Erozioni i Evropës liberale

Para dhjetë viteve, shumë kafene në Kroaci mbanin emrin “Kafe Europa”. Në Split uleshin dhe filozofonin në breg të detit në klubin pa pretendime “Kafe Gensher”. Ai i cili dëshironte të theksonte se në këtë vendin tonë gjithçka po shkon vaj, thoshte: “Ky është standard evropian”.

Tani është një numër shumëi vogël i njerëzve që flasin për gjërat që shkojnë vaj. Ndaj Evropës po shfaqet skepticizmi. Një herë ekzistonte shpresa që Evropa do të sjellël të ardhme më të mirë. Përparimi, të cilin, pas shumë viteve luftëra dhe stanjacion, njerëz të shumtë e dëshironin. Nga kjo shpresë ndërkohë u krijua njëra ndër lëvizjet më të mëdha të emigrimit në Evropë. Gjenerata e re, e arsimuar, e cila nuk përjetoi luftën, është duke u larguar në masë. Madje edhe gjeneratat më të moshuara po braktisin vendin, shumica prej tyre ikin në Gjermani. Nga “e ardhmja e Evropës” ka ngelur vetëm liria për të gjetur punë në Gjermani dhe të braktiset vendi yt. Dhe në të shumtën e rasteve të punohen punë për të cilat duhet nivel i ulët i kualifikimit. Kroacia, në fakt, nuk e ka goditur Evropën. Bregdeti i Dalmacisë po shënon bum si zonë turistike, por pasurimi i njërës palë do të thotë tri euro/orë për palën tjetër. Pubet në qytetin e Splitit tani mbajnë emrin “Kafe Ego”.

Në këtë të diele evropiane kanë ndodhur tri ngjarje qëndrore, që kanë demonstruar dobësinë evropiane, copëtim dhe dezorientim: nxënësi shembullor Macron mori çmimin e Karlit në Ahen, mbajti një leksion për Evropën dhe në fjalimin e zjarrtë kritikoi politikën gjermane të kursimit dhe eksportin e shpejtë. Ai nuk e njeh mirë zonjën Merkel nëse mendon se ajo do të lejoj, që në këtë mënyrë, të përfundoj nën presion para opinionit. Ai mirë e njehë Gjermaninë, nëse mendon se gjermanët në pritjen e tyre injorojnë kritikat që francezët kanë për politikën e kursimit të Macron. Victor Orban sërish godit me fjalimin e tij, pasi u zgjodhë kryeministër, duke theksuar se koha e demokracisë liberale ka marrë fund. SHBA u tërhoq nga Marrëveshja me Iranin dhe dëshmoi dobësinë e Evropës si lojëtar global. Shumë vende në Lindjen e Mesme më nuk llogarisin në Shtetet e Bashkuara. Ndërsa Evropa është shumë e dobët që të plotësoj këtë boshllëk.

Macron foli për fuqinë e Evropës, guximin. Me këtë shkaktoi entuziazëm, por reagimet pas fjalimeve të tij të fundit në Parlamentin Evropian tregojnë se Merkel nuk është e vetmuar në hezitimin e saj.

Kësaj Evrope i duhet guxim. Po. Ai i cili e do Evropën, për momentin, vë në pah pa dyshim paqën që na solli bashkëpunimi evropian. Më shumë mirëqenie. Por jo për të gjithë. Përpjekjet e politikës që të bindin, duhet të zënë vend në jetën e përditshme të njerëzve.

Defiçiti demokratik i Bashkimit Evropian aktualisht është shumë i madh dhe lëvizja në drejtim të “më shumë Evropë” do të jetë vështirë i realizueshëm vetëm me veresie. Ata që angazhohen për Evropën, heshtin për dobësitë e saj. Kjo është dobësia e tyre më e madhe, deri sa angazhohen për më shumë Evropë.

Ideja e Shteteve të Bashkuara të Evropës është nën hijen e mosbesimit. A do të nënkuptonte kjo fuqi edhe më të madhe për instancat mbinacionale siç është BE, e me këtë edhe aq pak legjitimet demokratik?

Demokracia liberale nuk është gjetur në shënjestër të kritikave për shkak të vlerave të saja themelore demokratike, por për shkak të fokusit në aspektin liberal, në veçanti në tregun botëror dhe rregullimin në dobi të konsorciumeve globale, bankave dhe atyre që investojnë në patundshmëri. Shumica konsideron se kjo është Evropa e të pasurëve. Shumicën e evropianëve, “liberalja” nuk i lidhë me të drejtat univerzale të njeriut, por me faktin se, siç ndodhi në Portugali, pas ndërhyrjes së Treshes, u liberalizua tregu i punës dhe tani gati nuk ka qytetar vendas i cili mund të përballojë që ta ketë një apartment në qendër të Lisbonës. Në vend të kësaj, kemi turizëm masiv, investitorë të huaj, të ardhura minimale dhe institucione publike që u përgjakën. Kapitali i huaj aktualisht po ju lëviz njerëzve nën këmbë, në tokën e atdheut. Mbrojtja e vetme të cilën vazhdojnë ta kenë nga “i huaji”, sepse kapitali financiar është abstragim sipas të cilit zemërimi nuk mund ta pushtoj Macronin, arsye kjo që në Gjermani mbahet aheng meqë ai di të mbajë fjalim të bukur. Ndërkohë, intelektualët në Francë organizojnë protesta për shkak të politikës së tij, e cila kërcënon që të përsëris gabimet, që janë bërë në Agjendën gjermane 2010.

Para pak kohësh, stilin qeverisës të Macronit, filozofi Zhan Klod Mono, e karakterizoi si “liberalizëm autoritar”. Ai tingëllon mirë në fushën ndërkombëtare, por në planin e brendshëm vret pluralizmin. Masat e kursimit të Macron, thonë, kanë të bëjnë me arsimin dhe artin, me të cilat presidenti i arsimuar mburret me kënaqësi jashtë shtetit. Etika e kompromisit tek Macron disi zhduket në një distancë gjithnjë e më të madhe. Orban është aty ku kompromisi më nuk mund të gjendet. Patosi i bindjeve, pavarësisht se në cilin spektër politik, nuk çon në besimin ndaj Evropës.

Politikanët evropianë duhet të përkthejnë idealet për të cilat luftojnë në politikë, për qytetarët e tyre. Kur “paqja” si argument më nuk është i mjaftueshëm, fillon të zihet paknaqësia. Evropa sërish mund të jetë në zemrat e evropianëve vetëm nëse ata e ndjejnë se është e rëndësishme për “të ardhmen e tyre”. Ndoshta në zonat e vogëla të banimit në kontinent, sërish do të gjenden kafe me emrat “Evropa”. Vendet, në të cilat njerëzit përsëri do të hajnë dhe pijnë, në vend të se të flasin për shqetësimet e tyre dhe parashtrojnë pyetjet për identitetin, duke shërbyer turistët nga vendet e pasura.

Më shumë Evropë  mund të realizohet vetëm me më shumë demokraci.

*Jagoda Mariniç është gazetare dhe publiciste kroato-gjermane. Para pak kohësh ka botuar librin “Made in Germany – çfarë është gjermane në Gjermani?” /DW/