Turmët Shqiptare

Gustave Le Bon-i në librin e vet të vyer “Psikologjia e turmëve” bëri një studim të thellë të shpirtit të një grumbulli njerëzish, të cilët, të bashkuar e të udhëhequr prej disa aspiratave të njëta, formojnë turmën. Nuk vlen, pra, vetëm bashkimi i një shumice njerëzish për t’u cilësuar me kuptimin e fjalës “turmë”. Ajo do të quhet e tillë kur të jetë e udhëhequr prej disa aspiratave të njëjta, kur të bëhet një sintezë mendimesh të patundura në një ideal, kur të mos jetë veç një zemër e vetme që të rrahë me një puls të hovshëm në një ritëm të shpejtuar. Vetëm ahere turma do të jetë e zonja të pajiset me cilësi të veçanta, të krijojë një shpirt të ri, të pasurohet me një psikologji të re.

E marë në rrethin e një kuptimi të tillë, fjala “turmë” paraqet një rëndësi nga më të mëdhatë, bëhet objekti i një studimi vëzhgonjës dhe psikologjik, ngaqë formon një shpirt të ri, formon edhe një jetë të re, një hov të ri, një psikologji të re. Koha pra, të studiohet një turmë e tillë….

Edhe G.Le Bon-i fillon të bëjë ahere studimin e shpirtit të turmëve, të shënojë karakteristikat e tyre të ndryshme, të zbulojë “ligjin psikologjik të njësisë së tyre mendore, të vëzhgojë ndryshimet e shpeshta të ndjenjave, që shkojnë deri në parodoksizëm, të kuptojë idetë e tyre të përleshura, që caktohen nga plot faktorë të ndryshëm, opinionet, besimet e tyre…

Ja një pasqyrë e vogël e veprës së tij. Një paraqitje e thjeshtë dhe e cekët iderash dhe mejtimesh themelore, mbi të cilët ngrihet një psikologji e tërë…

Turmët i kanë tërhequr vërejtjen G.Le Bonit. Ky vë re se në kohët e fundit këto kanë marë një rëndësi të posaçme dhe janë bërë me të drejtë objekti i një vërejtjeje të thellë, i një preokupimi të dukshëm të mendjeve të shqetësuara. A nuk kanë qënë turmët ato që ngritën Revolucionin Frëng dhe që kthyen sa mbarë prapë Evropën e tërë? Ne do të shtonim: A nuk janë turmët ato që mëkëmbën një Gjermani naziste, një Itali fashiste, që ngritën për sa shekuj një qytetërim spanjoll, i cili u përmbys në disa muaj e sipër?

Kështu na vihen përpara syve dy lloj turmësh: turmët qytetëronjëse dhe ato shkatërrimtare, ose, si i quan Le Boni, “heroike dhe kriminele”. Një turmë, pra, mund të jetë sot themeltare e një qytetërimi dhe nesër shkatërrimtarja më e tërbuar. Ose: po një turmë mund të jetë o “heroike”, o “kriminele”, simbas aspiratave me të cilat ajo ushqehet. E tërë puna varet në disa aspirata që e udhëheqin në rrugën e ardhmërisë. Të mira ose të liga qofshin këto aspirata, ajo do t’i ndjekë në i hyfshin në zemër. Askush nuk do ta ndalojë dot në udhën e saj. Ideali i saj do ta udhëheqë në të kryerit e qëllimit.

Të këtilla kanë qënë turmët që pasonin Krishtin, Muhametin dhe më vonë Napoleonin. Të këtilla janë sot turmët e panumurta të Evropës diktatoriale, që mëkëmbën shtete gjer dje të përunjur nga pasojat e evenimenteve të egra.

★ ★ ★

 A ka vallë turmë shqiptare?

Një pyetje që do të zgjidhej shpejt edhe nga më i padituri, i cili do të pohonte se këto turma ekzistojnë. Por ai nuk do të kuptonte me fjalën “turmë” veçse grumbullimin e aq njerëzve të vendosur në një vënd, duke i dhënë kësaj fjale kuptimin e njëjtë të asaj të kopesë. Por ne sot nuk flasim për këto turma, ne e marim këtë fjalë në definicionin e saj subjektiv dhe psikologjik duke e cilësuar si më të lartë. Kështu që fjala turmë, e ndryshon krejt kuptimin e saj të mëparshëm dhe paraqet vështirësi në zgjidhjen e problemit.

Aty këtu, dy a tri herë në vit, mblidhet populli në disa vende për të festuar një të kremte kombëtare. Para bashkisë mbahet një fjalim i rastit, i cili, po të shprehë mirë rëndësinë e asaj dite, i deh dhe i pushton zemrat e dëgjonjësve. Ai grumbull njerëzish, nga një kope, kthehet e bëhet një turmë e paisur me një ide të lartë. Kopenë e cilësonte shqetësimi i problemit të jetës; turmën e cilësonte shqetësimi i një ideje, që ka marë zjarr në shpirt. Pjesëtarët e saj janë vëllezër dhe ndjejnë se çdo të thotë fjala: ndërgjegje kombëtare.

Por mjerisht rastet janë të paktë për bashkime të tillë. Janë edhe të shkurtër. Pas festave, pjesëtarët e grupeve hyjnë në ritmin e punës së përditshme. Turmë plot shpirt bëhet kopeja, që rron për bukën e gojës!

Kemi nevojë për turmë shqiptare të pajisur më një ndjenjë fetare. Duhet që pjesëtarët e turmëvet të jenë fetarë të vërtetë, por fetarë në kuptimin e Le Bonit: “Nuk jemi fetarë vetëm kur adhurojmë një Hyjni, por kur i vëmë të gjitha burimet e mëndjes sonë, të gjithë zjarrin e fanatizmës në shërbimet e një çështëjeje ose të një njeriu, që është bërë qëllimi edhe udhëheqësi i ndjenjave dhe i veprimeve.”

Me turmë të tilla do të ngremë nesër një qytetërim mbi traditat tona të dëgjuara.

/“Arbënia”, 14 tetor 1936/