Koha e telasheve

Rebelimi i Wagnerit e ka cenuar Putinin në mënyrë të rrezikshme. Rrethet e ngushta të presidentit rus po mendojnë për një jetë politike pas tij, shkruan The Economist

Pasi Vladimir Putin u emërua president i Rusisë në fund të vitit 1999, ai e krahasoi dekadën e parë post-sovjetike me ‘smutnoye vremya’, kohën e telasheve: kryengritjet, uria dhe pushtimet e fundit të shekullit XVI dhe fillimit të shekullit XVII, para ngritjes në pushtet të Romanovëve.

Kur sapo erdhi në pushtet, ai e krahasoi veten me një lloj të ri cari, duke premtuar se do të sillte qëndrueshmëri, begati dhe do të rivendoste shtetin.

Më 24 qershor, ndërsa një kolonë e milicisë së armatosur vërshoi me vrull drejt Moskës, ky premtim (i cili është shkelur prej vitesh), duket më qesharak se kurrë.

Të udhëhequr nga një kryekomandant i dhunshëm, i quajtur Yevgeny Prigozhin, mercenarët e grupit Wagner u larguan nga Ukraina e pushtuar, duke rrëzuar disa helikopterë dhe një avion ushtarak dhe duke vrarë ndoshta 20 trupa ruse gjatë rrugës.

Putini, i zemëruar, foli edhe një herë për historinë, duke kujtuar kthimin e ushtarëve nga fronti në vitin 1917 dhe “tragjedinë e luftës civile”. Këtë herë, teksa fliste për revolucionin bolshevik, ai nuk dukej si Romanovi i parë, por i fundit.

Prigozhini ishte një krijim i zotit Putin në më shumë se një mënyrë. Ai është një ish i dënuar që drejtonte një restorant në Shën Petërburg, ku Putini ftonte mysafirët e tij;

Progozhini furnizoi mercenarët më të besuar për Kremlinin nga Afrika dhe Siria; dhe hakerat e tij mund të ndërhynin në zgjedhjet perëndimore. Për të gjitha këto, siç e ka pranuar edhe vetë Putini, financimi ka ardhur nga vetë shteti.

Prigozhini u kthye në një figurë të rëndësishme pas pushtimit të Ukrainës. Në sulmin e vitit të kaluar, vlera e tij u rrit. Pajisjet ushtarake të grupit Wagner, furnizoheshin nga GRU-ja, drejtoria kryesore e inteligjencës ruse.

Grupi gjithashtu u dha hua mercenarëve disa komandantë dhe burgjet ruse siguronin mish për top. Kur grupi Wagner pushtoi Bakhmutin, një qytet në Ukrainën Juglindore, në një aksion ku humbën jetën rreth 20,000 rusë, sipas Prigozhinit, Putini e konsideroi këtë nismë efektive.

Megjithatë, duke qenë se Wagner operonte jashtë ushtrisë së rregullt, Putini e ka lejuar atë që t’i imponojë një kosto të rëndë Rusisë. Një pjesë e kësaj kostoje është financiare.

Siç ka thënë presidenti i Rusisë, Wagner mori 3 miliardë dollarë, një shumë e barabartë me 6% të shpenzimeve të mbrojtjes kombëtare në vitin e parë të luftës. Nga kjo vlerë, të paktën 1 miliard dollarë shkuan për firmën e Prigozhinit, e cila furnizonte ushtrinë.

Edhe më i rëndë ishte korrozioni i vetë Rusisë. Për të mbrojtur biznesin e tij, Prigozhini ndërtoi një platformë politike populiste, duke u përballur me elitat e pasura dhe dembele të Rusisë.

Kryengritja e grupit Wagner ekspozoi kalbjen e shtetit. Rusia është katandisur në një vend të dhunshëm, të paligjshëm, me kufij të papërcaktuar dhe milici private rivale.

Alexei Navalny, udhëheqës i opozitës që është burgosur, i cili përballet me një tjetër dënim me 30 vjet burg për akuza si “ekstremizëm”, shprehu mendimin përmes avokatëve të tij: “Nuk ka kërcënim më të madh për Rusinë se regjimi i Putinit”.

Gjatë gjithë sundimit, Putini ka folur për shtetin, ndërkohë që pas fasadës, ka shkatërruar institucionet, rregullat dhe ligjet e tij. Duke qenë se vinte nga Shën Petërburgu, një qytet i mbushur me gangsterë, ai e vazhdoi zakonin edhe si pushtetar, duke kërkuar marrëveshje joformale për të arritur dëshirat e veta.

Mikhail Khodorkovsky, një ish-manjat që fillimisht iu kundërvu Putinit duke e akuzuar për korrupsion, thotë se dy mjetet e tij kryesore të kontrollit politik, janë korrupsioni dhe dhuna.

Kështu, sistemi politik sponsorizonte interesa kriminale dhe besnikëria personale sigurohej me kompromat (shantazh).

Në këtë sistem të qendërzuar rreth një pushtetari, Putini nuk ishte një diktator, por individi më i rëndësishëm i rrjetit të korruptuar politik, dhe nxiste rivalitete midis shefave të departamenteve të ndryshme, në mënyrë që ta bënte veten të domosdoshëm: ishte i vetmi njeri mjaft i fuqishëm për të qëndruar midis rendit dhe kaosit.

Rebelimi i Prigozhinit sinjalizon një prishje publike të këtij sistemi. Për Putinin nuk ishte e pazakontë që të sulmonte shefat e ushtrisë, dhe këtë e bënte herë pas here.

Ishte si një mënyrë për t’i nxitur ata. Por kur konflikti doli në shesh, ministri i Mbrojtjes, Sergei Shoigu, dhe shefi i Shtabit të Mbrojtjes, Valery Gerasimov, e bindën atë që ta integronte grupin Wagner në strukturën e rregullt të ushtrisë së vendit.

Kështu, me miratimin e Putinit, ata e urdhëruan Prigozhinin që të nënshkruante një kontratë me ushtrinë dhe të sillte njerëzit dhe pajisjet e tij në vend deri më 1 korrik.

Prigozhini e kuptoi se do ta shkëpusnin nga financat shtetërore dhe ndoshta do ta hiqnin qafe. Prandaj ai goditi i pari, duke synuar që t’i largonte të tjerët nga pushteti.

Si një komunikues i talentuar, ai përdori retorikën e zotit Navalny dhe shpalli “një marshim për drejtësi”.

Në një video që e postoi në prag të kryengritjes, ai i tha gjërat shumë shkoqur: Donbasi, të cilin Putini pretendonte se e mbronte, ishte grabitur dhe plaçkitur nga zyrtarët rusë që nga viti 2014. Askush nuk e kishte kërcënuar Rusinë.

Në vend që të vrisnin nazistët ukrainas, të cilët nuk ekzistonin, forcat ruse po vrisnin rusët etnikë në lindje të Ukrainës.

Ndërsa ushtarët rusë po vdisnin dhe po vrisnin ukrainasit, zoti Shoigu po i trajtonte mysafirët e tij me havjar dhe konjak. Prigozhini tha se do të marshonte drejt Moskës për të çliruar Rusinë nga mashtruesit.

Për shumë oficerë të ushtrisë dhe rusë të zakonshëm, fjalët e Prigozhinit ishin të vërteta. Shumica e oficerëve nuk iu bashkuan kryengritjes së Prigozhinit, por as nuk u përpoqën ta ndalonin atë, edhe ndërsa Wagner pushtoi selinë ushtarake në Rostov-on-Don, qendra kryesore për luftën në Ukrainë.

Në të vërtetë, makina e madhe shtypëse e Putinit e terrorizon shoqërinë ruse duke torturuar protestuesit paqësorë, si një burrë që vdiq në paraburgim në Rostov, pasi kishte shpërndarë fletëpalosje kundër luftës, një javë përpara se qyteti të merrej nga rebelët. Por kjo makineri ruse u lëkund kur u përball me ushtarë të armatosur dhe ish-të dënuar.

Shërbimi inteligjent i FSB-së, që është një pasardhës i policisë sekrete të Stalinit, nuk lëvizi nga vendi. Edhe ushtria qëndroi në kazerma. Garda kombëtare nuk dukej asgjëkundi.

Ramzan Kadyrov, komandanti i luftës dhe njeriu i fortë i Çeçenisë, u mburr në Telegram se luftëtarët e tij do të “shtypnin rebelimin”, por kjo nuk ndodhi. Edhe disa propagandistë, papritmas humbën zërin.

Margarita Simonyan, shefja e RT-së, media kryesore e propagandës së shtetit, pretendoi se e kishte kaluar fundjavën duke bërë një udhëtim me anije, dhe se nuk i kishte ndjekur ngjarjet.

Gozhda e ndryshkur

Rebelimi i Prigozhinit mund të ketë zgjatur vetëm 36 orë, por ka rrëzuar një pjesë të madhe të ndërtesës së shtetit të Putinit, duke e lënë atë të poshtëruar dhe të plagosur në sytë e kolegëve të tij.

Goditja më serioze nuk ishte tentativa për grusht shteti, sepse Prigozhini ndoshta nuk kishte ndër mend të merrte nën kontroll Kremlinin, por ajo që nxori në pah: mungesën e mbështetjes popullore për Putinin.

Asnjë njeri nuk doli në rrugë për të shprehur përkrahjen për “carin”. Në fakt, turma spektatorësh dolën për të parë zhvillimin e ngjarjes.

Ata nuk mbajtën anën e askujt, por shumë vunë në dukje me tallje, burracakërinë e policisë dhe shërbimeve të sigurisë. Kur makina e Prigozhinit u largua nga Rostovi, njerëzit e trajtuan atë si një njeri të famshëm. Ndërsa policia që po kthehej në rrugë u sulmua.

Ky kolaps i autoritetit të Putinit, u reflektua edhe në shakatë që qarkullonin nëpër mediat sociale.

Në një portret të Putinit, i cili me sa duket ishte arratisur në rezidencën e tij në Shën Petërburg, ishte vënë mbishkrimi: “Kam nevojë për arratisje, jo për municione”. Dhe u përhap shakaja se qyteti më i madh i pushtuar nga ushtria ruse në luftën me Ukrainën, ishte Rostovi.

Tani që Putini ka treguar një dobësi kaq të dukshme, askush nuk mund të thotë se sa shpejt do të shkatërrohet autoriteti i tij i mbetur, apo nëse kjo nuk do të ndodhë.

Shumë varet nga fraksionet afër pushtetit. Brenda qeverisë janë tre grupe të tilla të ngushta: ushtria, FSB-ja dhe teknokratët. Jashtë saj ka disa klane të miqve të Putinit.

Të gjithë këta njerëz kanë fëmijë me interesa biznesi dhe të gjithë po mendojnë për jetën politike pas largimit të Putinit.

Megjithatë, edhe nëse e shohin Putinin si rrezik, ata mund të mos jenë të gatshëm për të vepruar. Këta njerëz të pushtetshëm nuk i frikësohen vetëm shtypjes, edhe pse rreziku i saj është i madh.

Ata gjithashtu e shohin Putinin si një gozhdë që mban së bashku sistemin e tyre jofunksional. Gozhda është e ndryshkur dhe e përkulur, por nëse hiqet, e gjithë struktura do të shembet dhe ata do të përmbysen bashkë me të.

Pavarësisht kësaj, Putini me siguri nuk do të flejë i qetë. Shumë njerëz në pozicionin e tij, do të kishin spastruar ushtrinë dhe shërbimet e sigurisë. Por në kohë lufte, ai ka nevojë për to.

Kjo është arsyeja pse ka më shumë gjasa të shtypë, jo ata që e kërcënuan me armë, por ata që u tallën me të, megjithëse ka raporte se gjenerali Sergei Surovikin, ish-komandant në Ukrainë, tashmë është arrestuar.

Putini po përpiqet të mbulojë gabimet e tij. Më 27 qershor, ai organizoi një shfaqje të fitores ndaj rebelëve. Rreshtoi rreth 2,500 burra me uniforma parade në sheshin historik të Katedrales së Kremlinit në Moskë. Ashtu si një car, ai zbriti përgjatë një tapeti të kuq të gjatë, për t’u mbajtur fjalim trupave nga shkallët e armaturës.

Ky shesh në Rusi është edhe vendi ku mbyllet drama e Pushkinit “Boris Godunov”, e cila flet për kohën e telasheve në vend. Pasi Godunov vdes, aristokratët mobilizojnë një turmë njerëzish dhe fëmijët e tij vriten. Por më pas turma zmbrapset.

Një aristokrat u ulërin njerëzve: “Pse heshtni? Le t’ju dëgjojmë duke thirrur: Rroftë cari, Dmitry Ivanovich!” Por turma është stepur. Shfaqja përfundon me paraqitjen më të njohur skenike në letërsinë ruse: “Njerëzit kanë mbetur pa fjalë”.

Andrei Zorin, historian rus në Universitetin e Oksfordit, vëren se koha e telasheve shpesh pason fundin e mbretërimit të një cari. Në rastin e Putinit, fundi mund të jetë afër./Përgatiti: Monitor/