Një veto e shpikur nga Gjykata: Nga qetësia në krizë, nga paraliza në konflikt

nga Kadri Kryeziu*

Qetësia e Rreme

Nëse Gjykata Kushtetuese e Kosovës shpik një veto etnike, reagimi i parë do të jetë lehtësim. Diplomatët do ta quajnë “pjekuri”. OJQ-të do ta përshkruajnë si “përfshirje”. Politikanët, nga frika e izolimit, do të zotohen për respekt. Populli, i lodhur nga krizat e pafundme, do ta pranojë si çmim të arsyeshëm për qetësi.

Por kjo qetësi do të jetë vetëm një pauzë. Një shtyrje e krizës. Dhe kriza e ardhshme nuk do të jetë thjesht ligjore – ajo mund të marrë përmasa politike e shoqërore, deri në konflikt.

Iluzioni i Harmonisë

Në pamje të parë, gjithçka do të duket se funksionon: Kuvendi do të zgjedhë udhëheqjen, do të formohet qeveria, ndërkombëtarët do ta shpallin “fitore të paqes”.

Por poshtë sipërfaqes, Republika do të ketë ndryshuar. Nga demokraci përfaqësuese, ajo do të kthehet në një shtet konsociacional, ku një komunitet i kontrolluar nga Beogradi mund të bllokojë institucionet. Vetoja nuk është mbrojtje – është një bombë kushtetuese me sahat.

Nga Vetoja në Armë

Mjafton një krizë e radhës. Beogradi urdhëron bojkot. Për shkak të vetos, Kuvendi nuk mund të konstituohet. As qeveri, as ligje. Paralizë.

Kosovarët zemërohen. Disa kundër Serbisë, disa kundër udhëheqësve vendorë, disa kundër vetë ndërkombëtarëve që e siguruan opinionin publik se vetoja ishte “e padëmshme”. Ky është recetë për destabilizim. Dhe Ballkani ka shembuj të shumtë për të treguar se paraliza e zgjatur prodhon trazira, e trazirat në shtetet e brishta shpesh sjellin dhunë.

Paralajmërimi i Ahtisaarit

Plani i Ahtisaarit e parashikoi këtë kurth. Ai garantoi të drejtat e pakicave pa sakrifikuar funksionalitetin. Përfshirja nuk barazohet me veto. Ky ishte kompromisi që i hapi Kosovës derën e pavarësisë dhe njohjes ndërkombëtare.

Të shpikësh një veto sot nuk është interpretim kushtetues, por rishkrim i marrëveshjes themelore. Është një “Ahtisaari 2.0” që Kosova nuk e ka pranuar kurrë – dhe që do të importonte modelin e dështuar të Bosnjës.

Përfundimi: Mos Mbillni Farat e Konfliktit

Dhënia e një vetoje mund të duket si lëshim i vogël për paqen e momentit. Në realitet, ajo mbjell farat e konfliktit të së nesërmes.

Detyra e Gjykatës Kushtetuese është të mbrojë parimet e Nenit 1 (“Kosova është shtet i qytetarëve të saj”) dhe Nenit 3 (“Kosova është shoqëri shumëetnike”). Shpikja e një vetoje do të ishte tradhti ndaj këtyre parimeve dhe rrezikim i mbijetesës së Republikës.

Kosova ka njohur konflikt. Nuk mund të lejojë që një vendim gjyqësor t’ia hapë derën përsëri.

*Ish-Nënkryetar i Gjykatës Kushtetuese të Kosovës