Problemi i radhës i Bankës Qendrore Evropiane

Si mund të rrezikojë Eurozonën luftimi i inflacionit. Varësia nga Banka Qendrore Evropiane, BQE, për mbështetjen e monedhës është e rrezikshme.

A po hyn Eurozona në një krizë tjetër të borxhit sovran? Italia e mbytur në borxhe duhet të paguajë 1.9 pikë përqindje më shumë se Gjermania, për të marrë hua për dhjetë vjet, gati sa dyfishi i diferencës në fillim të vitit 2021, shkruan The Economist.

Kostot e huamarrjes së Spanjës, Portugalisë dhe madje edhe Francës, janë rritur ndjeshëm — dhe diferencat ishin edhe më të larta para se Banka Qendrore Europiane të premtonte më 15 dhe 16 qershor, se do të kthente valën. Ashtu si në makthet e vitit 2012, Banka qendrore po punon për të hartuar një plan për blerjen e bonove, për të parandaluar që vendet e dobëta të shkojnë drejt falimentimit.

Duke i bërë jehonë premtimit të Mario Draghit për të bërë “çfarëdo që të jetë e nevojshme” për të shpëtuar Eurozonën, Christine Lagarde, presidentja e BQE-së, paralajmëroi së fundmi se kushdo që dyshon në vendosmërinë e Bankës Qendrore, do të “bënte një gabim të madh”.

Implikimet afat gjata

Premtimet e BQE-së me shumë gjasa do ta parandalojnë një krizë për momentin. Megjithatë, nuk ka dyshim se, në një plan afatgjatë, thjesht varësia nga banka qendrore për të siguruar borxhet e qeverive të Eurozonës, e bën unionin valutor jashtëzakonisht të brishtë.

Pasi ka shpenzuar plot 2 trilionë dollarë për të mbështetur ekonomitë e saj gjatë pandemisë, Europa është më në borxhe se sa një dekadë më parë. Italia, ekonomia e tretë më e madhe e bllokut, ka borxhe të larta neto, me një vlerë gati sa 140% e PBB-së së saj, nga 108% në fillimin e krizës së mëparshme të euros në vitin 2010.

Bilanci i Francës duket pothuajse po aq i rrezikshëm sa ai i Italisë, pas krizës globale financiare. Inflacioni i lartë do të lehtësojë disi barrën këtë vit. Por ndërsa BQE po rrit normat e interesit për të ulur inflacionin, kostoja do të rritet.

Zakonisht, normat e larta të interesit ndihen pas një kohe të gjatë në buxhetet e vendeve: borxhi i papaguar i Italisë ka një afat mesatar të mbetur prej gati tetë vjetësh. Vonesa i krijon kohë BQE-së për të parandaluar një krizë nga frika e mospagimit, duke rritur kostot e huamarrjes.

Banka qendrore është përpjekur vazhdimisht të parandalojë vendet që të jenë të shfrenuara me borxhet. Ashtu si në vitet 2010, banka do të marrë përsipër ndihmën, por kjo ndihmë ndoshta do të shoqërohet me kushte të bashkangjitura.

BQE-ja ka gjithashtu një problem të ri të frikshëm për të zgjidhur: se si të luftojë inflacionin dhe në të njëjtën kohë, të mbështesë vendet me borxhe.

Në shumicën e viteve 2010 dhe në fillim të pandemisë, banka mund të justifikonte blerjen e bonove italiane ose portugeze, pjesërisht sepse ky ishte gjithashtu një stimul ekonomik i dobishëm. Inflacioni ishte nën objektivin prej 2%.

Ndërsa tani, ajo po hedh “ujë të ftohtë” në ekonomi, duke rritur normat e interesit, ndaj duhet të justifikojë çdo ndërhyrje në tregun e bonove, vetëm mbi bazën e luftimit të fragmentizimit financiar. Efekti i tyre stimulues është i padobishëm.

BQE-ja mund të “sterilizojë” efektin e blerjes së bonove në sistemin bankar, duke përdorur instrumente të tjera për të përthithur paratë që blerjet e saj injektojnë.

Megjithatë, sterilizimi është vetëm një zgjidhje e pjesshme. Diferencat më të larta për huamarrësit më të dobët janë pasojë e natyrshme e politikës monetare, kështu që shtypja e tyre zbut efektin e rritjes së normave të interesit.

Stimuli mund të jetë i vogël, por thjesht ekzistenca e tij në një kohë kur inflacioni është shumë i lartë, do ta bënte blerjen e bonove më të vështirë për t’u mbrojtur në gjykatë, kur kritikët të sfidojnë ligjshmërinë e saj – dhe është e sigurt se do ta bëjnë këtë.

En garde Lagarde

Kërcënimi më i madh është se ky veprim nuk do të jetë i mjaftueshëm për të mbrojtur ekonomitë e cenueshme. Investitorët presin që BQE-ja të rrisë normat e interesit në 2% deri në fund të vitit.

Si rezultat, edhe Gjermania e fortë, e cila më parë nuk paguante kosto huamarrjeje, tani ngarkohet me 1.8% për të marrë hua për dhjetë vjet, nga -0.5% më pak se një vit më parë.

Nëse normat do të rriteshin më tej, Italia do lëkundej shumë, edhe nëse kostot e huamarrjes do të mund të frenoheshin në nivelin e tyre aktual. Vendi ndoshta nuk mund të tolerojë që t’i ketë yield-et e bonove mbi nivelin 4%. Përndryshe, qëllimet e stabilitetit të çmimeve dhe mbrojtjes së vendeve në borxh, do të bëheshin të papajtueshme.

Nëse normat e interesit rriten, Eurozona do të dukej tejet e brishtë. E vetmja mënyrë për ta bërë atë të sigurt, është integrimi fiskal dhe financiar që lehtëson barrën mbi BQE-në. Pjesërisht kjo arrihet duke thyer “qarkun vicioz” midis shteteve sovrane me borxhe dhe bankave lokale që zotërojnë borxhin e tyre – një projekt ku është bërë njëfarë përparimi.

Megjithatë, edhe nëse bankat e Italisë do mund të përballonin një falimentim italian, politikëbërësit europianë nuk do të pranonin kurrë që të hidhnin në gojë të ujqërve një treg bonosh prej 2 trilionë eurosh. Prandaj, kontradikta midis unionit monetar dhe ndarjes fiskale do të mbetej e pazgjidhur.

Zgjidhja e vetme është më shumë shpenzime kolektive nga vendet e Eurozonës. Fondi “Next Generation” prej 750 miliardë eurosh, i krijuar gjatë pandemisë dhe i financuar nga huamarrja e përbashkët, tashmë po ofron para, gjë që duhet të ulë presionin mbi buxhetet kombëtare.

Sa më shumë të jenë të centralizuara shpenzimet, aq më e lehtë do të jetë për shtetet me borxhe që të përballojnë tepricat që mund të jenë të nevojshme që borxhet e tyre të jenë të qëndrueshme, nëse rriten normat e interesit.

Shumë vendeve në Europë nuk do t’i pëlqejnë transferimet nga veriu në jug, që do të rezultojnë nga kjo. Por të tilla janë të metat e një monedhe të përbashkët, ku alternativat – brishtësia dhe inflacioni – mund të jenë edhe më të këqija./Përgatiti: Monitor/