Turqia duhet të rivendosë marrëdhëniet e saj të mira me Gjermaninë

Edhe pse shpresat janë optimiste, shkelja me dhunë e të drejtave të njeriut dhe ekonomia mbeten të pranishme

Gjithçka që ata shpresonin të arrinin, kur vendosën një statujë prej katër metrash të Rexhep Tajip Erdoganit në sheshin qendror të qytetit të vogël të Wiesbaden në brigjet e Rinit në fund të gushtit, ishte që të nxisnin një debat rreth Presidentit turk dhe fjalës së lirë, u shprehën organizatorët e një festivali artistic, shkruan The Economist.

Dhe ata ia arritën, që të nxisnin jo vetëm një por më shumë debate. Disa banorë vendas ndezën qirinj pranë shprehjes “liria e shtypit” që ishte vendosur te këmbët e statujës së Erdogan. Një grua pështyu me inat mbi statujën. Të tjerë e mbuluan atë plot me grafite.

Përleshje shpërthyen mes mbështetësve turq që përkrahin Presidentin dhe kundërshtarëve të tij kurdë. Duke pasur frikë për përshkallëzimin e situatës, kryebashkiaku i qytetit u dha urdhër zjarrfikësve ta hiqnin statujën, vetëm një ditë pasi ajo u vendos aty. Policia gjermane mund të përballet me protesta shumë herë më të mëdha kur Erdogan të vizitojë Berlinin në vizitën e tij të parë zyrtare në Gjermani, aleatin e Turqisë në NATO dhe partnerin e saj më të madh tregtar në më shumë se katër vjet. Ai nuk do të jetë vetëm gjatë kësaj vizite. Në Gjermani jetojnë rreth 3 milionë banorë me origjinë turke, pothuajse dy të tretat e të cilëve kanë votuar për t’i dhënë Erdogan pushtet të pakufizuar në referendumin e vitit 2017 dhe për ta rizgjedhur atë më vonë në postin e Presidentit një vit më vonë. Kjo erdhi si një goditje e rëndë për pjesën tjetër të popullsisë.

Mospëlqimi ndaj z. Erdogan është një ndër gjërat e pakta që i bashkon të gjithë gjermanët pavarësisht bindjeve të tyre politike. Partia e krahut të majtë dhe ajo ambientaliste e akuzojnë atë për shkelje të dhunshme të të drejtave të njeriut, Ndërsa partia e krahut të djathtë nuk e mbështet atë në drejtim të ndërtimit të një xhamie në Gjermani. Edhe partia e qendrës e kryesuar nga Kancelarja Merkel dhe Kristiandemokratët nuk pajtohen me nacionalizmin islamik të tij. Marrëdhënia ndërmjet këtyre dy shteteve preku fundin vitin e kaluar. Të paktën 30 shtetas gjermanë përfunduan pas hekurave në Turqi, pjesë e një vale arrestimesh që pasuan një grusht shteti të dështuar.

Erdogan personalisht akuzoi Gjermaninë për strehimin e disa prej organizatorëve të këtij grushti shteti. Pasi zyrtarët gjermanë i ndaluan ministrat turq që të hynin në Gjermani, Erdogan i krahasoi ata me nazistët. Reagimi i qeverisë së Merkel ndaj situatës ishte duke reduktuar nivelin e eksporteve ndaj Turqisë dhe duke tërhequr trupat gjermane nga një bazë ajrore turke. Tashmë, Presidentit turk duket se nuk i ka mbetur zgjidhje tjetër, veçse të rindërtojë urat që dikur i shembi po vetë. Ekonomia e Turqisë është në prag të recesionit. Lira turke ka humbur më shumë se 40% të vlerës së saj ndaj dollarit që nga fillimi i këtij viti, duke shkaktuar një makth për bankat dhe kompanitë turke të cilat operojnë kryesisht me kapital të huaj.

Ndërsa inflacioni ka arritur në 18%. Situata i ka trembur investitorët e huaj, duke i detyruar ata t’i qëndrojnë sa më larg Turqisë. Marrëdhëniet e Turqisë me Amerikën janë në gjendjen më të keqe në më shumë se katër dekada, duke u përkeqësuar edhe nga pasojat e arrestimit të pastorit amerikan të Kishës Ungjillore në Turqi, nga vendimi i Erdogan për të blerë një sistem raketor mbrojtës në Rusi dhe nga mbështetja e Pentagonit ndaj kryengritësve kurdë në Siri. Duke qenë se edhe afrimi me Rusinë është në një situatë jo të qëndrueshme, Presidentit Erdogan i duhet me patjetër që të rivendosë marrëdhënie të mira me Gjermaninë, shprehet Mustafa Nail Alkan, një akademik në Universitetin Gazi në Ankara. “Turqia ka nevojë për një partner të cilit mund t’i besojë”, thotë në fund ai.

Këndvështrimi i qeverisë gjermane

Gjermania është e prirë të normalizojë lidhjet dhe të ndihmojë në këtë mënyrë në shmangien e një katastrofe ekonomike në Turqi. Një kthesë e rëndësishme e situatës mund ta tundojë Erdogan të rishqyrtojë angazhimin ndaj nënshkrimit të një marrëveshje që parandalojnë dërgimin e qindra mijë refugjatëve sirianë në BE. Me partinë E antiemigracionit në krah të saj, Merkel do ta kishte të lehtë rrugën nëse Erdogan do të luante lojën e vijës së ashpër. Por edhe ky i fundit duket se po tërhiqet, duke shpresuar në një rivendosje të marrëdhënieve ndërmjet tyre. Erdogan dhe miqtë e tij në media kanë ulur tonet e ashpra dhe pjesa më e madhe e shtetasve gjermanë në burgjet turke, duke përfshirë dy gazetarë, janë liruar. (Megjithatë, shtatë mbeten në gjendje arresti dhe një gazetar tjetër së bashku me një aktivist austriak u arrestua më 11 shtator.)

Zyrtarët në Ankara tani po flasin për një fillim të ri në drejtim të marrëdhënieve me BE-në. Ndërkohë, qeveria e Merkelit ka dalë kundër Amerikës për të vendosur sanksione ekonomike ndaj Turqisë, duke theksuar përherë e më shumë faktin se një kolaps i ekonomisë së Turqisë nuk është në interesin e askujt. Sipas një publikimi të fundit në gazetën e përditshme gjermane Der Spiegel, dy kompani gjermane, Siemens dhe Deutsche Bahn, shpresojnë të marrin pjesë në dhënien e një huaje prej 35 miliardë eurosh që do të shërbejë në rindërtimin e rrjetit hekurudhor të Turqisë. Edhe Turqia do të dëshironte shumë që Gjermania ta financonte këtë projekt. Por kjo nuk do të thotë se vigjilenca nga ana e Gjermanisë do të ulet.

Ashtu siç Erdogan mund t’i pëlqejë të kundërshtojë dhe të ndërhyjë në punët e Fondit Monetar Ndërkombëtar, gjasat që Gjermania ta mbështesë Turqinë shoqëruar pa asnjë kufizim, janë të pakta për të mos thënë zero. Sipas Marc Pierini, një ish-ambasador i BE-së në Turqi, Gjermania nuk do të veprojë shumë më ndryshe nga FMN-ja. Duke pasur parasysh situatën e rëndë në Turqi në drejtim të shkeljes së fjalës së lirë dhe të drejtave themelore të njeriut, çdo progres në drejtim të bisedimeve të saj në drejtim të BE-së duket i pamundur. Teorikisht, Turqia mund të bëjë disa përparime me europianët për sa u përket bisedimeve mbi një bashkim të ri doganor dhe udhëtimit të lirë, pa viza.

Por në praktikë, këto do të kërkonin reforma ekonomike dhe politike që, mesa duket, qeveria turke nuk ka ndër mend t’i zbatojë. Askush nuk e beson se Erdogan ka kaluar vite të tëra duke u përpjekur për të ndërtuar sistemin aktual që mbizotëron sot në Turqi dhe të heqë dorë prej tij, duke e shkatërruar atë në momentin e shfaqjes së shenjave të para të një krize.