Pas COVID-19, bizneset e vogla do të falimentojnë, markat më të dobëta do të largohen nga tregu

Hapja graduale e lëvizjeve në këtë periudhë, por edhe në jetën pas pandemisë COVID-19, do të ndryshojë rrënjësisht blerjet te konsumatorët. Ky është konkluzioni që jep Dr. Elfrida Manoku, pedagoge te Departamenti i Marketing – Turizmit, FEUT. Zonja Manoku, në intervistën për “Monitor”, thotë se ata njerëz që kanë humbur punën dhe iu janë reduktuar të ardhurat, do të bëjnë shkurtimet më të larta te blerjet.

Kjo kategori do të fokusohet vetëm te blerjet për produkte bazike. Por edhe për nivelin tjetër të blerësve që nuk kanë humbur punën, tendenca për të kursyer do të rritet. Nga ana tjetër, blerësit do të kërkojnë marka më të besueshme, dhe bizneset e vogla që tregtojnë produkte me cilësi të dobët do të falimentojnë, sipas zonjës Manoku. Ndërsa biznesit, për të mbijetuar në këtë realitet të ri, i nevojitet të përmirësojë marketingun për shitjet online, si dhe të përdorë sa më shumë oferta për çmimet.

Pavarësisht se blerjet online në këtë periudhë janë kryer nëpërmjet rrjeteve sociale, pedagogia e marketingut vëren se ato janë rritur 12%, ku deri në fund të vitit 2019, në vend ishin 99 biznese për blerje online.

Si do të ndryshojë sjellja konsumatore pas hapjes graduale nga COVID-19 si për qytetarët që kanë rënie të ardhurash, por edhe si do të jetë ndikimi te aktiviteti i biznesit?

Shumë studiues dhe specialistë të fushës së sjelljes konsumatore parashikojnë që kjo periudhë, pasigurie, privimi dhe ankthi që po kalojmë do të krijojë qëndrime dhe sjellje të reja të konsumatorit.

Në fund të kësaj sfide, konsumatorët do të rishikojnë çfarë ata konsumojnë, sa konsumojnë si dhe do të vendosin prioritete të reja në blerjet e tyre. I gjithë ky ndikim do të pasqyrohet madje dhe në çështjet e rritjes se pabarazisë sociale. Mendoj se disa zhvillime janë të mundshme:

1.Disa kompani, biznese të vogla sidomos, do të falimentojnë dhe markat më të dobëta do të largohen nga tregu. Konsumatorët do të duhet të gjejnë marka zëvendësuese të besueshme dhe të kënaqshme.

2.Koronavirusi na bëri të vetëdijshëm se sa i brishtë është shëndeti ynë. Kjo do të pasqyrohet edhe në mënyrën e ushqyerjes në vazhdimësi. Duhet të konsumojmë më shumë ushqime të shëndetshme për të pasur një rezistencë më të madhe ndaj mikrobeve dhe viruseve. Gjithashtu dhe blerjet e produkteve të sigurimit të higjienës vetjake dhe të shtëpisë do të vazhdojnë të jenë të larta dhe në muajt në vazhdim.

3.Humbja e papritur e vendeve të punës do të mbetet një traumë edhe pasi një pjesë e mirë e fuqisë punëtore të kthehet në punë. Kjo kategori do të shpenzojë dhe kursejë paratë me më shumë kujdes. Është kjo kategori e konsumatorëve që do të bëjë shkurtime shumë të mëdha në një numër kategori produktesh dhe shërbimesh duke u fokusuar në përmbushjen e nevojave më bazike.

4.Qëndrimi në shtëpi bëri që shumë konsumatorë të bëhen prodhues dhe plotësues të nevojave të tyre ushqimore. Më shumë gatim në shtëpi, më shumë kopshtari për të kultivuar perime dhe fruta. Si rrjedhim, edhe pas hapjes së restoranteve, do të konsumohet më pak ushqim jashtë shtëpisë duke vënë në vështirësi bizneset e ofrimit të ushqimit.

Kompania “Nielsen” zbuloi se shitjet ishin rritur gati 650% në javën e fundit të marsit në krahasim me periudhën e një viti më parë. Me mbylljen e salloneve të bukurisë, “Nielsen” raportoi një ngritje gati 20% në shitjet e kutive të bojërave të flokëve për javën e fundit të marsit. U rritën shitjet e pajisjeve elektro – shtëpiake të vogla, në një masë të konsiderueshme dhe niveli i përdorimit të tyre do jetë mbi mesataren dhe në muajt në vijim.

5.Për sa i përket stilit të jetës, më shumë konsumatorë do të kërkojnë të arrijnë një ekuilibër më të mirë midis punës, familjes dhe kohës së lirë. Do t’i kushtohet më shumë vlerë nevojave të familjes, miqve dhe komunitetit tonë.

6.Konsumatorët do të bëhen më të vetëdijshëm për brishtësinë e planetit, për ndotjen e ajrit dhe ujit, për mungesat e ujit dhe problemet e tjera që shqetësojnë gjithë shoqërinë.

Në këtë periudhe pati një orientim të gjerë te blerjet online, por a do të vazhdojë kjo mënyrë blerje edhe pas kthimit në normalitet?

Pandemia e koronavirusit ende nuk ka kaluar dhe megjithatë shumë konsumatorë kanë ndryshuar tashmë sjelljen e tyre, në mënyrë të tillë që do të ketë pasoja të qëndrueshme për marketingun, markat dhe biznesin në përgjithësi. Kur ka ndryshime serioze në mënyrën e jetesës dhe rrethanat e jetës, ka një ndryshim mjaft dramatik në preferencat për markat që përdorin konsumatorët, dhe perceptimet e tyre për ato marka. Bizneset lokale duhet të përgatiten për një model të ri biznesi për t’ju përqasur konsumatorit të ri nëse duan të mbijetojnë.

Komoditeti me ofertat dixhitale do të vazhdojë, duke ndikuar në përshpejtimin e transformimit dixhital. Blerjet online në vendet e zhvilluara janë rritur në mënyrë galopante nga 100% deri në 600%.

Në Shqipëri përdoren shumë më pak platformat e mirëfillta E-commerce dhe kompanitë nuk kanë qenë gati për këtë situatë të papritur. Më shumë janë përdorur porositë nga mediat sociale (Facebook, Instagram) dhe rritja e konstatuar e blerjeve online ka qenë deri në 12%. Numri i bizneseve për blerje online ishte 99 biznese deri në fund të vitit 2019.

Përdorimi i kartave bankare përsëri përdoret në masë shumë të ulët për blerje online brenda vendit dhe më shumë për blerje jashtë vendit. Ndërsa media dhe kompanitë e kërkimit dhe marketing janë përshtatur me botën virtuale, po kështu konsumatorët po përshtaten për të dixhitalizuar sjelljen e tyre.

Duhet të përshtatet strategjia e marketingut të bizneseve vendase duke u munduar për një raport të mirë të cilësisë së ofruar të produkteve dhe shërbimeve dhe çmimit. Pa diskutim që klientët do të vazhdojnë të jenë të ndjeshëm ndaj çmimit dhe kjo duhet të reflektohet në më shumë fushata të promocionit të shitjeve, përdorimit të kanaleve dixhitale të shpërndarjes dhe komunikimit dhe menaxhim të kujdesshëm të buxhetit për marketingun në tërësi.

Sektori i turizmit, duke parashikuar vështirësi të mirëfillta të operimit të ndërmarrjeve turistike, i prekur rëndë dhe nga tërmeti i nëntorit, duhet ta shohë si oportunitet shërbimin në masë të gjerë të klientëve lokalë apo kombëtarë. Duhet të përpiqen të përmirësojnë përvojën totale të klientit duke krijuar mundësi të formimit të besnikërisë së klientit përtej kalimit të periudhës së pandemisë.

Koronavirusi ka pasur ndikim të madh në mënyrën tonë të jetës. Tashmë është ndryshuar mënyra e punës, mënyra e të menduarit dhe mënyra e blerjes. Sipas kërkimit të fundit të “Nielsen” për konsumatorët, në dritën e shpërthimit të koronavirusit, konsumatorët me të vërtetë po ndryshojnë sjelljen e tyre të blerjeve, në një mënyrë të tillë që mund të formësojë modelet dhe zakonet e blerjes në të ardhmen.

Sa kohë do t’i duhet konsumatorit për t’u kthyer në normalitet pas kësaj goditje?

Duke parë përtej efekteve të menjëhershme të pandemisë, pak konsumatorë presin që të kthehen përsëri në sjelljet e tyre të vjetra së shpejti. Pandemia është duke krijuar segmente të reja të konsumatorëve. Jo të gjitha grupet e konsumatorëve do të reagojnë në të njëjtën mënyrë në periudhat e ardhshme. Segmenti i konsumatorëve që është përballur direkt me humbjen e përkohshme apo të vazhdueshme të punës do të vazhdojë me shkurtime të thella të të gjitha shpenzimeve, duke u fokusuar në blerjen e produkteve bazë të konsumit të përditshëm.

Duke qenë se është rritur pasiguria për të ardhmen, kjo do të pasqyrohet në normën e kursimit, duke sakrifikuar sidomos blerjet në produktet e luksit, të argëtimit, udhëtimeve apo produkteve jo esenciale. Kujdesi për shëndetin, higjienën do të kthehet në një zakon të qëndrueshëm dhe do të vazhdohet të shpenzohet për produktet që përmbushin këto nevoja.

Segmentet konsumatore, që përveç izolimit, nuk kanë përjetuar ulje të të ardhurave të tyre, parashikohet se do të kthehen më shpejt në normalitet, por duke qenë të kujdesshëm për të kursyer për periudha të vështira që mund të pasojnë. Gjithsesi, disa zakone dhe sjellje kanë ndryshuar tashmë dhe nuk ka më kthim prapa.

Blerjet e luksit, pjesa më e goditur në strukturën e shpenzimeve familjare

Pandemia fillimisht ndryshoi prioritetet e blerësve, duke u fokusuar më shumë te produktet e sigurisë shëndetësore. Ndërsa shkurtimi i vendeve të punës apo reduktimi i të ardhurave solli goditje te struktura e shpenzimeve familjare sidomos për produkte dhe shërbime luksi.

Genti Çela, drejtor i shitjeve në kompaninë “Marketing & Distribution”, njëkohësisht edhe pedagog në departamentin e menaxhimit në Fakultetin Ekonomik, UT dhe Albanian University, në intervistën për “Monitor” shpjegon se këto janë dy janë arsyet që ndikuan te ndryshimi i sjelljes së konsumatorëve.

Çela nënvizon se, edhe pas periudhës së pandemisë, do të rritet kërkesa e blerësve për produkte ushqimore dhe të higjienës personale dhe familjare. Konsumatorët me të ardhura mbi mesatare do të kenë tendencën të rrisin blerjet online dhe të zvogëlojnë vizitat në markete.

Si njohës i mirë i shitjeve në tregje, si do të ndryshojë sjellja konsumatore pas hapjes graduale nga COVID-19?

COVID-19 ka ndryshuar mënyrën e jetës në mbarë botën. Si rrallë ndonjëherë, në vetëm pak ditë, paniku dhe paqartësia për shkak të situatës, ndryshoi në mënyrë të paparashikueshme sjelljen e konsumatorit. Kur kanë kaluar rreth dy muaj nga “shfaqja” e të infektuarit të parë në Shqipëri, kalimit në karantinë të popullsisë, edhe industria e shitjes me pakicë është ndikuar nga kjo ngjarje e paparashikuar.

Koronavirusi është kudo, në diskutime, në ekrane, në media, në rrjete sociale, meme, në mendjet tona. Kudo shfaqet qartësisht shqetësimi për ndikimin që ai do të ketë. Masat e marra për ndalimin e përhapjes së virusit, në vetvete kanë përshpejtuar ndryshimet dinamike në sjelljen e konsumatorit gjatë procesit të blerjes.

Në situatën e re të krijuar në mbarë botën, konsumatorët dhe bizneset duhet t’u përshtaten modeleve të reja të blerjes dhe tregtimit. Ndonëse në Shqipëri nuk ka ende një studim mbi ndikimet e COVID-19 në sjelljen e blerjes së konsumatorit, gjatë kësaj periudhe janë ravijëzuar treguesit e parë.

Ndryshimi i rutinës ditore të jetesës pas datës 11 mars (dita kur qeveria shqiptare ndërmori masat e mbylljes), ndryshoi edhe përparësitë e qytetarëve për sigurinë personale, duke vendosur si përparësi sigurimin e ushqimit, sigurinë mjekësore dhe atë financiare. Blerja gjatë ditëve të para të “panikut”, për shkak edhe të vendimeve të marra nga qeveria për oraret e reduktuara të punës së njësive të tregtimit, u përqendrua kryesisht në “krijimin e stokut” në familje të produkteve më të nevojshme, si artikuj ushqimorë, produkte të kujdesit shëndetësor dhe pastrues.

Nga ana tjetër, distancimi social, mbyllja e bareve dhe e restoranteve, ndërprerja e lëvizjeve me distanca të gjata, do të ketë efekt të dyfishtë: efektin në ekonomi dhe ndryshimin e qëndrimit të konsumatorit në të ardhmen ndaj këtyre shërbimeve. Është e vështirë të parashikohet sot lidhur me ndryshimet afatgjata të sjelljes së konsumatorit. Por nëse kjo situatë do të vazhdojë, sigurisht që konsumatori i nesërm do të jetë ndryshe nga ai i djeshmi.

Po t’i shtosh kësaj situate edhe zvogëlimin e të ardhurave familjare për shkak të ndërprerjes së punës në disa sektorë të ekonomisë, kjo qartësisht do të ndikojë në strukturën e shpenzimeve familjare. Ndikimin e parë do ta ketë te konsumi i produkteve apo shërbimeve të luksit, ristrukturimi i shpenzimeve të parashikuara për pushime dhe udhëtime, blerjet e pajisjeve elektroshtëpiake, mobilim, etj.

Ndërkohë që ka edhe një segment tjetër konsumatorësh që qëndrojnë indiferentë ndaj pandemisë dhe po vazhdojnë jetën apo bizneset e tyre sikur të mos ketë ndodhur asgjë, madje edhe duke mos i marrë në konsideratë rekomandimet e qeverisë dhe profesionistëve të shëndetësisë. Periudha në vijim do të na tregojë nëse ky segment do të ndikohet/përshtatet apo jo nga këto zhvillime.

Përshtatja post COVID-19, në sa faza do të shtrihet dhe ku është ndikimi më i madh i ndryshimit të sjelljes së qytetarëve për blerjet? 

Ashtu si vetë trajtimi i sëmundjes nuk ka një protokoll të mirëpërcaktuar, duket se edhe fushat e tjera përfshirë tregtinë e për rrjedhojë edhe sjelljen e konsumatorit në blerje, nuk mendoj se ka një plan apo program të qartë se si do jetë e nesërmja. Është e pamundur të parashikosh me ekzaktësi sjelljen e konsumatorit në kushtet e shumë variablave të panjohura.

Gjithsesi disa elemente të sjelljes, të vëna re gjatë kësaj periudhe janë: konsumatori do të rrisë kërkesën për sigurinë personale: ka një rritje të kërkesës për produktet ushqime dhe higjienës personale e familjare; kontrolli i datës së skadencës dhe blerja e produkteve të sigurta; rritja e numrit të vizitave në markete dhe zvogëlimi i kohës së qëndrimit në të; përgatitja për të jetuar i izoluar për një periudhë të gjatë; për një segment tjetër konsumatorësh me të ardhura mbi mesataren vihet re përdorimi i blerjeve online dhe zvogëlimi i vizitave në markete; të jetuarit me modelin e ri (bashkë me COVID-19) që shoqërohet me rritjen e vetëdijes për shëndetin edhe gjatë aktiviteteve ditore.

Po zakonet e përfituara gjatë izolimit, si blerjet online, a mendoni se do të mbeten për një kohë të gjatë? 

Në periudhën parapandemisë, tregtia elektronike në Shqipëri ka qenë në fazat fillestare të saj. Ka pasur shumë pak ofrues të shitjes online dhe kjo përgjithësisht në produkte industriale dhe disa lloje shërbimesh, si shitja e siguracioneve, biletat e udhëtimeve, etj. Tregtia elektronike e produkteve ushqimore ka qenë pothuaj inekzistente. Përhapja e pandemisë i ka zënë të papërgatitur të gjithë.

Kur konsumatorët përballen me kufizime në blerje, ata gjejnë dhe adoptojnë mënyra të reja alternative për të blerë përmes teknologjisë, veçanërisht kur bëhet fjalë për ruajtjen e shëndetit dhe blerjen e produkteve kryesore. Ndërsa popullsia përgatitet për periudhën e paskarantinës, por përsëri në jetë e kufizuar, blerjet online do të jenë pjesë e blerjeve të konsumatorit. Nuk duhet të harrojmë se blerjet online në Shqipëri nuk janë mirëfilli E-commerce, pasi me ndonjë përjashtim, pothuaj të gjithë tregtuesit online nuk mundësojnë komunikimin interaktiv me blerësin që të finalizohet me pagesën me anë të kartës së debitit/kreditit.

Kjo është sfida e radhës e industrisë së tregtisë me pakicë që ta përdorin faqen e tyre të shitjeve online për përfundimin e të gjithë procesit të shitjes e jo deri në fazën e marrjes apo regjistrimit të porosisë. Mendoj se industria e tregtisë me pakicë për periudhën në vijim duhet të përmirësojë menaxhimin e kërkesës, programet e besnikërisë, menaxhimin e zinxhirit të furnizimit, dhe t’i japë përparësi shërbimit ndaj klientit.

Sa kohë do t’i duhet konsumatorit për t’u kthyer në normalitet pas kësaj goditje?

Nuk mendoj se mund të parashikohet koha e kthimit të konsumatorit në normalitet, ashtu siç mendoj se për një kohë të gjatë bashkëjetesa me virusin do të ketë një tjetër sjellje të blerjes së konsumatorit.

Po për blerjet e luksit apo shërbimet si do të jetë sjellja e blerësve në treg?

Periudha gjatë dhe pas COVID-19 ndikimin e parë do ta ketë tek konsumi i produkteve apo shërbimeve të luksit. Zvogëlimi i të ardhurave për një pjesë të popullsisë, distancimi social, reduktimi i lëvizjeve në ambiente publike, reduktimi i lëvizjeve në orare apo në territore të ndryshme, do të kërkojnë rishikimin e shpenzimeve të një familjeje. Pjesa më e goditur në strukturën e shpenzimeve familjare do të jenë blerjet e luksit.

Si do të ndikojë kjo situatë pandemie te sipërmarrjet, sidomos te bizneset e vogla dhe baret?

Bizneset e vogla dhe përgjithësisht ato familjare do të ndiejnë më shumë vështirësi në ketë periudhë. Kjo pasi aftësia e tyre financiare nuk i mundëson përshtatjen me situatën. Në këtë kategori hyjnë edhe baret. Kjo për disa arsye: së pari, jo të gjitha kanë hapësirë jashtë ambientit për t’u shërbyer klientëve; së dyti, zvogëlimi i hapësirës me minimumi 30% për shkak të distancimit të klientëve nga njëri- tjetri do të zvogëlojë të ardhurat e lokalit; së treti jo të gjithë klientët do t’i kthehen zakonit të tyre të vjetër të konsumit në bare për shkak të frikës nga përhapja e virusit; së katërti, orari i funksionimit të lokaleve deri në 17:30 do të reduktojë konsumatorët që janë në marrëdhënie pune gjatë kësaj fashe orare.

Kostot e operimit do të jenë më të larta se më parë. Dy herë në ditë dezinfektim, kontrolli shëndetësor i personelit, pastruesit dhe dezinfektuesit për klientët etj. Ndërkohë që nuk dihet nëse “paga e luftës” do të vijojë të jepet në të ardhmen, por edhe nëse jepet, nuk besoj se do jetë pjesë e shpenzimeve për baret dhe restorantet.

Goditja nuk është e pariparueshme, konsumi do të kthehet në normalitet pas 3 muajsh

Tani që izolimi prej COVID-19 duket sikur po shkon drejt fundit, vështrimi është hedhur në atë se çfarë do të ndodhë me pas. Logjika të çon që konsumatorët, duke qenë se kaluan një periudhë shoku ekonomik, si rezultat i ndërprerjes së burimeve të të ardhurave të tyre do të orientohen drejt mallrave të domosdoshme.

Adaptimi post COVID-19 do të ketë dy faza. Faza e parë, e cila fillon direkt pas mbarimit të izolimit, si dhe faza e dytë, e cila do të jetë pas dy apo tre muajsh. Ndikimi më i madh i ndryshimit të sjelljes së konsumatorëve normalisht është ai i fazës së parë, pasi me kalimin e kohës, impakti do të venitet.

Kështu, menjëherë pas rikthimit të normalitetit, mendoj se do të ketë një dyndje tek ato gjëra që konsumatorëve u munguan më shumë në periudhën e izolimit e me pas, çdo gjë do të shkojë duke u normalizuar.

Baret dhe restorantet do të jenë stacionet e preferuara, gjithsecili që ndër vite është mësuar me këtë stil jetese, do të jetë ndër gjërat e para që do të kërkojë të bëjë.

Artikujt e kujdesit personal dhe sallonet e bukurisë, edhe për këtë kategori biznesi do të ketë rritje të shitjeve. Gjatë periudhës se izolimit, njerëzit e kanë lënë veten disi pas dore, pa treguar atë kujdesin që zakonisht janë mësuar të bëjnë dhe menjëherë pas rikthimit do të mundohen të kapin ritmin, kujtojmë që stina e verës është shumë pranë dhe artikujt e kujdesit personal kanë tendencën të kenë një rritje gjithmonë gjatë kësaj stine.

Sportet dhe argëtimi. Të pasionuarit pas sporteve, do t’iu rikthehen pasioneve sapo izolimi të përfundojë, kështu: kalçetot, bilardot apo të tjera forma të argëtimit do të shënojnë rritje në ditët e para pas përfundimit të izolimit. Ndërkohë vendet e shumë populluara, kinema, muze, disko, etj., nuk do të jenë të preferuara si rezultat i frikës së infeksioneve. Këto biznese do të vazhdojnë të jenë të qeta. Të jetuarit të mbyllur bëri që shumë njerëz të abonohen në platformat televizive (kujtojmë rritjen galopante të Netflix), një pjesë e këtyre abonentëve do ta ruajnë këtë sjellje, edhe pas rihapjes.

Artikujt e luksit si: argjendaritë, orët, çantat apo të tjerë aksesorë luksi do të kenë një tendencë rënie, pasi janë shpenzime të cilat presin, dhe nuk kanë prioritet, në të njëjtën linjë do të mbeten dhe investimet jo urgjente (p.sh. shpenzimi për kondicionerë apo artikuj dekori për shtëpi).

Veshjet. Konsumatorët ndoshta gjatë kësaj periudhe eksploruan brande të reja, të cilat nuk i kishin përdorur më parë, kjo mund të sjellë që të heqin dorë nga disa brande me të shtrenjta, që ishin mësuar të përdornin më parë. Do i rrisin blerjet online, duke qenë së tashmë u mësuan me këtë lloj sjelljesh, njësoj sikur edhe bizneset e kanë më të lehtë ta ofrojnë tashmë këtë shërbim, duke qenë se u përshtatën.

Edhe pse një pjesë e zakoneve tashmë të përfituara gjatë periudhës së izolimit do të mbeten për një kohë të gjatë, perceptimi i përgjithshëm është që impakti të vazhdojë vetëm në dy apo tre muajt e ardhshëm, më pas, të paktën konsumi i gjerë të rikthehet në normalitet, pasi nuk duhet të harrojmë, mungon vetëm paga e dy apo tre muajve në rastin më të keq. Nuk është një goditje e pariparueshme./Monitor/