Pensionet në Evropë në prag të kolapsit: Të rinjtë do të duhet të kursejnë vetë për pleqërinë!

Për dekada të tëra, modeli standard evropian është mbështetur në pensionet shtetërore për të siguruar një jetë të mirë për qytetarët e moshuar. Por, ndërsa njerëzit jetojnë më gjatë dhe normat e lindjeve bien, kostoja e financimit të këtyre sistemeve po rritet jashtëzakonisht shumë.

Varfëria në moshë të shtyrë mund të bëhet normë për një pjesë të madhe të popullsisë evropiane, nëse politikat aktuale të pensioneve nuk reformohen në themel, ka paralajmëruar rregullatori evropian për vendet e punës dhe pensionet.

“Një në pesë evropianë është tashmë në rrezik të jetojë në varfëri në moshë të shtyrë”, tha Petra Hielkema, Drejtoreshë e Përgjithshme e Agjencisë Evropiane të Sigurimeve dhe Pensioneve Profesionale, EIOPA, me seli në Frankfurt. “Kjo është një përqindje tepër e lartë, sinqerisht. Dhe kur shikoni gratë, ato janë në një rrezik 30 për qind më të lartë për këtë.”

Siç raporton Politico, Evropa po plaket me shpejtësi dhe në 40 vitet e ardhshme do të ketë vetëm 1.5 punëtorë për çdo pensionist, gjysma e raportit aktual. “Disa vende janë tashmë në atë pikë. Dhe kjo nuk është e qëndrueshme”, shtoi Hielkema.

“Evropa ka një problem me pensionet dhe vendet që nuk kanë sisteme të forta plotësuese pensionesh janë vërtet në rrezik.” Për dekada të tëra, modeli standard evropian është bazuar në një pension shtetëror që u siguron qytetarëve të moshuar një jetë të mirë.

Por, ndërsa njerëzit jetojnë më gjatë dhe normat e lindjeve bien, kostoja e financimit të këtyre sistemeve po rritet jashtëzakonisht shumë. Përveç kësaj, ka edhe kosto të tjera që lidhen me një popullsi në plakje, të tilla si kujdesi shëndetësor dhe kujdesi për të moshuarit, të cilat u vënë një barrë të konsiderueshme taksapaguesve.

Një zgjidhje është zhvillimi i sistemeve plotësuese private ose profesionale të pensioneve që u lejojnë qytetarëve të kenë një fond kursimesh personale për daljen në pension.

Vendet skandinave janë më të përgatitura për krizën që po vjen sepse ato kombinojnë disa burime të ardhurash për pensionistët: një sistem pensionesh “paguaj sipas përdorimit”, fonde pensionesh profesionale – ku kursimet fitohen përmes punës – dhe investime shtesë në produktet e pensioneve.

Megjithatë, shumë vende, veçanërisht në Evropën Lindore dhe Jugore, mbështeten pothuajse ekskluzivisht në pensionet shtetërore, të cilat shpesh janë dukshëm më të ulëta krahasuar me pagat.

Në shumë raste, qytetarët as nuk janë të vetëdijshëm për statusin e tyre aktual të pensionit sepse institucionet publike dhe punëdhënësit nuk ofrojnë një pasqyrë të plotë të të drejtave dhe kursimeve. Brukseli mund të japë vetëm rekomandime sepse përgjegjësia u takon qeverive kombëtare.

Petra Hielkema, holandezja që ka udhëhequr EIOPA-n që nga viti 2021, është e bindur se ekziston “momentumi” për ndryshime të mëdha që do t’i japin agjencisë një rol më të rëndësishëm.

“Së pari, problemi po bëhet gjithnjë e më i madh dhe disa qeveri e shohin në atë mënyrë. Dhe së dyti, le të jemi të sinqertë – pensionet janë në axhendë sepse kemi nevojë për më shumë investime dhe një mënyrë për të krijuar këtë investim është zhvendosja e kursimeve nga llogaritë bankare në produkte investimi”, shpjegoi ajo për Politico.

Në muajt në vijim, Komisioni Evropian planifikon të nxjerrë rekomandime mbi llogaritë e kursimit dhe pensionet për të adresuar sfidat demografike dhe financiare të BE-së. Deri në fund të vitit, ai do të propozojë llogari dixhitale kursimi dhe investimi për çdo qytetar, sisteme gjurmimi të pensioneve, panele informacioni për të komunikuar të drejtat e pensioneve dhe stimuj tatimorë për ta bërë kursimin për pleqërinë më tërheqës.

KE gjithashtu do të rishikojë rregullat e BE-së mbi fondet e pensioneve profesionale dhe produktet e investimit të pensioneve.

Një masë kyçe në paketë është përfshirja automatike e punëtorëve në fondet e pensioneve profesionale, e ngjashme me sistemet në Mbretërinë e Bashkuar, Poloni dhe Itali.

“Ju do të përfshiheni automatikisht në fondet e pensioneve nëse punoni. Nëse nuk doni, duhet të hiqni dorë me vetëdije.” Aktualisht, njerëzit mund të zgjedhin vullnetarisht, por inercia do të thotë se ata rrallë e bëjnë këtë.

Mekanizmi automatik i zgjedhjes është treguar se rrit kursimet përmes punës, gjë që siguron fonde shtesë për pension. Sistemi do të mbulojë gjithashtu të vetëpunësuarit dhe punëtorët e rastësishëm.

Në fund, qeveritë kombëtare duhet të zbatojnë reforma të tilla, dhe çështja e pensioneve është politikisht e ndjeshme.

Për shembull, qeveria franceze e François Bayrou humbi mbështetjen e socialistëve kur punëtorët dhe punëdhënësit nuk arritën një marrëveshje për reformën e pensioneve.

Këtë vit, kancelari gjerman Friedrich Merz u bëri thirrje të rinjve të kursejnë për pensionin e tyre, gjë që shkaktoi një reagim të ashpër nga sindikatat në mbrojtje të sistemit shtetëror të pensioneve.

Sa është investimi? Në Gjermani, pensionet e punës arrijnë në 267 miliardë euro, ndërsa në Suedi – një vend me një të tetën e popullsisë gjermane, por ku pothuajse të gjithë kanë një fond pensionesh – kursimet e punës arrijnë në 516 miliardë euro, ose 92 përqind të PBB-së, shkruan Politico.