Strategjia e Albin Kurtit në veri të Kosovës, Marko Prelec: E suksesshme!

Ndërsa Presidenti i Serbisë, Aleksandar Vuçiç, pengon zhvillimin e shtetit të Kosovës dhe vazhdon të financoj institucionet paralale serbe në Kosovë, Kryeministri i Kosovës, Albin Kurti, vazhdon të bllokoj punën e këtyre institucioneve kriminale që ndër të tjera mbahen nga krimi i organizuar dhe korrupsioni.

Përpjekjet e Albin Kurtit, në veçanti në veriun e Kosovës, janë përballur me tensione ndërsa opozita e atrofizuar shqiptare ka kritikuar çdo përpjekje të Kurtit për luftuar shtetin e Serbisë në Kosovë.

Ndërkombëtarët, ende është e paqartë pse, kundërshtojnë çdo veprim të Albin Kurtit, madje nuk zbrapsen nga kundërshtitë edhe kur ato janë plotësisht të gabuzara si në rastin e sulmit në Banjskë, ku vendosmëria e Kurtit bëri që grupet terroriste të mos realizojnë qëllimin e tyre për pushtimin e veriut të Kosovës; Dështim personal i Presidentit të Serbisë, Aleksandar Vuçiç, i cili ndryshon tashmë strategji dhe për nesër ka paralajmëruar përmes mediave që ka në shërbim se do të shpall pushtimin e Kosovës. Nga kush?! Këtë vetë koka e Vuçiçit mund ta bluaj, kur dihet që Kosova kontrollohet nga misioni paqësor i NATO-s, KFOR, në bazë të Rezolutës 1244 të KS OKB!

Por, eksperti për Ballkanin Perëndimor, Marko Prelec, ndryshe nga Washingtoni, Brukseli dhe opozita e Albin Kurtit në Prishtinë, në një intervistë për “Neue Zurcher Zeitung” vlerëson se strategjia e kryeministrit Kurti në veri është e suksesshme.

Konflikti mes Serbisë dhe Kosovës mbetet i pazgjidhur 25 vjet pas ndërhyrjes së NATO-s. Beogradi nuk e njeh pavarësinë e Kosovës dhe mban institucione paralele në rajon. Kryeministri i Kosovës, Albin Kurti nuk e pranon këtë dhe e shtyn me vendosmëri prezencën Serbisë: dinari serb u bllokua, postat serbe duhej të ndalonin funksionimin. Në fund të gushtit, pesë komuna serbe tani janë mbyllur.

Veçanërisht në veriun e Kosovës të pushtuar nga serbët, këto hapa po shkaktojnë tensione të konsiderueshme. Partnerët perëndimor të Kosovës, të cilët që nga pavarësia kanë pasur gjithmonë një ndikim të fortë në Prishtinë, i dënojnë masat, por janë të pafuqishme ndaj tyre.

Z. Prelec, po në lidhje me aftësinë e BE-së për të gjetur një zgjidhje ndërmjet Serbisë dhe Kosovës?

Procesi i dialogut është në koma, por ende nuk ka vdekur përfundimisht. Të paktën ekziston një kanal që mund të përdoret për de-përshkallëzimin në rast emergjence. Megjithatë, mendoj se ka shumë pak gjasa që të zhvillohen bisedime të reja para zgjedhjeve në SHBA.

Si arritët në këtë pikë? Të paktën kishte diçka si një zgjidhje kompromisi: Kosova i pranon autonominë e pjesshme minoritetit serb, në këmbim Beogradi nuk i vendos më asnjë pengesë Prishtinës në skenën ndërkombëtare.

Kurti nuk ka besim se dialogu do të sjellë rezultatin e dëshiruar: njohjen përfundimtare të pavarësisë së Kosovës nga Serbia. Prandaj krijon fakte duke zbatuar sovranitetin shtetëror në veri kudo që mundet. Strategjia është më e suksesshme sesa do të prisnim shumica prej nesh. Gjithashtu për shkak se nuk mund të imagjinohej se një shef i qeverisë në Prishtinë do të ishte i gatshëm të anashkalojë partnerët e tij perëndimorë në një mënyrë të tillë.

Në Washington ose Berlin, kjo shkakton njëfarë shqetësimi. Çfarë mund të bëjë Perëndimi për të ndikuar në Prishtinë?

Për çështjet që kanë të bëjnë me sigurinë, forca mbrojtëse e udhëhequr nga NATO – KFOR, mund të vërë në dukje disa vija të kuqe. Kjo ka ndodhur së fundi në debatin për hapjen e urës simbolike të rëndësishme në Mitrovicë. Përtej kësaj, megjithatë, mundësitë e ndikimit janë të vogla. Kursi i Kurtit është popullor në vend dhe për këtë arsye ka edhe legjitimitet demokratik. Kjo ka qenë edhe më e vërtetë që nga incidenti i Banjskës, kur milicët serbë sulmuan policët kosovarë.

A ka humbur ndikimin edhe BE-ja sepse askush në Ballkanin Perëndimor nuk beson më në pranim?

Perspektiva e anëtarësimit ka qenë gjithmonë karota e Perëndimit në Ballkan. Megjithatë, shtetet e rajonit kanë edhe vetë fajin për shkak se kjo nuk funksionon më. Me përjashtim të Malit të Zi, ata thjesht nuk i plotësojnë kriteret e anëtarësimit.

Çfarë do të ndodhë tani?

Kurti gjithashtu ka të ngjarë të synojë institucionet e mbetura serbe si sistemi shkollor apo kujdesin shëndetësor. Kjo nuk do të thotë se shkollat ​​serbe do të mbyllen brenda natës. Kosova nuk ka mësues për të dhënë mësim në gjuhën serbe. Por si hap i parë, mund të kërkohen lidhje më të ngushta me Prishtinën, për shembull me kërkesën që pagat e mësimdhënësve të paguhen vetëm në euro.

Çfarë ka ndërmend të bëjë Prishtina me këtë?

Edhe nëse Beogradi e pretendon këtë, nuk besoj se Kurti e refuzon thelbësisht praninë e një popullsie serbe në Kosovë. Megjithatë, ai bën thirrje për një përkushtim të pashoq ndaj shtetit kosovar. Ai nuk toleron asnjë lloj ndjenje përkatësie ndaj Serbisë. Dyshoj se ai ka në mendje një marrëveshje si në Kroaci në planin afatgjatë. Aty kishte gjithashtu një pakicë të konsiderueshme serbe, e cila u tkurr në disa për qind të popullsisë pas luftës. Këta njerëz sot kanë të drejta të caktuara kulturore dhe politike. Megjithatë, nuk ka autonomi të pjesshme dhe asnjë mundësi reale të ndikimit për Beogradin. Përkatësia me Kroacinë nuk vihet në dyshim. Por Kosova nuk është Kroaci.

Problemi nuk është vetëm në Prishtinë. Presidenti serb Aleksandar Vuçiç gjithashtu nuk po e realizon pjesën e tij të marrëveshjes dhe vazhdon të luftojë për njohjen ndërkombëtare të Kosovës. A po e trajton Perëndimi Beogradin me shumë kujdes?

Në fakt, presioni diplomatik është kryesisht mbi Prishtinën. Vuçiçi pozicionohet me shumë shkathtësi. Dërgesat e municioneve në Ukrainë, për shembull, i kanë fituar atij pikë në Perëndim. Përveç kësaj, në disa kryeqytete evropiane ekziston shqetësimi se Rusia do ta marrë Serbinë nëse presioni ndaj Beogradit bëhet shumë i lartë. Mendoj se ky është një keqvlerësim themelor. Vetë Beogradi është dorëhequr për të qenë pjesë e Perëndimit gjeopolitikisht. Vuçiçi e di se ai është i varur nga marrëdhëniet e mira me NATO dhe BE-në. Në fund të fundit, këto organizata e rrethojnë vendin e tij. Çmimi i një kursi konfrontues serioz do të ishte shumë i lartë.

Pra, a nuk ekziston rreziku i një përshkallëzimi përreth Kosovës?

Jo menjëherë. Megjithatë, në varësi të kushteve gjeopolitike, situata fillestare mund të ndryshojë sërish. Unë jam duke menduar për dy faktorë në veçanti. Nëse lufta në Ukrainë përfundon me një lloj fitoreje për Rusinë, Perëndimi do të detyrohej të pranonte një ndryshim kufiri të detyruar me forcë. Së bashku me pasigurinë se një fitore e Trumpit do të nënkuptonte përfshirjen amerikane në një çështje të sigurisë evropiane siç është Kosova, kjo mund të çojë në një rivlerësim në Beograd në afat të mesëm.

Çfarë do të thuash me këtë?

Perëndimi po bën një gabim nëse nënvlerëson rëndësinë e konflikteve të tilla të pazgjidhura. Ka një tendencë për t’i parë politikanët në Ballkan si pushtetkërkues të korruptuar dhe cinikë, të cilët menaxhojnë çështjet nacionaliste vetëm për përfitimin e tyre. Edhe pse kjo nuk është krejtësisht e gabuar, kjo nuk do të thotë se këta politikanë nuk janë seriozë për atë që thonë. Vuçiç nuk do ta pranojë kurrë pavarësinë e Kosovës.

Ndryshe, Marko Prelec ndjek zhvillimet në Ballkan prej më shumë se tre dekada. Ai ka punuar për Gjykatën e Krimeve të Luftës në Ish-Jugosllavi me seli në Hagë dhe ka drejtuar projektin e Grupit Ndërkombëtar të Krizave, ICG në Ballkan. Aktualisht Marko Prelec është këshilltar i ICG-së.