigurisë, QKSS, tha për RFE se është shumë me rëndësi që Kosova “të ketë kufij të kontrolluar hermetikisht”.

“Siç është parë edhe në incidentin e Banjskës, ka interes që të futen qoftë armë, qoftë individë, të cilët kanë për qëllim destabilizimin e Kosovës,” tha Mentor Vrajolli, duke përmendur edhe nevojën e kontrollimit të rreptë të të gjitha vijave kufitare dhe jo vetëm të pikëkalimeve.

Përfitimet e tjera përveç rritjes së sigurisë?

Vrajolli ka përmendur që:

• mundësohen verifikime shumë të shpejta; dhe
• mundësohet qarkullimi i njerëzve që nuk kanë qëllime të këqija.

Mungesa e një skaneri, kur ekziston nevoja për kontrolle të detajuara, siç po kryhen tani në Merdare, vërehet lehtësisht.

Disa tregtarë janë shprehur për media se kanë pritur me orë të tëra derisa kanë finalizuar të gjitha procedurat në kufi dhe në Doganë.

Vonesa, pastaj, ka efekt zinxhir.

Tregtarët në veri të Kosovës janë shprehur se si pasojë e pritjeve dhe distancës mes Merdares dhe dyqaneve të tyre, ata nuk do të kenë shumë leverdi nga mallrat serbe.

Tregtarët në jug të Ibrit e kanë mirëpritur heqjen e kufizimit, duke thënë se “tradicionalisht ka kërkesë për mallrat nga Serbia”.

Ndër vite, produktet nga Serbia kanë qenë ndër më të shiturat në tregun e Kosovës.

Sipas Agjencisë së Statistikave të Kosovës, gjatë vitit 2022, Kosova ka importuar mallra nga Serbia në vlerë prej mbi 372 milionë eurosh, ndërsa në vitin 2023, shifra ka rënë në rreth 199 milionë euro./RFE/