Njëqind vjet shqetësim

Henry Kissinger shpjegon si mund të shmanget një luftë e tretë botërore. Amerika dhe Kina duhet të mësojnë të bashkëjetojnë. Ato kanë më pak se dhjetë vjet kohë, shkruan The Economist

Në Pekin, kanë arritur në përfundimin se Amerika do të bëjë gjithçka për të nënshtruar Kinën. Në Uashington, janë të bindur se Kina po planifikon të zëvendësojë Shtetet e Bashkuara si fuqia më e madhe në botë.

Për një analizë të mprehtë të këtij antagonizmi në rritje dhe një plan për të parandaluar që ai të shkaktojë një luftë superfuqish, vizitoni katin e 33-të të një ndërtese Art Deco, në qendër të Manhattan-it. Aty ndodhet zyra e Henry Kissinger-it.

Më 27 maj, zoti Kissinger mbushi 100 vjeç. Asnjë person i gjallë nuk ka më shumë përvojë në marrëdhëniet ndërkombëtare, fillimisht si studiues i diplomacisë së shekullit XIX, më vonë si këshilltar për sigurinë kombëtare dhe sekretar Shteti dhe për 46 vitet e fundit, si konsulent dhe emisar për monarkët, presidentët dhe kryeministrat. Zoti Kissinger është i shqetësuar.

“Të dyja palët e kanë bindur veten se tjetra përfaqëson një rrezik strategjik, – thotë ai. – Ne jemi në rrugën e përballjes midis fuqive të mëdha”.

Në fund të prillit, The Economist foli me zotin Kissinger për më shumë se tetë orë, mbi mënyrën se si mund të parandalohej që ftohja midis Kinës dhe Amerikës, të përshkallëzonte në luftë.

Megjithëse tani qëndron i përkulur dhe ecën me vështirësi, mendja e tij është shumë e mprehtë. Ndërsa mendon për dy librat e ardhshëm, mbi Inteligjencën Artificiale dhe natyrën e aleancave, ai është më i interesuar të shikojë përpara sesa të studiojë të shkuarën.

Zoti Kissinger është i alarmuar nga konkurrenca në rritje midis Kinës dhe Amerikës për epërsi teknologjike dhe ekonomike. Edhe teksa Rusia po bie në orbitën e Kinës dhe lufta tashmë ka nisur në krahun lindor të Europës, ai ka frikë se Inteligjenca Artificiale do të ndezë rivalitetin kino-amerikan.

Në mbarë botën, baraspesha e fuqive dhe baza teknologjike e luftës, po ndryshojnë aq shpejt dhe në aq shumë mënyra, sa që vendeve u mungon një parim mbi të cilin mund të vendosin rendin.

Nëse nuk mund ta gjejnë një të tillë, ato mund të përdorin forcën. “Ne ndodhemi në situatën klasike para fillimit të një lufte botërore, – thotë ai, – ku asnjëra palë nuk ka shumë hapësirë për koncesion politik dhe ku çdo trazirë e baraspeshës, mund të çojë në pasoja katastrofike”.

Studioni më shumë luftën

Zoti Kissinger është ofenduar nga shumë njerëz si një luftënxitës për përgjegjësinë e tij në luftën e Vietnamit, por ai e konsideron shmangien e konfliktit midis Fuqive të Mëdha si fokusin e punës së jetës së tij.

Pasi dëshmoi masakrën e shkaktuar nga Gjermania naziste dhe vuajtjen e vrasjes së 13 të afërmve të ngushtë në Holokaust, ai u bind se e vetmja mënyrë për të parandaluar konfliktin shkatërrues, është diplomacia kokëfortë, e përforcuar nga vlerat e përbashkëta.

“Ky është problemi që duhet zgjidhur, – thotë ai. – Dhe besoj se e kam kaluar jetën time duke u përpjekur të merrem me të”. Sipas tij, fati i njerëzimit varet nëse Amerika dhe Kina mund të kenë marrëdhënie të mira midis tyre. Ai beson se përparimi i shpejtë i Inteligjencës Artificiale në veçanti, u lë këtyre vendeve vetëm pesë deri në dhjetë vite kohë, për të gjetur një zgjidhje.

Zoti Kissinger ka disa këshilla fillestare për udhëheqësit e ardhshëm: “Përcaktoni se ku jeni. Pa mëshirë”. Në këtë frymë, pikënisja për shmangien e luftës, është analizimi i shqetësimit në rritje të Kinës.

Pavarësisht se ka namin si dikush që pajtohet lehtësisht me qeverinë kineze, Kissinger e pranon se shumë mendimtarë kinezë besojnë se Amerika është në rënie e sipër dhe se “si rezultat i një evolucioni historik, ata përfundimisht do të na e kalojnë”.

Ai beson se udhëheqësit e Kinës i përçmojnë bisedat e politikanëve perëndimorë për një rend global të mbështetur në rregulla, të cilat sipas tyre, në të vërtetë nënkuptojnë rregullat e Amerikës dhe rendin e Amerikës.

Sundimtarët e Kinës janë të fyer nga ajo që ata e shohin si pazari nënçmues i ofruar nga Perëndimi, për t’i dhënë Kinës privilegje nëse ajo sillet siç duhet (ata me siguri mendojnë se këto privilegje duhet t’i gëzojnë vetë, si një fuqi në rritje).

Në të vërtetë, disa në Kinë dyshojnë se Amerika nuk do ta trajtojë kurrë si të barabartë Kinën dhe se është marrëzi të përfytyrohet se kjo mund të ndodhë.

Megjithatë, Kissinger paralajmëron gjithashtu kundër keqinterpretimit të ambicieve të Kinës. Në Uashington, “thonë se Kina dëshiron mbizotërimin e botës…

E vërteta është se kinezët duan të jenë të fuqishëm”, thotë ai. “Ata nuk po shkojnë drejt mbizotërimit botëror në kuptimin hitlerian, – thotë ai. – Nuk është kjo mënyra e tyre e perceptimit të rendit botëror”.

Në Gjermaninë naziste, lufta ishte e pashmangshme sepse Adolf Hitleri kishte nevojë për të, thotë zoti Kissinger, por Kina është ndryshe. Ai ka takuar shumë udhëheqës kinezë, duke filluar nga Mao Ce Duni. Nuk kishte dyshime për angazhimin e tyre ideologjik, por kjo ka qenë gjithmonë e lidhur me një sens të mprehtë të interesave dhe aftësive të vendit të tyre.

Zoti Kissinger e sheh sistemin kinez si më shumë konfucian sesa marksist. Ai u mëson udhëheqësve kinezë të arrijnë fuqinë maksimale që është në gjendje të arrijë vendi i tyre dhe të kërkojnë të respektohen për arritjet e veta. Udhëheqësit kinezë duan të njihen si gjyqtarët më të mëdhenj të sistemit ndërkombëtar në lidhje me interesat e tyre.

“Nëse ata do të arrinin epërsi që mund të përdoret vërtet, a do ta çonin atë deri në pikën e imponimit të kulturës kineze? – pyet ai. – Nuk e di. Instinkti më thotë jo… Ama, besoj se ne kemi aftësinë për të parandaluar që kjo situatë të lindë, duke ndërthurur diplomacinë dhe forcën”.

Një përgjigje e natyrshme amerikane ndaj sfidës së ambicies kineze, është ta hetojë atë, si një mënyrë për të identifikuar se si të mbahet baraspesha midis dy fuqive. Një tjetër është krijimi i një dialogu të vazhdueshëm midis Kinës dhe Amerikës. Kina “po përpiqet të luajë një rol global.

Ne duhet të vlerësojmë në çdo pikë nëse konceptet e një roli strategjik janë të pajtueshme”. Nëse nuk janë, atëherë do të lindë çështja e forcës. “A është e mundur që Kina dhe Shtetet e Bashkuara të bashkëjetojnë pa kërcënimin e një lufte gjithëpërfshirëse me njëra-tjetrën? Mendoja dhe ende mendoj se kjo është e mundur”.

Por ai e pranon se suksesi nuk është i garantuar. “Mund të dështojë”, thotë ai. “Dhe për këtë arsye, ne duhet të jemi mjaftueshëm të fortë ushtarakisht për të përballuar skenarin e dështimit”.

Prova urgjente është se si Kina dhe Amerika do të sillen ndaj Tajvanit. Zoti Kissinger kujton kohën kur, në vizitën e parë të Richard Nixon-it në Kinë në vitin 1972, vetëm Mao Ce Duni kishte autoritetin për të negociuar mbi ishullin.

“Sa herë që Nixon përmendte një temë tjetër konkrete, Mao thoshte: “Unë jam filozof. Nuk merrem me këto tema. Le ta diskutojnë Çu En Lai dhe Kissinger-i këtë punë”… Por kur bëhej fjalë për Tajvanin, Mao ishte shumë i qartë.

Ai tha, “Ata janë një tufë kundër-revolucionarësh. Ne nuk kemi nevojë për ta tani. Mund të presim 100 vjet. Një ditë do t’i kërkojmë. Por ajo ditë është shumë larg”.

Zoti Kissinger beson se mirëkuptimi i krijuar midis Nixon-it dhe Maos, u përmbys pas vetëm 50 vitesh nga Donald Trump. Ai donte të frynte imazhin e tij të ashpër, duke hequr koncesionet ndaj Kinës mbi tregtinë. Në politikë, administrata Biden ka ndjekur shembullin e zotit Trump, por me një retorikë liberale.

Zoti Kissinger nuk do të kishte zgjedhur këtë rrugë në lidhje me Tajvanin, sepse një luftë e stilit ukrainas atje, do ta shkatërronte ishullin dhe do të rrënonte ekonominë botërore. Lufta gjithashtu mund të dëmtojë Kinën dhe frika më e madhe e udhëheqësve të saj, mbeten trazirat në vend.

Frika nga lufta krijon baza për shpresë. Problemi është se asnjëra palë nuk ka shumë hapësirë për të bërë lëshime. Çdo udhëheqës kinez ka pohuar lidhjen e vendit të tij me Tajvanin.

Në të njëjtën kohë, “siç kanë evoluar gjërat tani, nuk është një çështje e thjeshtë për Shtetet e Bashkuara që të braktisin Tajvanin, pa dëmtuar pozicionin e tyre gjetiu”.

Rruga

Rruga e zotit Kissinger për të dalë nga ky ngërç mbështetet në përvojën e tij në politikë. Ai do të fillonte duke ulur tensionet dhe më pas do të ndërtonte në mënyrë të përshkallëzuar besimin dhe një marrëdhënie pune. Në vend që të rendiste të gjitha ankesat, presidenti amerikan duhej t’i thoshte homologut kinez:

“Zoti president, dy rreziqet më të mëdha për paqen tani, jemi ne të dy. Në kuptimin që ne kemi aftësinë për të shkatërruar njerëzimin”. Kina dhe Amerika, pa shpallur zyrtarisht asgjë, do të synonin të përmbaheshin.

Zoti Kissinger nuk e ka pëlqyer asnjëherë burokracinë e politikëbërjes, dhe do të donte të krijohej një grup i vogël këshilltarësh, me qasje të lehtë ndaj njëri-tjetrit, që të punojnë së bashku në heshtje.

Asnjëra palë nuk do të ndryshonte rrënjësisht pozicionin e saj ndaj Tajvanit, por Amerika do të kujdesej për të zhvendosur forcat e saj dhe do të përpiqej të mos ushqente dyshimin se ajo e mbështet pavarësinë e ishullit.

Këshilla e dytë e zotit Kissinger për udhëheqësit, është: “Përcaktoni objektivat që mund të rekrutojnë njerëzit. Gjeni mjete, mjete konkrete, për arritjen e këtyre objektivave”.

Tajvani do të ishte vetëm e para nga disa zona ku superfuqitë mund të gjenin gjuhën e përbashkët dhe kështu të nxisin qëndrueshmërinë globale.

Në një fjalim të fundit, Janet Yellen, sekretarja amerikane e Departamentit të Thesarit, këshilloi se këto duhet të përfshijnë ndryshimet klimatike dhe ekonominë. Zoti Kissinger është skeptik për të dyja.

Megjithëse ai e mbështet veprimin mbi klimën, dyshon se kjo mund të bëjë shumë për të krijuar besim ose për të ndihmuar në vendosjen e një baraspeshe midis dy superfuqive. Për ekonominë, rreziku është që axhenda e tregtisë të rrëmbehet nga skeptikët të cilët nuk janë të gatshëm t’i japin fare hapësirë Kinës për t’u zhvilluar.

“Gjithçka ose asgjë”

Ky qëndrim “gjithçka ose asgjë” është një kërcënim i përpjekjeve për përmbajtje. Nëse Amerika dëshiron të gjejë një mënyrë për të bashkëjetuar me Kinën, ajo nuk duhet të synojë ndryshimin e regjimit. Zoti Kissinger shpreh një mendim që e ka pasur gjithmonë.

“Në çdo diplomaci mbi qëndrueshmërinë, duhet të ketë një element të botës së shekullit XIX”, thotë ai. “Dhe bota e shekullit XIX, mbështetej në propozimin se ekzistenca e shteteve që e kundërshtonin atë, nuk vihej në diskutim”.

Disa amerikanë besojnë se një Kinë e mposhtur do të bëhej demokratike dhe paqësore. Megjithatë, sado që zoti Kissinger do të parapëlqente që Kina të ishte një demokraci, ai nuk sheh një shembull të mëparshëm historik që ka dhënë këtë rezultat.

Me shumë gjasa, kolapsi i regjimit komunist do të çonte në një luftë civile që do të ngurtësohej në një konflikt ideologjik dhe vetëm sa do të rriste paqëndrueshmërinë globale. “Nuk është në interesin tonë që ta çojmë Kinën drejt shpërbërjes”, thotë ai.

Në vend që të gërmojë, Amerika duhet të pranojë se Kina ka interesa. Një shembull i mirë është Ukraina.

Presidenti i Kinës, Xi Jinping, kohët e fundit kontaktoi Volodymyr Zelensky-n, homologun e tij ukrainas, për herë të parë që kur Rusia pushtoi Ukrainën në shkurt të vitit të kaluar.

Shumë vëzhgues e kanë hedhur poshtë thirrjen e presidentit Xi si një gjest bosh, i krijuar thjesht për të qetësuar europianët, të cilët ankohen se Kina është afruar shumë me Rusinë.

Në të kundërt, zoti Kissinger e sheh atë si një deklaratë serioze, e cila do të ndërlikojë diplomacinë që rrethon luftën, por që gjithashtu mund të krijojë një lloj mundësie për të ndërtuar besimin e ndërsjellë të superfuqive.

Kissinger e fillon analizën, duke dënuar presidentin rus, Vladimir Putin. “Ka qenë sigurisht një gabim katastrofik gjykimi nga ana e Putinit”, thotë ai. Por sipas tij, Perëndimi nuk është pa faj.

“Mendova se vendimi për të lënë të hapur anëtarësimin e Ukrainës në NATO, ishte shumë i gabuar”. Kjo ishte destabilizuese, sepse premtimi për mbrojtjen e NATO-s pa një plan konkret për ta bërë atë, e la Ukrainën të pambrojtur, edhe pse ishte e garantuar se kjo do të zemëronte jo vetëm Putinin, por edhe shumë nga bashkatdhetarët e tij.

Detyra tani është që ta çojmë luftën deri në fund, pa krijuar terrenin për raundin tjetër të konfliktit. Kissinger thotë se ai dëshiron që Rusia të heqë dorë nga sa më shumë territor që pushtoi në vitin 2014, por e vërteta është se në çdo armëpushim, Rusia ka të ngjarë që të mbajë të paktën Sevastopol-in (qyteti më i madh në Krime dhe baza kryesore detare e Rusisë në Detin e Zi).

Një zgjidhje e tillë, ku Rusia humbet disa përfitime, por ruan të tjera, mund t’i lërë Rusinë dhe Ukrainën të pakënaqura.

Sipas tij, kjo është një recetë për përplasje në të ardhmen. “Ajo që europianët po thonë tani, për mendimin tim, është çmendurisht e rrezikshme”, shprehet ai. “Sepse europianët thonë:

‘Ne nuk i duam ata në NATO, sepse kjo është shumë e rrezikshme. Dhe për këtë arsye, do t’i armatosim sa më shumë dhe do t’u japim armët më të përparuara”.

Kissinger del në një përfundim të zymtë: “Tani e kemi armatosur Ukrainën, në një pikë ku ajo do të jetë vendi më i armatosur dhe me një udhëheqje me përvojën më të pakët strategjike në Europë”.

Për të vendosur një paqe të qëndrueshme në Europë, Perëndimi duhet të bëjë dy hamendësime imagjinare. I pari është që Ukraina të bashkohet me NATO-n, si një mjet për ta frenuar atë dhe njëkohësisht për ta mbrojtur. I dyti është që Europa të afrohet me Rusinë, si një mënyrë për të krijuar një kufi të qëndrueshëm lindor.

Natyrisht, shumë vende perëndimore, do të kundërshtonin njërin ose tjetrin nga këto synime. Me përfshirjen e Kinës, si aleate e Rusisë dhe kundërshtare e NATO-s, detyra do të bëhet edhe më e vështirë. Kina ka një interes të jashtëzakonshëm që Rusia të dalë e paprekur nga lufta në Ukrainë.

Jo vetëm që Xi ka një partneritet “pa kufij” me Putinin, por kolapsi në Moskë do të shqetësonte Kinën, duke krijuar vakum pushteti në Azinë Qendrore, që rrezikon të mbushet nga një “luftë civile e tipit sirian”.

Pas thirrjes së Xi-së ndaj Zelenskit, Kissinger beson se Kina mund të pozicionohet për të ndërmjetësuar midis Rusisë dhe Ukrainës. Si një nga arkitektët e politikës që vuri Amerikën dhe Kinën kundër Bashkimit Sovjetik, ai nuk është i bindur se Kina dhe Rusia mund të punojnë mirë së bashku.

Ato mund të jenë mëdyshëse ndaj Shteteve të Bashkuara, por gjithashtu kanë mosbesim instinktiv ndaj njëra-tjetrës. “Nuk kam takuar kurrë një udhëheqës rus që ka thënë ndonjë gjë të mirë për Kinën”, thotë ai. “Dhe kurrë nuk kam takuar një udhëheqës kinez që ka thënë ndonjë gjë të mirë për Rusinë”. Ata nuk janë aleatë të natyrshëm.

Kina dhe Ukraina

Kinezët kanë shprehur interesin e tyre kombëtar në diplomacinë mbi Ukrainën, thotë zoti Kissinger. Edhe pse nuk janë angazhuar në ndaljen e Rusisë, e pranojnë se Ukraina duhet të mbetet një shtet i pavarur dhe kanë paralajmëruar kundër përdorimit të armëve bërthamore. Ata madje mund të pranojnë dëshirën e Ukrainës për t’u bashkuar me NATO-n.

“Kina e bën këtë pjesërisht, sepse nuk do të përplaset me Shtetet e Bashkuara”, thotë ai. “Ata po krijojnë rendin e tyre botëror, për aq sa munden”.

Fusha e dytë ku Kina dhe Amerika duhet të bisedojnë, është Inteligjenca Artificiale. “Ne jemi në fillesat e një epoke teknologjie ku makineritë mund të shkaktojnë murtajë globale ose pandemi të tjera, jo vetëm bërthamore, por në çdo fushë të shkatërrimit njerëzor” – thotë ai.

Zoti Kissinger e pranon se as ekspertët e Inteligjencës Artificiale nuk e dinë se cilat do të jenë fuqitë e saj (transkriptimi i një theksi të trashë dhe të rëndë gjerman, është ende përtej aftësive të saj).

Por zoti Kissinger beson se Inteligjenca Artificiale do të bëhet faktor kyç në siguri, brenda pesë vitesh. Ai e krahason potencialin e saj shkatërrues me shpikjen e shtypjes, e cila përhapi ide që luajtën rol në shpërthimin e luftërave shkatërruese në shekujt XVI dhe XVII.

“Ne jetojmë në një botë me aftësi të jashtëzakonshme vetëshkatërruese”, paralajmëron zoti Kissinger. Pavarësisht doktrinës se njeriu duhet të jetë nën kontroll, mund të krijohen armë automatike dhe të pandalshme. “Nëse shikoni historinë ushtarake, mund të thoni se nuk ka qenë kurrë e mundur që të shkatërrohen të gjithë kundërshtarët, për shkak të kufizimeve të gjeografisë dhe saktësisë. Tani nuk ka kufizime të tilla. Çdo kundërshtar është 100% i prekshëm”.

Inteligjenca Artificiale nuk mund të shfuqizohet. Prandaj, Kina dhe Amerika duhet të shfrytëzojnë fuqinë e saj si një pengesë ushtarake. Por ato gjithashtu mund të kufizojnë kërcënimin që paraqet Inteligjenca Artificiale, ashtu siç bisedimet për kontrollin e armëve, kufizuan kërcënimin e armëve bërthamore.

“Mendoj se duhet të fillojmë të diskutojmë mbi ndikimin e teknologjisë te njëri-tjetri. Duhet të ndërmarrim hapa të vegjël drejt kontrollit të armëve, ku secila palë i paraqet tjetrës materiale të kontrollueshme rreth aftësive” – thotë zoti Kissinger. Ai beson se negociatat mund të ndihmojnë në ndërtimin e besimit të ndërsjellë që u mundëson superfuqive të vetëpërmbahen.

Sekreti është se nevojiten udhëheqës që janë mjaftueshëm të fortë dhe të mençur për të kuptuar se Inteligjenca Artificiale nuk duhet shtyrë përtej kufijve të saj. “Dhe nëse më pas mbështeteni tërësisht në atë që mund të arrini përmes fuqisë, ka të ngjarë të shkatërroni botën”.

Këshilla e tretë e zotit Kissinger për udhëheqësit është që t’i “lidhni të gjitha këto me objektivat tuaja të brendshme, çfarëdo qofshin ato”. Për Amerikën, kjo përfshin të mësuarit se si të jesh më pragmatik, duke u përqendruar në cilësitë e udhëheqjes dhe mbi të gjitha, në ripërtëritjen e kulturës politike të vendit.

Modeli i zotit Kissinger për të menduarit pragmatik është India. Ai kujton një ish-administrator të lartë indian, i cili shpjegoi se politika e jashtme duhet të mbështetet në aleanca jo të përhershme, të orientuara drejt çështjeve, në vend që të lidhin një vend në struktura të mëdha shumëpalëshe.

Një qasje e tillë transaksionale nuk do të vijë natyrshëm në Amerikë. Tema kryesore e librit të mirënjohur të zotit Kissinger, “Diplomacia”, është se SHBA-ja këmbëngul që t’i përshkruajë të gjitha ndërhyrjet e saj kryesore të huaja, si shprehje e fatit të saj për të rimodeluar botën sipas imazhit të saj, si një shoqëri e lirë, demokratike dhe kapitaliste.

Problemet

Problemi për zotin Kissinger është se parimet morale shumë shpesh i tejkalojnë interesat, edhe kur ato nuk do të prodhojnë ndryshime të dëshirueshme.

Ai e pranon se të drejtat e njeriut kanë rëndësi, por nuk pajtohet me vendosjen e tyre në qendër të politikës së jashtme të një vendi. “Dallimi është midis imponimit të tyre dhe paralajmërimit se kjo do të ndikojë në marrëdhëniet tona, por në fund, vendimi i takon vendit në fjalë”.

“Ne u përpoqëm t’i impononim ato në Sudan, – vëren ai. – Dhe shikojeni Sudanin tani”. Në të vërtetë, këmbëngulja e paprerë për të bërë gjënë e duhur, mund të kthehet në një justifikim për të mos menduar për pasojat e politikës, thotë ai.

Njerëzit që duan të përdorin pushtetin për të ndryshuar botën, argumenton zoti Kissinger, janë shpesh idealistë, edhe pse realistët zakonisht shihen si të gatshëm për të përdorur forcën.

India është një kundërpeshë thelbësore ndaj fuqisë në rritje të Kinës. Megjithatë, atje po përkeqësohet intoleranca fetare, paragjykimet gjyqësore dhe shtypja e medias.

Ai la të kuptohet (megjithëse nuk e shprehu drejtpërdrejt), se India do të jetë një provë që do të tregojë nëse Amerika mund të jetë pragmatike. Japonia do të jetë një provë tjetër.

Marrëdhëniet do të jenë të tensionuara nëse, siç parashikon zoti Kissinger, Japonia do të ndërmarrë hapa për të siguruar armë bërthamore brenda pesë viteve.

Duke shpresuar në manovrat diplomatike që ruajtën pak a shumë paqen në shekullin XIX, ai shikon nga Britania dhe Franca si shtete që mund të ndihmojnë SHBA-në, për të menduar në mënyrë strategjike për baraspeshën e pushtetit në Azi.

Kërkohen udhëheqës të mëdhenj

Udhëheqja gjithashtu do të ketë rëndësi. Zoti Kissinger ka qenë prej kohësh besimtar në fuqinë e individëve. Franklin D. Roosevelt ishte mjaft largpamës për të përgatitur një Amerikë izolacioniste, për atë që ai e shihte si një luftë të pashmangshme kundër fuqive të Boshtit.

Charles de Gaulle i dha Francës besim në të ardhmen. John F. Kennedy frymëzoi një brez. Otto von Bismarck arriti bashkimin gjerman dhe qeverisi me shkathtësi dhe përmbajtje, megjithëse vendi i tij u zhyt në luftë pasi ai u rrëzua nga pushteti.

Zoti Kissinger pranon se lajmet 24-orëshe dhe mediat sociale e bëjnë më të vështirë stilin e tij të diplomacisë. “Unë nuk mendoj se një president sot, mund të dërgojë dikë me kompetencat që kisha”, thotë ai.

Por ai argumenton se është e gabuar të shqetësohesh nëse një rrugë përpara është e mundur. “Nëse shikoni udhëheqësit që kam respektuar, ata nuk e kanë bërë këtë pyetje. Ata pyetën thjesht: “A është e nevojshme?”

Ai kujton shembullin e Winston Lord-it, anëtar i stafit të tij në administratën e Nixon-it. “Kur ndërhymë në Kamboxhia, ai donte të largohej. Dhe unë i thashë:

‘Mund të tërhiqesh dhe të marshosh rreth e rrotull, duke mbajtur një pankartë. Ose mund të na ndihmosh të zgjidhim luftën në Vietnam”. Dhe ai vendosi të qëndrojë… Na nevojiten njerëz që e marrin këtë lloj vendimi, që duan të bëjnë diçka, jo thjesht të ndiejnë keqardhje për veten”.

Udhëheqja pasqyron kulturën politike të një vendi. Zoti Kissinger, si shumë republikanë, shqetësohet se arsimi amerikan çalon pikërisht në momentet më të errëta të Amerikës. “Për të pasur një pikëpamje strategjike, duhet pasur besim në vendin tënd”, thotë ai. Perceptimi i përbashkët për vlerat e Amerikës, ka humbur.

Ai gjithashtu ankohet se mediave u mungon sensi i masës dhe gjykimit. Kur ai ishte në detyrë, shtypi ishte armiqësor, por gjithsesi kishte dialog me ta. “Më çmendnin, – thotë ai. – Por kjo ishte pjesë e lojës… ata nuk ishin të padrejtë”. Sot, në të kundërt, ai thotë se mediat nuk kanë asnjë nxitje për të reflektuar. “Ka nevojë për baraspeshë dhe moderim. Institucionalizojeni atë. Ky është qëllimi”.

Por më e keqja nga të gjitha është vetë politika. Kur zoti Kissinger hyri në botën e politikës në Uashington, politikanët nga të dyja partitë darkonin vazhdimisht së bashku.

Ai kishte marrëdhënie miqësore me George McGovern, kandidat presidencial demokrat. Për një këshilltar për sigurinë kombëtare, kjo do të ishte e pamundur sot, beson ai.

Gerald Ford, i cili mori detyrën pasi Nixon dha dorëheqjen, kishte besimin e kundërshtarëve se do të vepronte me dinjitet. Sot, çdo mjet konsiderohet i pranueshëm.

“Mendoj se Trump, dhe tani Biden, e kanë tepruar me nivelin e armiqësisë”, thotë zoti Kissinger. Ai ka frikë se një situatë si “Watergate”, mund të çojë në dhunë dhe se Amerikës i mungon udhëheqja. “Nuk mendoj se Biden mund të frymëzojë njerëzit dhe… shpresoj se republikanët mund të gjejnë dikë më të mirë”, thotë ai. “Nuk është një moment i madh në histori, – ankohet, – por alternativa është abdikimi total”.

Amerika ka nevojë të dëshpëruar për një mendim strategjik afatgjatë, beson ai. “Kjo është sfida jonë e madhe që duhet të zgjidhim. Nëse nuk e bëjmë, parashikimet për dështim do të vërtetohen”.

Nëse koha është e shkurtër dhe udhëheqja mungon, ku i lë kjo perspektivat që Kina dhe Shtetet e Bashkuara të gjejnë një mënyrë për të bashkëjetuar në paqe?

“Ne të gjithë duhet ta pranojmë se po jetojmë në një botë të re, – thotë zoti Kissinger, – sepse çdo gjë që bëjmë, mund të shkojë keq. Dhe nuk ka asnjë drejtim të garantuar”.

Sidoqoftë, ai thotë se ndjen shpresë. “Jeta ime ka qenë e vështirë, por ka terren për optimizëm. Dhe vështirësia është gjithashtu një sfidë. Nuk duhet të jetë gjithmonë një pengesë”.

Ai thekson se njerëzimi ka bërë hapa të mëdhenj. Natyrisht, është e vërtetë se ky përparim ka ndodhur shpesh si pasojë e konflikteve të mëdha: pas Luftës Tridhjetëvjeçare, luftërave të Napoleonit dhe Luftës së Dytë Botërore, por rivaliteti midis Kinës dhe Amerikës, mund të jetë i ndryshëm. Historia tregon se, kur dy fuqi të këtij lloji ndeshen me njëra-tjetrën, rezultati normal është konflikti ushtarak.

“Por kjo nuk është një rrethanë normale”, argumenton zoti Kissinger, “për shkak të shkatërrimit të ndërsjellë dhe Inteligjencës Artificiale”.

“Mendoj se është e mundur që të krijohet një rend botëror mbi bazën e rregullave për të cilat mund të pajtohen edhe Europa, edhe Kina dhe India, dhe kjo popullatë tashmë është një pjesë e mirë e njerëzimit. Pra, nëse shikoni anën praktike, mund të përfundojë mirë, ose të paktën, mund të përfundojë pa katastrofë dhe ne mund të bëjmë përparim”.

Kjo është detyra e udhëheqësve të superfuqive të sotme. “Immanuel Kant tha se paqja, ose mund të ndodhë nëpërmjet mirëkuptimit njerëzor, ose ndonjë fatkeqësie”, shpjegon zoti Kissinger. “Ai mendoi se kjo do të ndodhte përmes arsyes, por nuk mund ta garantonte. Kjo është pak a shumë ajo që mendoj unë”.

Prandaj, udhëheqësit botërorë mbajnë një përgjegjësi të rëndë. Atyre u nevojitet realizëm për t’u përballur me rreziqet e afërme, vizion për të gjetur një zgjidhje në arritjen e një baraspeshe midis forcave të vendeve të tyre dhe vetëpërmbajtje, për të mos përdorur në mënyrë maksimale fuqitë e tyre sulmuese. “Është njëkohësisht një sfidë e jashtëzakonshme dhe një mundësi e madhe”, thotë zoti Kissinger.

E ardhmja e njerëzimit varet nga arritja e kësaj. Pas katër orësh bisedë, dhe vetëm disa javë para festimit të 100-vjetorit, zoti Kissinger shtoi me një humor karakteristik: “Sido që të ndodhë, unë nuk do të jem këtu për ta parë”./Përgatiti: Monitor/