Paradokse qesharake

nga Ismet Toto

Mirëqënia materiale nuk është qëllimi kryesor që na jemi mbledhur bashkë e kemi bërë një “Shtet”. Se po t’ishte kështu e vërteta, nuk ka se si shpiegohet fakti që qindra dhe mijëra shqiptarë u bënë theror vullnetarisht për një ide: “lirimi i Atdheut”. Po t’i hedhim një sy të shkuarës do të shohim se fusha, brigje gurë e shkrepa të Arbërisë s’onë janë lyer me gjak petritash. Ju thaftë goja atij shqiptari zemër-akull që guxon të mohojë idealizmën e dëshmorëve t’onë. Si Dielli në qiell ashtu shkëlqen për ne “IDEJA” e “Shqipëris së lirë”, ndër të parët t’onë. Na, do të rrojmë si komb më vehte aq kohë sa drejtimin e jetës të na e japë ky ideal që trashëgojmë, ky ideal i shënjtë i atdhe-dashurisë.

Mirpo midis nesh kemi njerëz që mendojnë ndryshe. Këta predikojnë se libri i të shkuarës duhet mbyllur një her’e mirë. T’e quajmë të shkuarën “Një drrasë të fshirë” dhe të fillojmë si një popull i ri, t’adoptohemi qytetërimit e të krijojmë një jetë të re siç e do shekulli. Me një realizmë të ekzazheruar predikojnë të shikojmë vetëm të sotmen dhe të pregatitemi për të nesërmen. Kështu mendojnë predikuesit e materializmit t’onë. Këta na mohojnë të shkuarën t’onë, traditat t’ona dhe fisin t’onë. Kanë vënë në dyshim moralin e shoqëris shqiptare gjatë shekujve!

Kështu na predikojnë me nxehtësi të zotët e pendës, ndërsa ne të tjerët që s’jemi të fuqishmë në predikimet, kemi zakon të themi brutalisht të vërtetat, siç i mendojmë dhe i ndjejmë.

Nuk mjafton të jesh i regjistruar në Zyrën e Shtetit Civil nënështetas shqiptar ose të kesh mësuar pakë shqip, ose të të jetë dhanë një nëpunsi shteti që të kesh të drejtë të quhesh “Shqiptar”. Shqiptar mund të quhesh nën këto, por kondita vetëm formalisht. Sllavë, Grekër, Turq ose edhe Kinezë e Japonezë, mbasi të kenë jetuar për disa kohë në Shqipëri mund të marrin qytetarin e këtij vëndi. Kështu është kudo, por që të quhesh nacionalist, që të besohesh si i tillë? Është shumë zor. Duhen prova shumë të shëndosha. Besimi nuk fitohet me përalla, fitohet me punë me djersë e me gjak! Ne bijt e këtij vëndi nuk do të tolerojmë kurrë të ndërhyjnë midis nesh, nacionalizma e të cilëve është enigmatike, se pse ah! Në këto kohët e fundit me flamur të sinqeritetit dhe të dashurisë ka hyrë shumë plaçk’e dëmshme në rrethin t’onë.

Dhe kjo plaçkë mund të përhapë sëmundje që nuk shërohen kurrë.

Pra më parë nga çdo gjë për punët t’ona duhet të shikojmë dhe se kush na flet. Jemi një popull naiv. Objektiviteti mund të na gënjejë e të na shpjerë në greminë. Duhet t’i shikojmë nga çdo pikëpamje dhuratat që ndokush dëshëron të na bëjë. Në “bona fide” po, por me mënd e me sy të çelur, se është çështëje jete.

Ata që na predikojnë, t’a zëmë të pa qënur të shkuarën, në qofshin në “bona fide” gabojnë trashësisht. Vërtetojnë se nuk njohin popullin shqiptar veç se përcipërisht. Theoria e tyre mund të jetë ideale për ta, moderne ose e frytëshme për këtë vënd. Mund të ketë një tok të mira me veh-te, por kurrë nuk do mund të përpiqet me shpirtin e shqiptarëve. Mund të vuajmë sot, mund të ikim avash e keq drejt qytetërimit, mund të kemi rreziqe përpara, të gjitha mund t’i pësojmë, çdo gjë mund të sakrifikojmë por jo të “shkuarën”. Ajo është shpirti ynë. Na jetojmë për hir t’asaj. S’kemi gjë më të shtrenjtë veç së djeshmes.

Dhe po sa t’admetojmë qënien e idealit të nacionalizmës në Shqipëri është një absurditet një kundërshtim në vet vet-he të predikojmë se jemi një komb i ri që fillon të jetojë sot pa patur një të shkuar. E shkuara është themelia e ndërtesës. Na do t’a ngrehim këtë ndërtesë si pas shpirtit dhe ndjenjave t’ona. A mos shkelmuan të shkuarën e tyre Inglizët, Francezët, Gjermanët, Italianët, Grekët? E neve pse duhet t’a mbyllim librën e së shkuarës? Mos kujtojnë se kemi ndonjë të shkuar të keqe ose që na turpëron? Shqiptarët e vërtetë janë krenarë për të.

Po t’ishte se jemi bashkuar për mirëqënien material dhe kemi bërë një Shtet, sa na këshillojnë predikonjësit e ditës do t’ishëm me vënd. Po ah! ka të tjerë faktorë që na mban më këmbë për punë e për luftë ”zjarri i dashuris për atdhe”, zjarr që del nga vorret e dëshmorëve t’onë. Në fund të fundit në duhet të marrim një mësim neve të rinjt duhet të çelim vetëm pakë faqe të Naimit dhe të Fishtës. Pseudo ideologjizmat e sotme paradokse qesharake në substancë si pluhur i udhës- pa ndjenja, pa flakë e pa dashuri./Ora, 5 gusht 1931/