Raketat Tomahawk në qendër të bisedimeve Trump-Zelenskyy në Shtëpinë e Bardhë

Presidenti ukrainas, Volodymyr Zelensky, dëshiron raketa Tomahawk për luftën kundër pushtimit të vendit të tij nga Rusia.

Presidenti amerikan, Donald Trump, duke e kthyer vëmendjen te sulmi i Moskës ndaj Ukrainës pas një nisme të suksesshme diplomatike në Lindjen e Mesme, tha se Shtetet e Bashkuara mund t’i ofrojnë Kievit këto lloje raketash.

Ndërkohë, presidenti rus, Vladimir Putin, i cili ka bllokuar përpjekjet për t’i dhënë fund konfliktit që nisi më 2022, ka paralajmëruar kundër një përshkallëzimi.

Në këtë tekst mund të mësoni se ku duhet fokusuar kur Trump ta mirëpresë Zelenskyyn në Washington më 17 tetor.

…raketat Tomahawk

Teksa pushtimi rus i Ukrainës po i afrohet përvjetorit të katërt, Ukraina po synon që të posedojë raketa Tomahawk, të prodhimit amerikan, për të dobësuar përpjekjet e luftës së Rusisë duke goditur ndërtesat e naftës dhe energjisë thellë brenda territorit rus.

Trump tha se SHBA-ja mund të japë këto raketa lundruese që kanë një rreze veprimi nga 1.250 deri në 2.500 kilometra, por nuk ka njoftuar për një vendim dhe ka sugjeruar se ai mund të diskutojë për këtë çështje me Putinin para se të vendosë.

“Unë mund të them: ‘Shiko, nëse kjo luftë nuk do të ndalet, unë mund t’i dërgoj Ukrainës raketa Tomahawk’. Rusisë nuk i duhet kjo. Mendoj se është e duhur që unë ta ngre këtë çështje”, tha Trump për gazetarët më 12 tetor. Udhëheqësi amerikan ka shprehur zemërim lidhur me refuzimin e Rusisë që të ndalë luftën e saj kundër Ukrainës.

Kjo çështje u përmend dje gjatë bisedës telefonike: Putin i tha Trumpit se nëse Ukrainës i jepen këto raketa, kjo do t’i jepte një goditje “të madhe” raportit SHBA-Rusi dhe gjasave për paqe në Ukrainë, tha këshilltari i Kremlinit, Yuri Ushakov.

Pas bisedës, Trump sugjeroi se nevojat e SHBA-së do të ndërlikonin çdo përpjekje për të furnizuar Ukrainën me Tomahawk.

“Ne na duhen raketat Tomahawk edhe për SHBA-në”, tha ai për gazetarët. “Ne kemi shumë raketa të tilla, por ne na duhen ato. Nuk mund të shterojmë stoqet e shtetit tonë… Prandaj, nuk e di se çfarë mund të bëjmë për këtë çështje”.

Trump shpreson të shfrytëzojë momentumin e krijuar nga armëpushimi dhe marrëveshja për të burgosurit, të ndërmjetësuar nga SHBA-ja në Gaza, dhe të bëhet përparim drejt përfundimit të konfliktit më të madh në Evropë që nga Lufta e Dytë Botërore.

Analistët thanë se vetë raketat Tomahawk me gjasë nuk do të ndryshonin situatën, por mund t’i japin një shtysë të rëndësishme fushatës së Kievit për sulme thellë brenda territorit rus.

Lufta ka treguar se “nuk ekziston asnjë lloj arme apo municion i vetëm që mund të shërbejë si një zgjidhje magjike”, tha për RFE, hulumtuesi i lartë në Institutin Hudson, me seli në SHBA, Luke Coffey.

“Megjithatë, raketat Tomahawk do të kishin një ndikim praktik në fushëbetejë, duke dëmtuar prodhimin e pajisjeve të mbrojtjes dhe logjistikën ruse që gjenden pas vijave të frontit”, tha ai. “Ato do të kishin një ndikim simbolik, duke treguar se presidenti Trump, në fakt, ka vendosmërinë për t’i bërë më shumë presion Rusisë që ta sjellë në tryezën e negociatave”.

Nëse SHBA-ja i ofron raketa Ukrainës, analistët thanë se ajo çfarë ka rëndësi është se sa raketa do t’i japë dhe sa shpejtë.

“Pyetja kryesore është sa do të [ofrojë] Shtetet e Bashkuara për Ukrainën”, tha për RFE, eksperti ushtarak në Qendrën për Studime Strategjike dhe Ndërkombëtare në Washington, Mark Cancian.

“Trump dëshiron të arrijë një marrëveshje”, shtoi ai. “Nëse dëshiron të ushtrojë presion mbi Rusinë, duhet të gjejë një mënyrë për të dërguar armët tek Ukraina shpejt”.

“Raketat Tomahawk mund të shënjestrojnë caqe thellë brenda territorit rus, por për të pasur shanse që të shmangin me sukses sistemet ruse të mbrojtjes ajrore, Ukraina me gjasë duhet të gjuajë disa raketa të tilla njëherësh”, tha për REL-in, Dara Massicot, hulumtuese në Institutin Carnegie Endowment për Paqe Ndërkombëtare, njëherësh eksperte për ushtrinë ruse.

“Tomahawk-ët shtojnë presionin, por sasia e presionit varet shumë nga koha kur arrijnë, sa sasi mund të dorëzohen dhe si lëshohen”, shtoi ajo.

Vlerësimet se sa raketa Tomahawk mund të ofrojnë SHBA-ja variojnë. Mackenzie Eaglen, hulumtuese dhe eksperte ushtarake në Institutin amerikan Enterprise, tha se marina mund të “jetë në gjendje të japë disa” të një lloji të kësaj rakete për Ukrainën. Cancian tha se numri i përgjithshëm i raketave mund të jetë disa qindra ose deri në 1.000, nëse përfshihen edhe versionet e vjetra.

Mark Galeotti, analist dhe autor për politikën dhe sigurinë ruse, me seli në Mbretërinë e Bashkuar, tha se “numrat relativisht të ulët që SHBA-ja ndoshta do të ishte e gatshme t’i ofronte” Ukrainës do të bënin Tomahawk-ët më shumë si “simbol politik” sesa një faktor vendimtar ushtarak.

“Nëse Trump i ofron ato me një afat të qartë kohor, ai po sinjalizon një ashpërim të dukshëm të qëndrimit të tij”, tha Galeotti për REL-in.

…apo, s’ka raketa Tomahawk

Disa zyrtarë të lartë ukrainas kanë qenë në Uashington këtë javë duke u përgatitur për takimin e 17 tetorit, përfshirë kryeministren Yulia Svyrydenko dhe shefin e fuqishëm të stafit të Zelenskyyt, Andriy Yermak. Trump dhe Zelenskyy kanë biseduar dy herë përmes telefonit brenda dy ditësh.

Me gjithë diskutimet rreth Tomahawkëve, nëse takimi Trump–Zelenskyy nuk prodhon një premtim për t’i ofruar ato, do të përbënte një kthim prapa për Kievin.

Por, takimi nuk ka të bëjë vetëm me raketat Tomahawk.

Teksa Rusia kryen sulme të vazhdueshme ndaj infrastrukturës së energjisë së Ukrainës dhe godet civilët në shtëpitë e tyre, në spitale dhe trena, Ukraina po ashtu po synon që të sigurojë më shumë armë të mbrojtjes ajrore përmes programit në të cilin shtetet evropiane blejnë armë nga SHBA-ja dhe më pas i dërgojnë në Ukrainë.

Galeotti sugjeroi se Ukraina ka ambicie të larta, por do të ishte e gatshme të pranonte më pak. “Deri në një masë”, tha ai, “Zelenskyy po përdor taktikat e tij të zakonshme duke e përmendur shumë një armë të posaçme që e di se ka pak gjasa ta marrë, për të tentuar të bëjë tjetrin të ofrojë diçka tjetër si një ‘çmim ngushëllues’”.

Edhe pa një marrëveshje për Tomahawkët, takimi mund të tregojë se Washingtoni nuk ka ndërmend të braktisë Ukrainën ose ta shtyjë atë drejt kompromiseve të shpejta – sikurse heqja dorë nga territori, qoftë edhe në mënyrë joformale – në emër të një marrëveshjeje të paqes.

Kujtimet nga Zyra Ovale

Toni i bisedimeve do të vëzhgohet nga afër, veçmas në Kiev, ku kanë ende kujtime nga takimi në Shtëpinë e Bardhë i Zelenskyyt në shkurt, që shkoi keq për të.

Ukraina do të jetë e kujdesshme ndaj çdo shenje të një ndryshimi që mund të vijë nga Trumpi, pas asaj që presidenti amerikan e quajti një telefonatë “shumë produktive” me Putinin, e cila prodhoi një marrëveshje për t’u takuar ballë për ballë për herë të parë që nga gushti. Por, për këtë takim nuk është caktuar ndonjë datë.

Lucian Kim, analist i lartë për Ukrainën në Grupin e Krizave, tha se mundësia për një marrëveshje lidhur me furnizimin me raketa Tomahawk duket se janë ulur pas telefonatës Trump-Putin.

“Zelensky mund të kërkojë ende raketa Tomahawk, por është e vështirë të imagjinohet që Trump të pranojë para një nisme të re të SHBA-së për të dhënë fund luftës”, shkroi Kim në platformën X.

Pas debaklit të shkurtit, marrëdhëniet midis Trump dhe Zelenskyt kanë qenë dukshëm më miqësore, dhe zyrtarë amerikanë kanë shprehur solidaritet me Ukrainën gjatë deklaratave të bëra këtë javë. Megjithatë, ata kanë theksuar rolin e madh që sipas Washingtonit duhet të luajë Evropa dhe po ashtu nuk kanë zbuluar qëndrimin e Trumpit sa i përket raketave Tomahawk.

Gjatë bisedave me Svyrydenko, sekretari amerikan i Thesarit, Scott Bessent, “riafirmoi mbështetjen e palëkundur të Shteteve të Bashkuara për sovranitetin ukrainas”, tha Departamenti amerikan i Thesarit më 14 tetor.

Nëse lufta nuk përfundon, SHBA-ja dhe aleatët e saj “do t’i vendosin kosto Rusisë për agresionin e saj të vazhdueshëm”, tha sekretari amerikan i Mbrojtjes, Pete Hegseth, gjatë një takimi të Grupit të Kontaktit për mbrojtjen e Ukrainës, që u mbajt në selinë e NATO-s më 15 tetor.

Përveç armëve, një pyetje tjetër kryesore mbetet: A do të ashpërsojë Trumpi sanksionet ndaj Rusisë? Deri tani, ai ka qëndruar pasiv, përveç se ka vendosur tarifa më të larta ndaj Indisë për shkak të blerjes së naftës ruse.

Zelenskyy ka kërkuar në mënyrë të vazhdueshme nga Uashingtoni të ashpërsojë sanksionet, por ka pasur pak diskutime për masa të reja para samitit.

Reagimi i Rusisë

Moska e ka paralajmëruar Washingtonin që të mos i ofrojë Ukrainës raketat Tomahawk, me ish-presidentin Dmitry Medvedev që bëri një kërcënim bërthamor, duke thënë se kjo “mund të përfundojë keq për të gjithë,” pasi Rusia nuk do të mund të dallonte nëse një raketë ishte konvencionale apo bërthamore.

Putin ka pohuar se furnizimi me raketa Tomahawk do të përfshinte Shtetet e Bashkuara direkt në luftë, duke pretenduar se personeli amerikan do të duhej të operonte çdo lëshues të raketave, një pretendim që analistë si Cancian, Coffey dhe Eaglen e kundërshtuan.

Disa analistë kundërshtuan deklaratat e Medvedevit, duke i cilësuar thjesht si kërcënime boshe. Analistët kanë përmendur se Medvedevi, që tani është zëvendëssekretar i Këshillit të Sigurisë së Putinit, edhe në të kaluarën ka bërë kërcënime të tilla bërthamore.

“Mendoj se shqetësimet e tyre janë të sinqerta, por në të njëjtën kohë, Rusia përdor shpesh retorikë bërthamore për të ndikuar te ne që të mos i ofrojmë këto sisteme Ukrainës dhe kërcënimet bërthamore, në këtë kontekst, nuk më duken të besueshme”, tha Massicot.

Cancian tha se Rusia është “e irrituar” nga mundësia që Ukraina të sigurojë Tomahawk, por theksoi se “nuk ka dyshim që këto raketa janë konvencionale”.

Ai tha se sulmet ndaj objekteve energjetike ndoshta janë shansi më i mirë i Ukrainës për “t’i bërë presion Rusisë mjaftueshëm që ajo të shkojë në tryezën e negociatave”.

Por, nuk ka garanci se kjo do të ndodhë.

“Kjo nuk do ta detyrojë Putinin të ulet në tryezë”, tha Galeotti, duke iu referuar një skenari ku Kievi do të pranonte raketat Tomahawk. “Madje, me dronët e tij mbi Evropë dhe ndryshimet ligjore që i lejojnë të dërgojë rezervistë në luftë, Putin po sinjalizon se ka po ashtu opsione për ta përshkallëzuar situatën”.

“Për Putinin, lufta në Ukrainë është një betejë ekzistenciale për vendin e Rusisë në botë, si dhe për trashëgiminë e tij historike. Putin është me të vërtetë i gatshëm të luftojë ‘për aq kohë sa të jetë e nevojshme’ për të nënshtruar Ukrainën”, tha Kim nga Grupi i Krizave duke përfunduar:

“Edhe pse Rusia mund të mos ketë arritur fitore të rëndësishme në fushëbetejë këtë vit, Kremlini beson se do të triumfojë në luftën rraskapitëse të shoqëruar me zvogëlimin e mbështetjes perëndimore!”/RFE/