E ardhmja e Inteligjencës Artificiale në Britani

Si mund të realizohen ëndrrat e Britanisë për Inteligjencën Artificiale. Basti i kryeministrit Rishi Sunak se Britania mund të përparojë në Inteligjencën Artificiale, kërkon një qasje të re, shkruan The Economist

Rishi Sunak ëndërron që Britania të bëhet një superfuqi në fushën e Inteligjencës Artificiale. Kryeministri thotë se kjo teknologji, e cila ka tërhequr shumë interes global në kohët e fundit falë sukseseve të modeleve të mëdha gjuhësore si GPT-4, mund të nxisë rritjen ekonomike dhe të përmirësojë shërbimet publike të ngadalta të vendit.

Njoftimet e lidhura me Inteligjencën Artificiale, këto ditë burojnë me shumë shpejtësi nga Downing Street, adresa ku ndodhet Parlamenti britanik.

Në mars, kancelari Jeremy Hunt u zotua se vendi do të shpenzonte 1 miliardë paund (1.3 miliardë dollarë) gjatë pesë viteve të ardhshme për teknologjinë artificiale dhe superkompjuterët.

Në maj, zoti Sunak u takua me shefat e kompanive kryesore të Inteligjencës Artificiale në Londër. Më 7 qershor, kur takoi Joe Biden në Washington, ai tha se Britania do të mirëpriste “samitin e parë global mbi Inteligjencën Artificiale” këtë vjeshtë.

Potenciali

Ambiciet e tij më të gjera janë të përcaktuara qartë. Inteligjenca Artificiale ka potencial të madh dhe Britania gëzon përparësi që mund ta ndihmojë. Përveç Kinës dhe Amerikës, Britania është ndoshta vendi më i mirë për të hapur një kompani të re teknologjike (shih grafikun 1).

Ajo është shtëpia e platformave të rëndësishme të Inteligjencës Artificiale, si DeepMind, një laborator kërkimor për Inteligjencën Artificiale në pronësi të gjigantit teknologjik Alphabet, dhe firma Stability AI, një startup i Inteligjencës Artificiale.

Të dyja firmat ndodhen në Londër. Universitetet e shkëlqyera të vendit nxjerrin të diplomuar të aftë, që priren të punojnë në fushën e Inteligjencës Artificiale. Për më tepër, Londra është një qytet i rëndësishëm global që tërheq investitorë dhe emigrantë të kualifikuar.

Të dhënat e mbledhura nga organet publike të vendit, veçanërisht nga Shërbimi Kombëtar Shëndetësor (NHS), mbi rezultatet e përdorimit të drogës, logjistikën spitalore ose skanimet e trupit, mund të mundësojnë një “minierë ari” për trajnimin e Inteligjencës Artificiale të përqendruar në shëndetin e njeriut. Qeveria gjithashtu zakonisht gjen mënyra të mira për ta përdorur teknologjinë siç duhet.

Pak më shumë se një dekadë më parë, ajo krijoi Shërbimin Dixhital Qeveritar, i cili dixhitalizoi shërbimet publike, si lëshimi i pasaportave ose patentave. Kjo është kopjuar nga qeveri të tjera në Europë dhe Amerikë.

Por, pavarësisht dëshirës së madhe për të qenë revolucionarë në teknologji, qeveria e zotit Sunak ende nuk është përballur me realitetin: ka pengesa të mëdha që ende bllokojnë rrugën e Britanisë drejt suksesit.

Sistemet e Inteligjencës Artificiale janë të ndërtuar nga tre përbërës: llogaritja kompjuterike, grupet e të dhënave dhe puna e njerëzve të cilët dinë se si t’i menaxhojnë të dyja. Një industri e suksesshme, nga ana tjetër, ka nevojë për ligje të duhura rregullatore. Britania ka vështirësi serioze në të gjitha këto fusha, veçanërisht në dy të parat.

Problemi më urgjent është në lidhje me “llogaritjen kompjuterike”, termi që përdorin studiuesit e Inteligjencës Artificiale për infrastrukturën jetike. Nevojitet shumë fuqi kompjuterike për të trajnuar llojin e ri të modeleve të Inteligjencës Artificiale.

Asnjë nga tre kompanitë e mëdha teknologjike – Amazon, Google, Microsoft – nuk ka ndërtuar një rrjet të madh dhe të përparuar të njësive të përpunimit grafik (GPU), që të mundësojë që llogaritja të bëhet në shkallë të gjerë në Britani (shih grafikun 2). Vetëm firma Oracle, një e sapoardhur në fushë ofron një rrjet të tillë.

Kjo mangësi ka ardhur pjesërisht për shkak të tregut të vogël vendas të Britanisë dhe mungesës së qasjes në tregun e madh në pragun e saj.

Fati i DeepMind, kompanisë më të madhe të Inteligjencës Artificiale në vend, ilustron problemin e vendit me llogaritjen kompjuterike. Në kohën kur u ble nga Google (Alphabet) në vitin 2014, firma kishte një staf prej 80 vetash, të gjithë në Londër.

Sot ajo është shumë më e madhe, dhe mbi 15% e punonjësve tani ndodhen në Amerikë, kryesisht në selinë e Alphabet. Demis Hassabis, një nga themeluesit e DeepMind, thotë se kjo rritje nuk mund të kishte ndodhur vetëm me burimet e brendshme vendase: arsyeja kryesore pse u shit te Google ishte se firma DeepMind kishte nevojë për të pasur qasje në llogaritjen kompjuterike, që nevojitet për modelet e trajnimit.

Sot, firma DeepMind i trajnon modelet e saj gjuhësore në Oklahoma. Problemet me të cilat u përball afërsisht një dekadë më parë vazhdojnë edhe sot. Fatkeqësisht nuk janë bërë shumë përpjekje për të ndrequr të metat.

Mungesa e qasjes në llogaritjen kompjuterike mbetet problemi më i madh për zhvillimin e Inteligjencës Artificiale në vend dhe për të korrur fitimet më të gjera ekonomike që ëndërron zoti Sunak.

Politikanët thonë se po marrin masa për këtë. Ministri Hunt thotë se do të shpenzojë 900 milionë paund për një superkompjuter, ndoshta në Qendrën Paralele të Informatikës në Edinburg, “sepse Inteligjenca Artificiale ka nevojë për kuaj-fuqi llogaritëse”. Kjo qendër është me të vërtetë e klasit botëror në superkompjuterë për kërkime shkencore.

Por, ky superkompjuter i ri që do të ndërtohet, nuk do të jetë gati para vitit 2026 dhe qendra nuk ka përvojë në ndërtimin e rrjeteve GPU që përdoren për të trajnuar modele të mëdha të Inteligjencës Artificiale.

Dhe ndërsa rrjetet cloud të ofruara nga Amazon, Google dhe Microsoft (të cilët njihen gjithashtu si “hipershkallëzues”) përditësohen në mënyrë rutinë me çipat më të fundit, qendra në Edinburg ka ngelur shumë mbrapa në këtë drejtim.

Dhe çfarëdo rrjeti të ri GPU që të marrë, do ta mbajë për shumë gjatë, duke marrë parasysh edhe faktin se në vitin 2031, qendrës i mbaron financimi. Kjo është një kohë shumë e gjatë për këtë fushë të teknologjisë ku ndryshimet ndodhin shumë shpejt.

Superkompjuterë me kuaj fuqi

Mark Parsons, shkencëtar i shquar i kompjuterëve i cili drejton qendrën në Edinburg, ka të drejtë kur thotë se superkompjuterët dhe rrjetet GPU janë gjithnjë e më të ngjashëm, por edhe ai e pranon se plani i qeverisë ka disavantazhe.

“Rrjetet GPU duhen përditësuar në mënyrë të vazhdueshme dhe të rregullt për të ndjekur ritmin”, pranon ai, duke shtuar se kostoja e arritjes së kësaj, është shumë e lartë. Të tjerë tregohen më të shkoqur dhe nuk i sheqerosin fjalët.

“Qeveria tregohet jashtëzakonisht e pandershme kur pretendon se një kompjuter i vetëm dhe i fuqishëm në Edinburg do të mund të zgjidhë problemet kompjuterike të Britanisë”, thotë një teknik, i cili e kupton mirë përzierjen e të dhënave, llogaritjeve dhe aftësive që nevojiten.

Ekziston një mundësi alternative: marrja me qira e llogaritjes kompjuterike nga jashtë. Asnjë kompani apo agjenci qeveritare, nuk është plotësisht e përjashtuar nga përdorimi i Inteligjencës Artificiale. Çdokush (të paktën kur mungesa globale e çipave do të lehtësohet), mund të marrë me qira superkompjuterë cloud që përdoren për të trajnuar modele.

Çdokush mund të shkarkojë Common Crawl, një bazë të dhënash online mbi të cilën është trajnuar GPT-4 dhe të fillojë të trajnojë një model të caktuar. Dhe çdokush mund të përdorë GPT-4 ose një sërë modelesh të shkëlqyera me burim të hapur, për të gjeneruar tekst ose kod.

“Llogaritja nuk është si nafta”, vëren tekniku. “Mund të telefononi Amazon dhe ta merrni me qira. Është një problem që paratë mund ta zgjidhin. Nuk është ndonjë gjë magjike që nuk mund ta kesh”, thotë ai. Disa kompani po bëjnë pikërisht këtë gjë. Shefi i kompanisë Stability, Emad Mostaque, thotë se firma e tij në Londër i trajnon modelet e saj në qendrat kompjuterike të Amazon, me seli në Ohio dhe Virginia.

Problemi është se shumica e firmave nuk e ndjekin këtë shembull. Shumë shpesh, zyrtarët ose kompanitë britanike kërkojnë që të dhënat e tyre të mbeten në vend, qoftë për arsye politike, sigurie kombëtare, privatësie apo diçka tjetër.

As Ministria e Mbrojtjes dhe as NHS-ja nuk janë të gatshme të ngarkojnë të dhëna të ndjeshme në “retë” kompjuterike të huaja. Shefi i një kompanie të madhe teknologjike përshkruan se si janë lutur për të pasur qasje për llogaritje kompjuterike në Britani.

Atij iu ofrua qasje në GPU në Holandë ose në Irlandë. Por pa pasur GPU lokale, ai nuk mund të ndihmojë klientët qeveritarë të trajnojnë ose të drejtojnë modele të Inteligjencës Artificiale, duke u mbështetur në grupet e tyre unike të të dhënave.

Nga ana tjetër, ndjeshmëria për të dhënat nuk është e vetmja pengesë në marrjen me qira të fuqisë kompjuterike në një vendndodhje tjetër. Është më fitimprurëse kur fuqia kompjuterike ndodhet në atdhe.

Inxhinierët e Inteligjencës Artificiale dhe kompanitë, fitojnë ekspertizë, duke eksperimentuar rregullisht mbi të. Teknikët që kërkojnë risi kanë nevojë për kohë praktike. “Një vend gjeneron përfitime të mëdha, duke pasur qasje fizike në asetet teknologjike.

“Të mësosh duke bërë” dhe ndërthurja e njohurive të procesit, është çelësi për të pasur një ekosistem të teknologjisë së lartë dhe vendet e punës dhe kompanitë me vlerë të lartë, që e shoqërojnë atë”, thotë Matt Clifford, kryetari i Agjencisë së Kërkimeve dhe Shpikjeve të Përparuara, një firmë që ndihmon në financimin e kërkimit në teknologji.

Qendrat

Prandaj, për të pasur përparime ambicioze, gjigantët e teknologjisë duhet të ngrenë qendra GPU në Britani. Si mund të bëhet kjo? Në radhë të parë, thotë një shef i teknologjisë, zoti Sunak duhet të dijë më mirë se çfarë të kërkojë. Ai mund të fillojë duke ngritur një “njësi globale lobimi” për t’u bërë trysni kompanive si Amazon, Google ose Microsoft, që të hapin qendra në Britani.

Qeveria duhet të marrë parasysh se çfarë do të duhej të ndërtonin këto kompani në Britani.

Nuk është i nevojshëm ndërtimi i qendrave të reja. Amazon, Google ose Microsoft mund të zëvendësojnë serverët në qendrat e tyre ekzistuese (të stilit të vjetër) me seli në Britani, me ato që përfshijnë çipat e rinj të prodhuar nga Nvidia, idealisht modelet më të fundit A100 ose H100.

Marrja e këtyre çipave mund të jetë problemi më i madh në një periudhë afatshkurtër, duke pasur parasysh krizën globale në furnizim.

Një sfidë tjetër do të ishte sigurimi i furnizimeve të mjaftueshme me energji elektrike, me kosto mjaft të ulët (dhe idealisht ekologjike), sepse trajnimi i modeleve të Inteligjencës Artificiale kërkon shumë energji. Detyra të tilla nuk duken të pakapërcyeshme, edhe nëse nuk do të kishte zgjidhje të shpejta. Por deri atëherë, Britania duhet të kënaqet me përdorimin e kompjuterëve të huaj.

Megjithatë, sa më e gjatë të jetë vonesa, aq më të ulëta janë shanset për sukses. Pa pasur qasje në shkallë të lartë në grupet GPU, del i humbur një grup tjetër kompanish britanike: ato që përpiqen të furnizojnë mjetet praktike mes bumit të Inteligjencës Artificiale.

Nigel Toon, shefi i Graphcore, një kompani e re britanike me seli në Bristol, e cila prodhon çipa të Inteligjencës Artificiale, vëren se konkurrentët amerikanë kanë përparësi të mëdha që atij i mungojnë në shitjen e produkteve.

Ai sigurisht që dëshiron që superkompjuteri i ri në Edinburg të favorizojë furnizuesit britanikë si firma e tij. Megjithatë, koha po kalon. Sequoia, një nga investitorët më të mëdhenj të Graphcore, i vlerësoi me zero aksionet e Graphcore në prill.

Meta, një tjetër gjigant amerikan i teknologjisë, ka marrë tashmë disa punonjës nga ekipi i Graphcore. Firma në Bristol ka nevojë të dëshpëruar për të përfshirë çipat e saj në qendrat e të dhënave.

Pas vështirësisë së llogaritjes kompjuterike, sfidat e tjera duken më të menaxhueshme. Një prioritet është përmirësimi i grupeve të të dhënave të disponueshme për zhvilluesit e Inteligjencës Artificiale. Të dhënat e gjeneruara nga agjencitë publike, duhet të jenë lënda e parë më tërheqëse për ata që punojnë në Inteligjencën Artificiale.

Për fat të keq, ato janë shpesh një rrëmujë, duke përfshirë edhe të dhënat e sistemit shëndetësor kombëtar NHS.

Të dhënat që kanë të bëjnë me mirëqenien sociale nuk janë më të mira. Për shembull, zyrtarët thonë se sistemet kompjuterike që drejtojnë Departamentin e Punës dhe Pensioneve janë aq të dobëta, sa që nevojiten gjashtë muaj për të përshtatur përfitimet e klientëve me inflacionin. Përpjekja për të ndërtuar një “BenefitsGPT” me infrastrukturën e vjetëruar të shekullit XX, duket si një marrëzi.

Të paktën pastrimi i grupeve të të dhënave të vlefshme është një detyrë që bie nën kontrollin e qeverisë. Zyrtarët gjithashtu mund të kërkojnë përfitime në procesin e gjenerimit të të dhënave të reja.

“Shtetet nuk po përdorin përparësinë e tyre të vetme: të drejtën sovrane për të prodhuar të dhëna për gjërat që kompanitë nuk i kanë”, thotë Benjamin Bratton, i cili ka shkruar një libër mbi marrëdhëniet e shtetit me teknologjinë.

Ai vëren se shtetet kanë mjetet “për të prodhuar modele të shoqërive të tyre”, por qeveria e Britanisë (si shumica e qeverive), mbetet mbrapa kompanive të teknologjisë në aftësinë për të modeluar sjelljen e njerëzve të saj, mjedisin e vendit dhe burimet e tij.

NHS-ja është një fushë e përsosur ku mund të rinovohen të dhënat, megjithëse përpjekjet e kaluara për ta bërë këtë, kanë dështuar njëra pas tjetrës. Për shembull, “NHS IT”, një përpjekje për të centralizuar të dhënat mjekësore që u lançua në vitin 2002, mori të paktën 10 miliardë paund nga buxheti i shtetit, përpara se të braktisej në heshtje në vitin 2011. Kompani të reja po shfaqen, duke u përpjekur të zgjidhin problemin.

Disa firma të reja startup dëshirojnë të paguhen për të pastruar grupet e të dhënave qeveritare, për t’i bërë ato të dobishme në trajnimin e modeleve të Inteligjencës Artificiale dhe për të përmirësuar shërbimet më të zakonshme që mundësojnë këto flukse të dhënash.

Shuma prej 100 milionë paund e ofruar së fundmi nga ministri Hunt, mund të ndihmojë. Ajo do të shpenzohet përmes një “task-force” të re. Platforma do të përqendrohet në gjetjen e mënyrave për të trajnuar modele të mëdha për sektorin publik dhe në kryerjen e “investimeve strategjike në sferën e inteligjencës artificiale”, thotë një zyrtar. Kjo është shenjë e mirë, edhe nëse shuma e parave në dispozicion është e vogël.

Trajnimi i një modeli të madh është shumë i kushtueshëm. “Qeveritë kanë ndikimin më interesant mbi të dhënat”, thotë zyrtari. Task-forca mund të përdorë një pjesë të parave për të krijuar një industri të të dhënave mbi higjienën, diçka për të cilën deri më sot, nuk ka pasur një model biznesi.

Realizimi i gjithë kësaj, nga ana tjetër, kërkon që të ketë mjaftueshëm njerëz të aftë. Universitetet britanike prodhojnë shumë prej tyre, por duke pasur parasysh joshjen e madhe që krijon Silicon Valley, një fluks i madh teknikësh zhvendosen përtej Atlantikut. Dhe ndërsa talenti rrjedh drejt Perëndimit, ai merr me vete pronësinë intelektuale.

“E vërteta është se numri i njerëzve me trajnim të plotë është shumë i vogël”, thotë Nathan Benaich nga Air Street Capital, një firmë në Londër. “Sigurisht që ata nuk punojnë për qeverinë dhe nuk mund të punësohen nga qeveria për të bërë një marrëveshje me shitësit e cloud. Këta janë personat që e dinë se si funksionon inteligjenca artificiale”.

As mirë, as keq

Një hap për të ruajtur talentin (si dhe për të tërhequr investitorë) është duke shfrytëzuar ligjet rregullatore mbi Inteligjencën Artificiale. Kjo do të thotë të shmanget rruga që pritet të ndjekë Bashkimi Europian, me një sërë rregullash horizontale gjithnjë në zgjerim, mbi mënyrën se si inteligjenca artificiale mund të përdoret në mënyrë të sigurt.

Qasja e tanishme e Britanisë, e ndryshme sipas sektorëve, pra duke rregulluar ndryshe industri të ndryshme, duket si një mënyrë më e mirë.

“Duke pasur parasysh ankthin global për fuqinë dhe ndikimin e Inteligjencës Artificiale ekziston një mundësi që Britania të lëvizë shpejt dhe të pozicionohet si një vend pragmatik”, thotë shefi i një kompanie teknologjike. Samiti i zotit Sunak në vjeshtë, mund të jetë një fillim i mirë.

“Kam besim te perspektiva e Sunak-ut”, thotë shefi i kompanisë. “Nevojiten rregullatorë të posaçëm, jo rregullore të gjera statutore ndërsektoriale. BE-ja nuk do ta bëjë këtë dhe nuk do t’i ndryshojë rregullat e saj për një kohë të gjatë. Ne do të jemi një Wild West.

Britania është i vetmi vend që do të kombinojë shqetësimin rreth etikës së modeleve dhe aplikimit të tyre, me një pragmatizëm të thellë dhe hapje ndaj risisë. Ne kemi gjykata dhe rregullatorë që respektohen globalisht”.

Për të arritur këtë nevojiten gjithashtu më shumë njerëz në pozita pushteti, që kuptojnë llogaritjen kompjuterike në Inteligjencën Artificiale. “Na mungon aftësia dhe besimi në zemër të qeverisë”, thotë një këshilltar.

“Njerëzit që drejtojnë politikat mbi llogaritjen kompjuterike në Departamentin e Shkencës, Risisë dhe Teknologjisë, thjesht nuk e kuptojnë atë. Ata nuk e kuptojnë ndryshimin midis llogaritjes së përgjithshme dhe asaj specifike”. Prandaj po bëjnë zhurmë të madhe për një superkompjuter të ndërtuar nga studiues të shkencës kompjuterike, si të ishte një zgjidhje për fatkeqësitë e vendit.

Për një shembull konkret që tregon se çfarë mund të bëjnë teknikët e zgjuar me mbështetje zyrtare, shikoni Emiratet e Bashkuara Arabe. Instituti i Risisë së Teknologjisë i vendit, me mbështetjen e qeverisë, përdori cloud-in e Amazon për të trajnuar një model gjuhësor të madh me burim të hapur, të quajtur Falcon, i cili është konkurrues me modelet më të mira të trajnuara nga kompanitë amerikane, si Openai.

Ai u jep qasje në llogaritjen e vet, njerëzve me ide të reja për modelet e trajnimit dhe kompanive startup. Shumë ndjekës të teknologjisë në të gjithë botën, kontribuojnë te sistemi në projekte të shumta të Inteligjencës Artificiale dhe në fund, përfitimet i shkojnë Emirateve të Bashkuara Arabe.

Gjëja më e ngjashme që Britania ka me këtë është Stability, një startup, modelet e të cilit gjenerojnë imazhe fotorealiste. Modeli i tij me burim të hapur, Stable Diffusion, prodhon fotografi që janë bërë virale në internet, si fotot e rreme të arrestimit të Donald Trump, ose papa me një xhaketë të firmës Balenciaga.

Por graviteti i skenës teknologjike të Amerikës, po ushtron trysni edhe mbi këtë firmë. Kompania u krijua në Londër, por tashmë shumica e punonjësve të saj janë në Amerikë, sipas të dhënave nga LinkedIn. Mbështetësit amerikanë siguruan të gjithë financimin e saj më të fundit.

Rruga e zotit Sunak drejt një superfuqie britanike në fushën e Inteligjencës Artificiale, nuk do të kalojë përgjatë shtigjeve të lehta. Mbetet shumë për t’u bërë për ta kthyer Britaninë në një vend më tërheqës për Inteligjencën Artificiale, por gara ka filluar dhe tani për tani, vendi ka mbetur mbrapa./Përgatiti: Monitor/