nga Ismet Toto
Me anë të këtyre shtyllave disa herë kemi prekur një nga plagët tona më të mbëdha, burim i të gjitha fatkeqësivet t’ona, me shpresë se do të tërheqim vëmëndjen e pjesës më të mirë e më të mënçur të shqiptarëve për një plagë të rrezikshme që vazhdon së punuari dhe që i ka rrënjët të thella.
Thamë edhe pardje se Shqipëria në vajtjen e saj përpara pengohet prej mentalitetit të ndryshkur të nëpunësve të trashëguar nga imperatoria Otomane.
Ky është një fakt i pa mohuarshëm. Nëpunësit që kanë kaluar një farë moshe ndër ne, kanë qenë nëpunës të një imperatorie të çkatëruar, të korruptuar, të degjeneruar gjer në palcë. Këta nëpunës, me përjashtime shumë të rralla, kanë filluar karrierën e tyre pa ideale, pa shpresa, vetëm për rrogë, pra kanë qenë mercenarë.
Nëpunësit që kemi trashëgim nga Imperatoria Otomane pas shpalljes së Indipendencës së Shqipërisë u kthyen në vëndin e tyre. Këtu nis vazhdimi i periodës së parë, periodë tjetër edhe më demoralizonjëse se ajo e para, mbasi me kthim të tyre fillon në vënd të ndërtimit perioda e shkatërimit. Që nga shpallja e Indipendencës e mbrapa vëndi ynë bëhet shesh i intrigave dhe i grindjevet, të cilat degjenerojnë pastaj në përçarjet dhe përpjekjet e partive që mbarojnë, herë pas here në revolucione dhe në mposhtjen më të madhe të moralit.
Po më në fund vjen perioda e restauratës, e sotmja.
Vendi ynë tani ka një udhëheqës në krye. Tani pra duhet të vemi përpara me shpejtësi për të fituar edhe kohën e humbur.
Po ç’presim neve prej nëpunësve që u është mbaruar çdo energji? Këta janë bërë viktimë e rrethanave të jetës së tyre. Këta që s’kanë patur ideale në djalërin e tyre qysh mund të kenë nga këta në pleqëri?
S’ka dyshim se këta janë patriotë, të gjithë nga zëmra. Shumë mirë. T’i nxjerrim në pension duke filluar nga më pleqtë. Le të rrinë në një anë duke na dhënë herë mbas here këshilla.
Por neve – të Shqipërisë së re – kemi nevojë të kemi në punë të shtetit njerëz dynamikë, njerëz që s’tremben nga “meseletë” kur e kërkon përmbushja e detyrës. Kemi nevojë për njerëz që kanë ideale në jetë. Vetëm brezi i ri i ka këto cilësi, bashkë me zotësinë. Rinia është e pastër, e sinqertë, punëtore dhe guximtare.
Mbreti ynë ka nevojë për të tillë ushtarë të detyrës dhe ay e ka thënë kaq herë se e ardhmja Shqiptare mvaret në rininë e kulturës.
Që të çdukim pra të këqiat e sotme duhet të lëkundemi e t’a bëjmë këtë ndryshim të madh. E kërkon e mira e të gjithëve. / “Rilindja e Arbënis”, 28 shtator 1930/