Nga dhuna në mision, historia e Dinarës që pret azil në Mal të Zi

Mali i Zi që nga tetori i vitit 2023 është bërë shtëpia e përkohshme e Dinara Smailovës, një revolucionare nga Kazakistani, siç e përshkruajnë organizatat ndërkombëtare.

“Unë jam një grua që ka mbijetuar dhunë seksuale në grup, dhe për këtë arsye, dekada më vonë, themelova organizatën ‘Mos hesht’, për të fuqizuar edhe të tjerat që të mos heshtin,” thotë ajo në një intervistë për RFE.

Para nëntë vjetësh u themelua organizata që ndihmon viktimat të përballen me pasojat e dhunës në familje dhe asaj seksuale.

Lufta e Dinarës për të drejtat e tyre e ka përplasur atë me autoritetet kazake.

Pasi i kritikoi publikisht për korrupsion dhe për mbrojtje joefektive të grave dhe fëmijëve, autoritetet filluan procedura kundër saj. Deri tani, për gjashtë akuza lidhur me korrupsion, mashtrim dhe shpërndarje të informatave të rreme. Për shkak të presioneve dhe kërcënimeve, në vitin 2021 ajo u detyrua të largohet nga vendi i saj.

Stacioni i parë ishte Gjeorgjia, e më pas Mali i Zi. Aty kërkoi azil. Autoritetet në Mal të Zi e arrestuan për një kohë të shkurtër më 14 prill dhe më pas ia konfiskuan pasaportën.

Dinara, mund të na ktheni në fillim, çfarë ka ndodhur në Kazakistan? Pse vendosët ta lini vendin?

Unë jam një grua që kam përjetuar përdhunim në grup. Dhe u thashë grave se duhet të jenë të forta. Për tre vjet ia dolëm të ndryshojmë mendimin e njerëzve. Edhe ligjin.

Ligji i parë që e kemi ndryshuar në Kazakistan për këtë temë ishte Ligji për dhunën seksuale. Dhe ai tashmë po zbatohet.

Ishte një hap shumë i madh që një grua, e cila është vetë viktimë e dhunës seksuale, të ngrihet, të flasë me zë të lartë dhe të fuqizojë gratë e tjera që të flasin.

Më ftuan në Amerikë, si grua revolucionare që kishte ndryshuar mendimin e të tjerëve. Është më lehtë kur të tjerët mendojnë si ju. Pas Amerikës u ktheva në Kazakistan. Ngritën aktakuzë. Donin ta mbyllnin organizatën time.

Ata donin të më heshtnin, që të mos i inkurajoja gratë të flasin për dhunën. Por, nuk ia dolën. Çdo vit kishim gjithnjë e më shumë gra që raportonin përdhunime, edhe fëmijë të përdhunuar.

Prandaj, autoriteteve u interesonte shumë të më ndalonin në këtë proces.

Pse autoritetet deshën t’ju ndalonin?

Sepse kemi zbuluar abuzime nga policia, korrupsion të madh dhe kjo nuk u pëlqente autoriteteve.

Çfarë informacioni keni mbledhur, çfarë keni arritur në pesë vjet punë?

Organizata jonë ka ndryshuar gjashtë ligje që lidhen me dhunën seksuale ndaj grave dhe fëmijëve.

Përveç kësaj, në burg janë 314 keqbërës, kemi realizuar 55.000 konsulta falas dhe kemi ngritur një qendër telefonike, ku gratë mund të raportojnë dhunën.

Pse autoritetet e Kazakistanit ju akuzojnë për shpërndarje dezinformatash dhe mashtrime?

Gjithçka që bën organizata është përmes donacioneve. Çdo gjë që kemi është raportuar dhe publikuar në mënyrë transparente në rrjetet tona sociale.

Më 16 tetor kanë ngritur aktakuzë kundër meje. Vetëm nga nëntori i vitit të kaluar kanë filluar të më kërkojnë. Më akuzojnë se kam vjedhur donacionet dhe kam kaluar kufirin. Thonë se kemi marrë 56 milionë tenge (95.000 euro) dhe vetëm një pjesë e vogël ka shkuar për avokatët.

Vetëm për punën me viktimat janë paguar 180 orë të psikologëve. Kishim një ekip prej 14 personash që merrnin paga. Pagesa për qiratë e zyrave ishte përfshirë gjithashtu. E gjithë kjo ishte e dokumentuar në të gjitha shpenzimet tona. Megjithatë, pavarësisht transparencës, autoritetet kanë shpërndarë informata të rreme për mua.

Gjeorgjia ofroi, pastaj tërhoqi mikpritjen

Zgjedhja juaj e parë ishte Gjeorgjia. Por, më pas iu dëbuan në një farë mënyre, iu ndaluan kthimin. Pse?

Në Gjeorgji na ftuan juristë që na përfshin në një program mbrojtjeje. Gjeorgjia na dha mundësinë për rehabilitim.

Aty mjekët më zbuluan se kisha kancer në mitër dhe më duhej të qëndroja për t’u operuar.

Qëndruam në Gjeorgji, ku themeluam fondacionin “Break Silence” (Mos Hesht) dhe krijuam një ekip.

Në fund të shtatorit ishim në Turqi për tri ditë dhe kur u kthyem, mua mu ndalua hyrja në kufi, ndërsa burrit jo. Më thanë se do të më kthenin sërish në Turqi.

Burri im vendosi të më shoqëronte, kështu që u kthyem së bashku në Turqi me vetëm një çantë shpine dhe asgjë tjetër. E gjithë puna jonë në Gjeorgji u ndërpre dhunshëm.

Autoritetet e Gjeorgjisë nuk dhanë ndonjë shpjegim pse na ndaluan. Atëbotë, shumë juristë thanë se kjo ishte e padrejtë. Shkuam në Konsullatën e Gjeorgjisë në Stamboll, por nuk morëm ndihmë.

Pastaj menduam të provojmë me Malin e Zi.

Në Mal të Zi prisnim mbrojtje

Si vendosët për Malin e Zi?

Vendosëm për Malin e Zi sepse është anëtare e NATO-s dhe një vend që synon të anëtarësohet në Bashkimin Evropian. Kjo ishte shumë e rëndësishme për ne dhe shpresuam se këtu do të na mbronin.

Kur mbërritëm në tetor të vitit 2023, menjëherë kërkuam azil. Policia e Kazakistanit ngriti padi kundër meje, në mënyrë që Mali i Zi të mos më jepte azil. Pra, më 12 tetor mbërritëm në Mal të Zi, dhe më 16 tetor Kazakistani paraqiti padinë. Por, kjo nuk na ndaloi.

Megjithatë, edhe në Mal të Zi u kërcënuat. A e raportuat këtë në polici dhe si reaguan ata?

Në Mal të Zi na kanë përcjellë. Ka pasur katër apo pesë raste. Kemi marrë kërcënime nga qytetarë kazakë. Madje edhe një që jeton në Itali. Ai na kërcënoi se do të na denonconte. Ne kemi leje qëndrimi edhe në Itali.

Këtë e kemi raportuar në polici. Kur na telefonuan dhe pyetën se ku jetojmë, mendova se po e bënin për të na mbrojtur dhe në mënyrë naive ua tregova adresën.

Pas një kohe, erdhën dy policë dhe e kuptova menjëherë se do të ndodhte arrestimi për ekstradim.

Nuk kisha përkthyes, nuk e flas mirë gjuhën, dhe veprova siç kërkuan. Më çuan në stacionin e policisë, më morën shenjat e gishtërinjve dhe deklaratën dhe menjëherë u hap çështja e fletarrestimit.

Gjithçka ndodhi shumë shpejt. Policia ishte me rroba civile, më nxorën shpejt në rrugë, kishte tri makina që dukeshin normale, jo si të policisë. Burri mbeti në shtëpi, mua më morën. I thanë atij se mund të vinte në këmbë. U frikësova, mendova se ishte ndonjë mashtrim sepse nuk ishin me uniformë.

Kërkova që burri të vinte me mua, sepse fillova të dyshoja nëse ata ishin vërtetë policë apo ndonjë organizatë tjetër. Kur mbërritëm në stacionin e policisë, më thanë se duhet të qëndroja në paraburgim. Ma shpjeguan gjithçka, megjithëse pa përkthyes, në një gjuhë gjysmë të kuptueshme, por përsëri ma sqaruan si do të vazhdonte procesi i ekstradimit.

Në mëngjes, burri njoftoi avokatët dhe gazetarët malazezë dhe të gjithë u mobilizuan shpejt. Ma gjetën një avokat që më ndihmoi me çështjen e ekstradimit.

Më përkrahin organizata – nga ato lokale të grave në Mal të Zi deri te Parlamenti Evropian.

“Jetojmë në pritje”

A keni frikë se do të ekstradoheni?

Jetojmë në pritje. Është shumë e vështirë kur nuk e di të ardhmen tënde, kur nuk e kupton si do të përfundojë gjithçka. Megjithatë, shpresoj që çështja ime do të trajtohet me drejtësi dhe do të vlerësohet si duhet.

Kur isha në gjykatë, gjyqtarët dhe avokatët thanë se dëmi për të cilin më akuzojnë është vetëm 42 euro.

Megjithatë, shpresa ime është Mali i Zi, që është një vend demokratik. Mali i Zi i pëlqen shumë edhe burrit tim. Veçanërisht natyra i ka bërë shumë përshtypje.

Si e kaloni kohën ndërkohë që prisni vendimin?

Kam filluar të pikturoj, të shkoj në ekspozita dhe përpiqem të shes pikturat e mia. Kjo na mban gjallë, që mund të merremi me art dhe të largojmë mendimet nga problemi ynë.

Këtu ndihem e sigurt, ndryshe nga Kazakistani. Atje nuk do të mund të veproja, siç veproj këtu. Për këtë jam mirënjohëse Malit të Zi dhe njerëzve që na mbështesin.

Si ju duket situata e grave në Kazakistan nga këtu?

Dua të them se gratë tona janë të forta. Kam parë shumë situata të tmerrshme dhe si janë ngritur gratë tona nga ato probleme. Kam parë si një grua e jona mund të bëhet shembull për qindra, për mijëra të tjera. Në Kazakistan po ndodh një revolucion i grave. Gjithçka do të përmirësohet, por gjëja më e rëndësishme është të mos heshtim.

Grave kazake u duhet ndihmë, ashtu si gazetarëve dhe avokatëve… Dhe i bëj thirrje gjithë botës të ndihmojë Kazakistanin. Mos heshtni./RFE/